Tìm hiểu bài Đàn Ghita của Lorca – Thanh Thảo, I. Đọc văn bản những tiếng đàn bọt nước Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt li-la li-la li-la…
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn đi long dong về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mòn
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc
chàng ném là bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vàng lặng yên bất trợt
li-la li-la li-la …
II. Tìm hiểu văn bản
1/ Bản sắc dân tộc của hình tượng Lorca (Khổ 1)
Lor ca là một nhà thơ nổi tiếng, ông không chỉ là một người con sứng đáng của đất nước TBN, ông còn là lời nói, là niềm vui nỗi buồn của đất nước mình. Nhờ những vần thơ tài hoa của ông mang đậm chất dân gian, mà người ta nghe thấy tiếng hoàng hôn than khóc ánh bình minh. Tiếng đàn ghi ta cất lên làm thế nào xuyến tiếng đôi thằn lằn rỉ tai bên tảng đá ven sông, tiếng cát lạo sạo dưới chân cặp tình nhân bên nhau. Cũng nhờ tiếng thơ của ông, đất nước TBN hiện lên với chiều dài lịch sử dân tộc với những sắc màu độc lạ nồng nhiệt. Nhưng vẫn phản phất đâu đó những nỗi buồn .
Nhân cách cao đẹp và số phận oan khốc của Lorca đã khiến Thanh Thảo ngưỡng mộ và xúc động thâm thúy, tạo được sự đồng cảm giữa người sáng tác và người đọc, gợi được những nét đặc trưng của văn hóa truyền thống TBN, nơi nuôi dưỡng tâm hồn của Lorca .
Một trong hình ảnh mang đậm truyền thống của TBN chính là hình ảnh áo choàng đỏ .
– Hình ảnh “ áo choàng đỏ ” nhắc nhở môn đấu bò tót, một hoạt động giải trí văn hóa truyền thống khiến TBN nổi tiếng quốc tế. Nhưng đây không phải đấu trường giữa đấu sĩ với bò tót mà là đấu trường đặc biệt quan trọng giữa khát vọng đấu tranh dân chủ của công dân Lorca với nền chính trị độc tài của khát vọng cải cách thẩm mỹ và nghệ thuật trong chàng nghệ sĩ Lorca với nền thẩm mỹ và nghệ thuật già nua. Màu áo đỏ gắt trang trọng, bỗng biến thành bê bết đỏ, màu đỏ đau thương đã nhốm máu thi nhân, đã diệt trừ cái đẹp .
– Nhìn theo góc nhìn nào cũng chỉ thấy con người tự do, nhà cải cách nghệ thuật và thẩm mỹ mong manh, đơn độc đi tìm cái đẹp trong quốc tế bạo tàn, trong nền cảm thông của nhà thơ việt nam – Thanh thảo .
Ngoài ra những hình ảnh : “ Vầng trăng ”, “ yên ngựa ”, “ cô gái Di-gan ” và âm thanh “ li-la ” cũng gợi một khoảng trống văn hóa truyền thống đậm đà truyền thống TBN. Hình tượng Lorca điển hình nổi bật trên cái nền văn hóa truyền thống đó thật cao quý. Đó là một tràng kị sĩ long dong đơn độc, một ca sĩ dân gian TBN hát nghêu ngao. Bởi Lorca không chỉ đơn độc trong sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ, mà còn đơn độc trong mục tiêu đấu tranh chân chính. Đất nước TBN với nền chính trị độc tài, vẫn không ngừng ngêu ngao những âm thanh cùng mục tiêu với Lorca. Dù nỗi xấu số của cuộc sống ai cũng cảm thấy nhưng toàn bộ như muốn ngóng chờ vị thế đó ở Lorca. Vì thế TBN trở nên kinh hoàng khi nghe tin Lorca bị giết hại. Hình ảnh Lorca bị điệu về bãi bắn với cây đàn, chàng đã như người mộng du .
Cùng với khung trời đồng cỏ, dòng sông tạo một ấn tượng đau sót về hình ảnh một con người chân chính đang chập chờn đi vào cõi chết. Chàng nghệ sĩ đi đến cái chết mà tâm hồn và tiếng đàn của chàng vẫn say đắm trong cái đẹp của đời sống và nghệ thuật và thẩm mỹ. Chàng thả hồn vào tiếng ghita nâu, tiếng ghita lá xanh biết mấy. Màu nâu của vỏ đàn, mà của đất, màu xanh của tình yêu và đời sống. Bởi lẽ so với người TBN thì loại nhạc cụ này tự nhiên hể như hơi thở như nỗi buồn mênh mang, mà bất kỳ người TBN nào cũng đã hấp thụ cùng sữa mẹ, nó cũng hệt như tiếng hát ru con mà Lorca được những người phụ nữ láng giềng hát cho nghe thủa ấu thơ. Chàng đối lập với tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy, đối lập với họng súng quân địch. Mà tâm hồn còn mải miết hướng về bầu trờ cô gái ấy, hướng về tình yêu và đời sống dân chủ tươi đẹp không màng cái chết cận kề. Lá bùa ném trôi vào xoáy nước khép lại cuộc sống người chiến sỹ chống Phát xít kiên cường. Những người yêu dấu của đất nước TBN như tiếng đàn với âm thanh Lili thơm sắc hoa Tử Linh Hương thì mãi lan tỏa trên dòng sông đời sống vĩnh hằng .
2/Giây phút bi phẫn của cuộc đời Lozca (Khổ 2+3)
– Ông bị bọn Phát xít sát hại rồi ném xác xuống giếng để phi tang. Với tính cách trung thực yêu tự do, yêu cái đẹp và một tâm hồn tràn trề khát vọng về đời sống tươi đẹp cho nhân dân mình. Việc Lorca đến với cuộc đấu tranh chống áp bức là tất yếu
– 1936 ông và một số ít người cùng chí hướng trong đó có cả những đảng viên cộng sản xây dựng liên đoàn tri thức chống Phát xít .
– 16/07/1936 ông trở về quê nhà, để dự hội thánh. Đó cũng là những ngày bùng lên cuộc nội chiến giữa lực lượng dân chủ TBN với lực lượng Phát xít phản động. Trên đường đi ông bị bọn phản động chặn-bắt. Rồi bị sử bắn tại mảnh đất gần quê nhà ( Gốc cây Olive ) vào một sáng 8/1936 cạnh gốc cây Olive. Cái chết của Lorca là sự kiện gây chấn động lớn không chỉ ở TBN mà còn với toàn quốc tế, không riêng gì lúc bấy giờ mà con âm vang tới nhiều năm sau .
– Thanh Thảo muốn phục sinh thời khắc bi tráng đó để tỏ sự ngưỡng mộ đau sót bằng hình ảnh biểu tượng nghệ thuật Lorca qua một hình ảnh quen thuộc và độc đáo đàn Ghita, khổ 2 và 3 đã tập trung khắc họa ấn tượng về cái chết bi phẫn của Lorca.
Quảng cáo – Advertisements
– Đối lập và nhân hóa là 2 hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật điển hình nổi bật mà Thanh Thảo đã dùng trong bài thơ :
– Đối lập giữa khát vọng tự do của người nghệ sĩ với thế lực gian ác của bọn Phát xít. Đối lập giữ tiếng đàn, tiếng hát yêu đời vô tư, với hiện thực phũ phàng đến kinh hoàng, hiện thực đẫm máu. Áo choàng bê bết đỏ, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy. Trên tổng thể là sự đổi lập giữa tình yêu cái đẹp với nhưng thế lực dã man tàn ác .
– Hình ảnh tiếng Ghita ròng ròng máu chảy, được tạo ra bằng thẩm mỹ và nghệ thuật nhân hóa có sức ám ảnh rất đặc biệt quan trọng : Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn đã thành thân thể, sinh thể, linh hồn của người nghệ sĩ bất tử .
– Tác giả còn sử dụng những giải pháp hoán dụ : tiếng đàn để chỉ nghệ sĩ Lorca, áo choàng bê bết đỏ chỉ cái chết bi phẫn của nhà thơ. Biện pháp so sánh và quy đổi cảm xúc theo thuyết tương giao của lối thơ tượng trưng siêu thực trong bài thơ, khiến những hình ảnh thơ là những hình ảnh ẩn dụ thâm thúy .
+ Tiếng ghita nâu: tình yêu say đắm
+ Tiếng ghita lá xanh: của sự sống và cái đẹp muôn đời
+ Tiếng ghita tròn bọt nước: cái chết bất ngờ
+ Tiếng ghita ròng ròng máu chảy: nỗi đau bi phẫn.
– Âm thanh đã vỡ nhòa thành màu sắc hình khối, đường nét, gợi bao xúc động xót thương trước cái chết bất ngờ của người con TBN yêu quý.
3/ Niềm tin vào sự bất tử của tiếng đàn Lorca(Phần còn lại)
– Cái chết của Lorca thật giật mình và đau xót. Ông không có một phần riêng không ai nhìn thấy thi thể của ông. Ông đã trở thành một phần máu thịt của đất nước TBN nhưng hồn ông hòa vào núi sông TBN hàng loạt cuộc sống Lorca gây ấn tượng như một mùa hè không thể nào quên bùng cháy rực rỡ và chan hòa ánh nắng bởi chàng nghệ sĩ tài hoa, người anh hùng chống Phát xít đã bị giết hại một cách đê hèn. Thân thể của Lorca hoàn toàn có thể mục nát dưới đáy giếng, cây đàn của chàng hoàn toàn có thể bị đấm đá bạo lực đập vỡ nát. Nhưng linh hồn và tiếng đàn của chàng thì mãi ngân vang .
– Hình ảnh ấn dụ “ tiếng đàn ” tượng trưng cho thẩm mỹ và nghệ thuật của Lorca, cho tình yêu con người và yêu tự do mà ông suốt đời theo đuổi thì sẽ sống mãi. Lorca là một ca sĩ yêu tự do mà đơn độc. Chàng một mình long dong hát lên niềm khát vọng của nhân dân mình. Chàng từng dự cảm về cái chết của mình và mong ước khi tôi chết hãi chôn tôi với cây đàn ghita trong cát, giữa bạt ngàn rừng cam và thơm mát đồng cỏ. Thế thì lời thơ, tiếng đàn như cỏ mọc hoang của Thanh Thảo có vẻ như là chính hình ảnh của Lorca của người nghệ sĩ TBN bất tử đã thấm vào cảm súc của nhà thơ việt nam sinh sau Lorca cả nửa thế kỉ .
– Hãy để cho tiếng đàn ấy trở lại với vạn vật thiên nhiên, với sự sống vĩnh hằng, bởi đây là cái đẹp không ai hoàn toàn có thể tiêu diệt, nó sẽ sống, sẽ Viral mãi, giản dị và đơn giản mà kiên cường như cỏ dại. “ Không ai chôn cất tiếng đàn, tiếng đàn như cở mọc hoang ”. Hình tượng tiếng đàn còn gợi nỗi sót thương của một thiên tài, và nỗi xót tiếc của một hành trình dài cải cách thẩm mỹ và nghệ thuật dang dở của Lorca, với nền văn chương của TBN. Bở lẽ nhà cải cách Lorca đã chết thẩm mỹ và nghệ thuật thiếu vắng kẻ dẫn đường, thẩm mỹ và nghệ thuật thành thứ : “ cỏ mọc hoang ”. Tất cả đã đọng lại thành những hình ảnh đẹp và buồn được viết theo lối tượng trưng. Tạo thành những trùng phúc giao thoa ánh xạ vào nhau, gợi những suy tư đa chiều thể hiện sự chân trọng và niềm tin mãnh liệt của tác giả và sự bất diệt của tiếng đàn Lorca. Những hình ảnh đó là : “ giọt nước mắt vầng trăng ” “ lộng lẫy đáy giếng ” “ dòng sông ” “ lá bùa ” “ chiếc ghita nâu ”. Lorca bị giết hại và bị ném thi thể xuống giếng. Ông nằm đó lộng lẫy như làn nước mắt khổng lồ, giọt nước mắt sáng trong khóc thương và ngợ ca người con yêu quí của TBN. Ông nằm đó như vầng trăng lộng lẫy soi tỏ một con người đã chết cho đất nước, cho sợ phồn sinh của nền dân chủ .
– Hình ảnh đường chỉ tay đã đứt : ẩn dụ về số phận nghiệt ngã, nhắc tới chi tiết cụ thể Lorca bị thủ tiêu, bị ném xác xuống giếng, hình ảnh này cũng gợi số phận ngắn ngủi giữa dòng sông-dòng đời vô tận. Lorca bị thủ tiêu, bị ném xác xuống giếng đó là vết thương mãi chưa lành ở TBN như báo chí truyền thông phương Tây từng viết. Và ghita chuyển màu bạc gợi cái chết và sự siêu thoát cái chết của Lorca trong niềm kính cẩn của mọi người .
– Các hành vi ném lá bùa, ném trái tim, bơi sang ngang cũng có ý nghĩa tượng trung cho một sự giã từ, một sự lựa chọn di chúc : “ hi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta ” của Lorca. Trong bài thơ ghi nhớ được lấy làm đề từ của bài thơ của Thanh Thảo, như một chìa khóa ngầm hướng người đọc hiểu thông điệp thâm thúy của bài thơ. Nó không chỉ thể hiện tình yêu say đắm của Lorca với nghệ thuật và thẩm mỹ với xứ sở Tây Ban Cầm, mà còn có ý nghĩa sâu xa hơn. Cái chết thực sự của một nhà cải cách là khi những khát vọng của anh ta không có ai liên tục. Nhưng cái chết đau đơn hơn của một nhà cải cách khi tên tuổi còn là cái chết của anh được đưa lên bệ thờ và sự phát minh sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ của anh trở thành bức tường vững chắc cản trở sự cải cách văn chương của những người đến sau .
Nhân danh lòng kính trọng Lorca hãy để Lorca có được sự giải thoát thực sự. Lorca bơi sang ngang trên chiếc ghita màu bạc. Cây đàn ghita đã cùng bên Lorca hát lên lời hát Lo-xi-a. Trên khắp xứ sở TBN tươi đẹp rực rỡ tỏa nắng nắng trời thơm mát hoa cỏ, với những con người TBN phóng thoáng giờ đây chuyển màu bạc, vĩnh biệt đi vào cõi bất tử, lời thơ chan chứa yêu thương, ngưỡng mộ đau sót, đồng cảm của nhà thơ VN. Lorca chọn con đường đi và đồng ý số phận của mình. Nhà thơ Thanh Thảo có vẻ như đau sót ngưỡng mộ cũng ưng ý với Lorca, ném trái tim mình và lặng yên bất chợt, nhưng tiếng hát tiếng đàn thơm sắc hoa Tử Linh Hương, của người nghệ sĩ không chết lila, lila
III. Kết luận
1.Giá trị nghệ thuật
Bài đàn ghi ta của Lorca là bài thơ có cấu trúc cải cách vừa có cấu trúc tự sự, vừa có cấu trúc nhạc gồm bè trầm và phần nhạc đệm của chuối âm ghita lila, lila, lila, …
Bài thơ có phong thái tượng trưng, pha sắc tố siêu thực thân thiện với phong thái thơ của Lorca. Đây là phe phái nghệ thuật và thẩm mỹ sinh ra những năm 20 của thế kỉ 20. Chú ý cái tôi đa ngã, cấu trúc thơ nổi không vần đã đảo lộn ngữ pháp cổ xưa cũng rất thân thiện với phong thái thơ của Lorca. Một nhà thơ việt nam – Thanh Thảo đã có một Lorca trong lòng như vậy nên đàn ghi ta của lorca được xem như thể sự gặp gỡ đẹp tạo thành phút bùng nổ của nguồn năng lượng phát minh sáng tạo của Thanh Thảo
Hình ảnh thơ phong phú, ngôn từ mới mẻ góp phần làm nên diện mạo phong phú của thơ ca Việt Nam sau năm 1975
2/Nội dung tư tưởng
Bài thơ là tiếng nói tri ân của Thanh Thảo với nghệ thuật chân chính và nghệ sĩ Lorca, từ đó bài thơ xây dựng được hình tượng Lorca đẹp và cảm động với nhiều khía cạnh khác nhau:
– Một nghệ sĩ tự do và cô đơn
– Một cái chết oan phẫn bởi những thế lực tàn ác
– Một tâm hồn cao quý bất diệt
=> Đây là một hình tượng bi tráng về người nghệ sĩ chân chính trong một môi trường bạo lực thống trị
Thanh Thảo đã từng viết: Lorca là nhà thơ của những giấc mơ, của những linh cảm nhoi nhói, một nhà thơ có thể biến giấc mơ thành nhịp điệu, có thể biến những linh cảm thành ngôn từ. Lorca siêu thực một cách tự nhiên, và hiện thực một cách tự nhiên
Source: https://dvn.com.vn
Category : Lorca
