Các quốc gia/Hoa Kỳ – Wikibooks tiếng Việt
Hoa Kỳ (còn được gọi là Mỹ, tên đầy đủ: Hợp chúng quốc Hoa Kỳ) là một nhà nước cộng hòa Liên bang nằm ở Bắc Mỹ, gồm có 50 tiểu bang và thủ đô Washington D.C. Từ xa xưa, quốc gia này là nơi hội tụ của nhiều sắc tộc văn từ châu Âu, châu Á cho đến châu Phi, vì vậy mà Hoa Kỳ được coi là một “quốc gia đa sắc tộc”. Hiện nay, Hoa Kỳ được xem là một quốc gia có nền kinh tế, quân sự, chính trị và văn hóa có sức ảnh hưởng lớn nhất, sâu rộng nhất thế giới.
Địa lý
[
sửa
]
Lãnh thổ Hoa Kỳ gồm phần rộng lớn nằm ở trung tâm Bắc Mỹ, bán đảo Alaska và quần đảo Hawaii nằm giữa Thái Bình Dương. Tổng diện tích nước Mỹ là 9.834.000 km2, đứng thứ ba trên thế giới.
Về vị trí địa lý, Hoa Kỳ:
- Nằm ở bán cầu Tây, trên lục địa Bắc Mỹ
- Phía Bắc tiếp giáp với Canada, phía Nam tiếp giáp với Mexico
- Nằm giữa hai đại dương lớn là Đại Tây Dương và Thái Bình Dương
Bản đồ địa hình Hoa Kỳ, chưa bao gồm tiểu bang Alaska và Hawaii
Lãnh thổ Hoa Kỳ có sự phân hóa đa dạng. Bộ phận lãnh thổ Hoa Kỳ lục địa gồm 48 tiểu bang phân hóa thành 3 vùng: miền Đông, miền Trung, miền Tây.
Miền Đông Hoa Kỳ còn được gọi là Bờ Đông, tiếp giáp với Đại Tây Dương, là nơi khởi thủy của Hoa Kỳ trong quá trình mở rộng lãnh thổ đất nước. Miền Đông gồm dãy núi già Appalachia và các đồng bằng ven Đại Tây Dương. Dãy Appalachia cao trung bình khoảng 1000 – 1500m, sườn thoải, thung lũng rộng cắt ngang, giao thông thuận tiện. Khoáng sản chủ yếu là than đá, quặng sắt với trữ lượng rất lớn, nằm lộ thiên, dễ khai thác. Nguồn thủy năng cũng rất phong phú. Khí hậu ôn đới, lượng mưa tương đối lớn. Các đồng bằng ven Đại Tây Dương có diện tích tương đối lớn, tập trung đông dân cư hình thành nên nhiều đô thị lớn.
Miền Tây Hoa Kỳ còn được gọi là Bờ Tây, tiếp giáp với Thái Bình Dương, bao gồm các dãy núi trẻ cao trung bình trên 2000m, chay song song hướng bắc – nam, xen giữa đó là các bồn địa và cao nguyên có khí hậu hoang mạc và bán hoang mạc. Vùng này tập trung nhiều kim loại màu như vàng, đồng, chì. Ven Thái Bình Dương cũng có các đồng bằng nhỏ, hình thành nên một số đô thị. Miền Trung gồm các tiểu bang nằm giữa dãy Appalachia và dãy Rocky.
Nước Mỹ có 2 tiểu bang không nằm kề với bất kỳ 48 tiểu bang nào còn lại, đó là Alaska và Hawaii. Alaska vừa là một bán đảo rộng lớn, vừa là một tiểu bang diện tích lớn nhất Hoa Kỳ, nằm ở Tây Bắc lục địa Bắc Mỹ. Nơi đây có khí hậu giá lạnh, có trữ lượng dầu mỏ và khí tự nhiên lớn thứ hai của Mỹ. Tiểu bang Hawaii là một quần đảo nằm giữa lòng Thái Bình Dương, cách biệt hoàn toàn với 49 tiểu bang còn lại. Nơi đây là một địa điểm du lịch nổi tiếng thế giới với khí hậu nhiệt đới.
Kinh tế
[
sửa
]
Hoa Kỳ là một siêu cường kinh tế. GDP năm 2019 của Hoa Kỳ đạt 21,4 nghìn tỷ USD, đứng đầu thế giới. Nó gấp 1,5 lần GDP của nước đứng thứ hai là Trung Quốc, đồng thời vẫn lớn hơn GDP của 6 nước xếp sau Trung Quốc là Nhật Bản, Đức, Vương quốc Anh, Ấn Độ, Pháp và Brazil cộng lại. Hoa Kỳ cũng là quốc gia có nhiều tỷ phú Đô la Mỹ nhất, với 724 tỷ phú. Ngoài mặt số lượng, các tỷ phú ở Mỹ cũng rất chất lượng, với 8 trên 10 người giàu nhất thế giới là người Mỹ. Giàu nhất thế giới là ông Jeff Bezos, hiển nhiên là người Mỹ, sáng lập ra tập đoàn Amazon, với tài sản ước tính lên tới 177 tỷ USD.
Nước Mỹ cũng là quốc gia có nợ công lớn nhất thế giới, với tổng số nợ đã vượt qua 22 nghìn tỷ USD.
Thể thao
[
sửa
]
Trên thế giới, mọi người gọi môn bóng đá là môn thể thao vua. Nhưng tại Mỹ, các môn thể thao như bóng bầu dục, bóng rổ, bóng chày và khúc côn cầu được coi là các môn thể thao quốc dân và có tới hàng triệu người hâm mộ theo dõi. Bóng chày là một môn thể thao được hình thành và phát triển ngay trên lục địa Mỹ và trở thành môn thể thao có tổ chức vào giữa những năm 1800. Môn bóng chày này được xem là được coi là môn thể thao quốc gia. Mặc dù vậy, bóng bầu dục mới là môn thể thao có nhiều người xem nhất tại Mỹ.
Nước Mỹ có nhiều đội bóng tài năng như:
- Bóng bầu dục: Detroit Lions, Indianapolis Colts, Carolina Panthers, Dallas Cowboys, New England Patroits, Washington Redskins, New York Giants.
- Bóng rổ: LA Lakers, Washington Wizards, Cleveland Cavaliers, Houston Rockets, Oklahoma City Thunder, Golden State Warriors.
- Bóng chày: New York Yankees, Los Angeles Dodgers, Miami Marlins, Chicago White Sox, Los Angeles Angels, Toronto Blue Jays.
- Khúc côn cầu: Washington Capitals, Los Angeles Kings, Nashville Predators gặp Anaheim Ducks.
Chính quyền
[
sửa
]
Hoa Kỳ là một nhà nước liên bang, được hợp thành từ 50 tiểu bang và một đặc khu liên bang, tổ chức theo mô hình tam quyền phân lập. Quyền lập pháp được trao cho Quốc hội mà cụ thể là Thượng viện và Hạ viện; quyền hành pháp được trao cho Tổng thống và nội các chính phủ; quyền tư pháp được trao cho Tòa án tối cao. Hai chính đảng lớn nhất Hoa Kỳ là đảng Cộng Hòa và đảng Dân Chủ. Hai đảng này chi phối toàn bộ chính quyền đất nước.
Tổng thống
[
sửa
]
Joe Biden
Tổng thống
Kamala Harris
Phó Tổng thống
Tổng thống Hoa Kỳ là nguyên thủ của đất nước Hoa Kỳ. Đây được xem như là chức vị cao nhất tại Hoa Kỳ. Tổng thống hiện tại của Hoa Kỳ là Joe Biden, thuộc đảng Dân Chủ.
Nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ là 4 năm, tối đa 2 nhiệm kỳ cho mỗi cá nhân. Cứ mỗi 4 năm 1 lần, dân chúng Mỹ lại đi bầu Tổng thống. Hình thức bầu cử ở Mỹ có đôi chút phức tạp, gọi là hệ thống Đại cử tri đoàn. Sẽ có 538 đại cử tri đại diện cho 50 tiểu bang và 1 đặc khu Liên bang đi bầu Tổng thống. Người dân không bầu trực tiếp nên Tổng thống, cũng không bầu nên đại cử tri, nhưng những lá phiếu bầu của họ có vai trò rất quan trọng tới các lá phiếu của đại cử tri đại diện cho bang của họ.
Từ khi lập quốc cho đến hiện tại, đất nước Hoa Kỳ đã trải qua 46 đời Tổng thống. Người đầu tiên nắm giữ chức vị này là George Washington, người được dân chúng Mỹ coi là “cha già dân tộc”. Trong 150 năm trở lại đây, Tổng thống luôn là đảng viên của đảng Cộng Hòa hoặc đảng Dân Chủ.
Quốc hội
[
sửa
]
Quốc hội Hoa Kỳ là cơ quan nắm quyền lập pháp, được tổ chức theo mô hình lưỡng viện, gồm Hạ viện (còn gọi Viện Dân biểu) và Thượng viện. Cả hai viện đều đặt bên trong Điện Capitol, thủ đô Washington D.C. Hạ viện có 435 thành viên. Mỗi thành viên được gọi là Hạ nghị sĩ hoặc cái tên thông dụng hơn là Dân biểu, phục vụ nhiệm kỳ 2 năm. Thượng viện có đúng 100 thành viên. Mỗi thành viên được gọi là Thượng nghị sĩ, phục vụ nhiệm kỳ 6 năm. Khác với bầu Tổng thống, người dân Mỹ được trực tiếp bầu nên Thượng viện và Hạ viện.
-
Hạ viện Hoa Kỳ
-
Thượng viện Hoa Kỳ
-
Điện Capitol ở thủ đô Washington D.C
Quân sự
[
sửa
]
Hoa Kỳ là một siêu cường quân sự của thế giới. Tổng chi tiêu cho quân sự của Mỹ năm 2020 lên tới 778 tỷ USD.
Lịch sử
[
sửa
]
Dòng thời gian lịch sử
[
sửa
]
Thời gian
Sự kiện
Thông tin
Ngày 4 tháng 7 năm 1776
Thành lập Hoa Kỳ
Thông qua bản Tuyên ngôn Độc lập, Hợp chúng quốc Hoa Kỳ được thành lập, cấu thành từ 13 bang vốn là 13 thuộc địa của Đế quốc Anh. Về sau, người Mỹ lấy ngày 4 tháng 7 hằng năm làm ngày Quốc khánh, gọi nó là “Lễ độc lập”.
Ngày 12 tháng 4 năm 1861 –
Ngày 9 tháng 4 năm 1865
Nội chiến Hoa Kỳ
Giữa thế kỷ 19, các bang miền Bắc thì ủng hộ bãi nộ, trong khi các bang miền Nam vốn đi theo chế độ nô lệ lại kịch liệt phản đối. Năm 1861, các bang miền Nam tuyên bố tách khỏi Liên bang, thành lập Hiệp bang. Cuộc nội chiến giữa Liên bang miền Bắc và Hiệp bang miền Nam kéo dài trong 4 năm, đến năm 1865 thì kết thúc dưới sự thắng lợi của miền Bắc.
Các nhân vật lịch sử
[
sửa
]
George Washington (1732 – 1799) là nhà lãnh đạo chính trị và quân sự có ảnh hưởng lớn đối với quốc gia non trẻ Hoa Kỳ từ năm 1775 đến năm 1799. Ông đã lãnh đạo người Mỹ chiến thắng Đế quốc Anh trong cuộc Cách mạng Mỹ với tư cách là tổng tư lệnh, và ông cũng đã trông coi việc viết ra Hiến pháp Hoa Kỳ năm 1787. Với tư cách là người được Quốc hội nhất trí chọn lựa làm tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ, ông đã phát triển tạo nên hình dáng và lễ nghi cho chính phủ mà được sử dụng từ đó cho đến nay, thí dụ như đọc diễn văn nhậm chức. Với tư cách là tổng thống, ông đã xây dựng một chính phủ quốc gia mạnh mẽ và giàu tài chính mà đã tránh được chiến tranh, dập tắt được nổi loạn và chiếm được sự đồng thuận của tất cả người Mỹ. Ông hiện nay được biết như vị cha già của nước Mỹ.
John F. Kennedy (1917 – 1963) là tổng thống thứ 35 của Hoa Kỳ, từ năm 1961 đến năm 1963. Sự kiện Kennedy bị ám sát vào ngày 22 tháng 11 năm 1963 là một bước ngoặt trong dòng lịch sử Hoa Kỳ vào thập niên 1960, khi khắp thế giới thương tiếc ông và các nhà lãnh đạo của nhiều quốc gia đã đi theo quan tài đưa tiễn ông về nơi an nghỉ cuối cùng. Vừa là chính khách trẻ tuổi nhất từng đắc cử tổng thống Hoa Kỳ, Kennedy cũng là tổng thống trẻ tuổi nhất đã qua đời – ông sống được 46 năm và 177 ngày. Kennedy là tín hữu Công giáo La mã duy nhất trở thành ông chủ Nhà Trắng, là ứng cử viên cuối cùng thuộc đảng Dân chủ đến từ một tiểu bang miền Bắc giành được thắng lợi trong một cuộc tuyển cử tổng thống, là tổng thống đầu tiên sinh ra trong thế kỷ 20, và cho đến nay ông là tổng thống cuối cùng qua đời khi đương chức.
Tiểu bang
[
sửa
]
Hoa Kỳ là một nhà nước Liên bang, hợp thành từ 50 tiểu bang và 1 đặc khu Liên bang là thủ đô Washington. Mỗi tiểu bang có quyền tự chủ cao, ban hành các chính sách riêng mà ít bị phụ thuộc bởi chính quyền Liên bang. Bên cạnh lá quốc kỳ, Mỗi tiểu bang có một lá cờ riêng. Dưới đây là danh sách 50 tiểu bang của Hoa Kỳ.
Alabama
Alaska
Arizona
Arkansas
California
Colorado
Connecticut
Delaware
Florida
Georgia
Hawaii
Idaho
Illinois
Indiana
Iowa
Kansas
Kentucky
Louisiana
Maine
Maryland
Massachusetts
Michigan
Minnesota
Mississippi
Missouri
Montana
Nebraska
Nevada
New Hampshire
New Jersey
New Mexico
New York
Bắc Carolina
Bắc Dakota
Ohio
Oklahoma
Oregon
Pennsylvania
Đảo Rhode
Nam Carolina
Nam Dakota
Tennessee
Texas
Utah
Vermont
Virginia
Washington
Tây Virginia
Wisconsin
Wyoming
Ngày lễ liên bang
[
sửa
]
Gần như mọi văn phòng Liên bang đều đóng cửa vào những ngày lễ chính thức này. Nếu như ngày lễ trùng với ngày thứ Bảy trong tuần, thì ngày lễ sẽ được chuyển sang ngày thứ Sáu trước đó. Còn nếu trùng với ngày Chủ Nhật thì được chuyển sang ngày thứ Hai sau đó. Nhiều doanh nghiệp mặc dù không thuộc các cơ quan chính phủ song cũng cho nhân viên của mình nghỉ vào những ngày lễ này. Chính phủ Liên bang đã quy định những ngày lễ chính thức được ghi dưới đây.
Ngày tổ chức
Tên ngày lễ
Chú giải
Ngày 1 tháng 1
Năm mới
Năm mới theo Dương lịch
Thứ Hai đầu tiên của tháng 1
Sinh nhật Martin Luther King, Jr.
Sinh nhật một lãnh tụ phong trào dân quyền Mỹ
Thứ Hai thứ 3 của tháng 2
Ngày Tổng thống
Tưởng niệm George Washington và Abraham Lincoln
Thứ Hai cuối cùng của tháng 5
Ngày Tưởng niệm
Tưởng niệm những quân nhân đã khuất khi đang phục vụ đất nước
Ngày 19 tháng 6
Ngày Juneteenth
Kỷ niệm kết thúc chế độ nô lệ ở Hoa Kỳ
Ngày 4 tháng 7
Ngày Độc lập
Ngày Hoa Kỳ tuyên bố độc lập khỏi Đế quốc Anh
Thứ Hai đầu tiên của tháng 9
Ngày Lao động
Thay cho Ngày Quốc tế Lao động 1 tháng 5
Ngày 11 tháng 11
Ngày Cựu chiến binh
Ghi ơn những cựu chiến binh
Thứ Năm thứ 4 của tháng 11
Lễ tạ ơn
Tạ ơn sau một vụ mùa thu hoạch
Ngày 25 tháng 12
Lễ giáng sinh
Mừng sinh nhật chúa Giêsu
Thành phố đáng chú ý
[
sửa
]
Là thành phố đông dân nhất Hoa Kỳ, là trung tâm kinh tế giàu có và xa hoa bậc nhất trên thế giới, New York có thể coi là giấc mơ gọi tên của hàng triệu người trên thế giới. Nhắc đến New York là nhắc đến một trong những nơi tạo ra ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đối với nền kinh tế tài chính toàn cầu, của các phương tiện truyền thông, văn hóa, nghệ thuật, thời trang, nghiên cứu, giáo dục và giải trí. Nhắc đến New York là nhắc đến Manhattan, là cầu Brooklyn, là Quảng trường Thời đại, là tượng Nữ thần Tự do nổi tiếng.
Thành phố nghỉ dưỡng, đánh bạc và ẩm thực nổi tiếng được mệnh danh là “thủ đô giải trí thế giới”, hay “thành phố ánh sáng”. Las Vegas là thành phố thoải mái về luật lệ trong một quốc gia khuôn khổ và đầy rẫy quy định về luật pháp như nước Mỹ. Nhiều người cho rằng Las Vegas mới là nơi người ta sống cuộc sống thật của chính mình, với bản ngã của mình, tự do, thoải mái.
Washington D.C là một đặc khu liên bang, là thủ đô của Hoa Kỳ. Washington chỉ có diện tích rất nhỏ, đây cũng không phải là một thành phố lớn, nhưng toàn bộ các cơ quan đầu não của Hoa Kỳ đều tập trung ở đây. Thủ đô Washington là nơi của nhiều kiến trúc tiêu biểu của quốc gia và là một trong những nơi du lịch phổ thông nhất ở Mỹ.
Đây là thành phố đông dân thứ hai nước Mỹ với tổng cộng gần 4 triệu người sinh sống. Nằm ở phía nam California, “thành phố của những thiên thần” mang trong mình khí hậu Địa Trung Hải đặc trưng. Từ chỗ là một vùng đất được khai phá bởi những người Tây Ban Nha, cho đến nay Los Angeles là nơi định cư của nhiều người đến từ nhiều nền văn hoá khác nhau. Bên cạnh đó, Los Angeles là thành phố nhộn nhịp với nhiều hoạt động giải trí, văn hoá, điên ảnh, thời trang và thể thao sôi nổi, đặc biệt là ở kinh đô điện ảnh Hollywood và Beverly Hills. Los Angeles cũng đã từng đăng cai Thế vận hội Mùa hè vào các năm 1932 và 1984, qua đó đóng góp thêm vào sự phát triển của nơi đây.
Đây là thành phố lớn nằm tại tiểu bang California. Ở thành phố nơi cửa ngõ này, mọi người có thể dễ dàng nhìn thấy sương mù lãng đãng ngay giữa những ngày hè hửng nắng, những tòa lâu đài với mái vòm hay những vườn hoa nghiêng theo con đường dốc đứng. Nơi đây nổi tiếng với cây cầu Cổng Vàng, bến Ngư Phủ, xe điện cáp treo, đường hoa Lombard.
Đã hết nội dung, bạn có thể xem thêm các quốc gia khác được gợi ý ở dưới đây
