Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có thực sự đáng lo? | Trung tâm Tâm lý Giáo dục Chuyên biệt NHC Việt Nam

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói thực chất là một trong các tình trạng thường gặp ở trẻ nhỏ. Trẻ hoàn toàn có thể nghe và hiểu được những điều người khác nói nhưng lại không sử dụng lời nói để giao tiếp, tương tác với mọi người xung quanh. Điều này khiến cho nhiều bậc phụ huynh cảm thấy vô cùng lo lắng và liên tục đặt ra câu hỏi liệu trẻ có đang mắc phải bệnh lý nào không, tình trạng này có thực sự đáng lo không?. 

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có đáng lo ngại không?

Chậm nói hiện đang là vấn đề xuất hiện phổ biến ở trẻ em khiến cho nhiều bậc phụ huynh cảm thấy vô cùng lo lắng và hoang mang. Chậm nói gây nên rất nhiều sự cản trở đối với đời sống sinh hoạt hàng ngày, khả năng học tập và có thể là dấu hiệu cảnh báo về một chứng bệnh nguy hiểm nào đó.

Trong thực tế chậm nói được chia thành 2 dạng cơ bản đó chính là trẻ chậm nói đơn thuần và trẻ chậm nói tự kỷ. Đối với những tình trạng trẻ chậm nói đơn thuần thì việc cải thiện sẽ dễ dàng hơn, theo thời gian trẻ vẫn có khả năng phát triển ngôn ngữ như bạn bè đồng trang lứa.

Tuy nhiên đối với trẻ chậm nói tự kỷ, bại não hoặc các bệnh lý nguy hiểm khác thì cần phải có thời gian điều trị lâu dài. Đôi khi việc can thiệp chỉ mang tính chất hỗ trợ cải thiện chứ không thể khắc phục được hoàn toàn sự hạn chế, yếu kém ngôn ngữ, lời nói của trẻ nhỏ.

Đối với các trường hợp trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói thực tế không phải là tình trạng quá nguy hiểm đối với trẻ nhỏ. Theo như chia sẻ của các chuyên gia thì mỗi đứa trẻ sẽ có tốc độ phát triển ngôn ngữ riêng biệt. Có những trẻ biết nói và giao tiếp bằng lời nói từ rất sớm nhưng cũng có không ít các trường hợp trẻ chậm nói, khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ.

Nhưng đối với những trường hợp trẻ chậm nói thông thường thì trẻ chỉ đơn thuần chậm về khả năng sử dụng lời nói và hoàn toàn không bị ảnh hưởng bởi các khía cạnh khác. Do đó, các bậc phụ huynh có thể thấy rằng trẻ vẫn có thể nghe hiểu và thực hiện theo những yêu cầu, hướng dẫn của những người xung quanh, các mặt thể chất,  trí tuệ, tư duy của trẻ vẫn phát triển ổn định.

Đối với những tình trạng trẻ chậm nói nhưng vẫn có thể nghe hiểu ngôn ngữ thì các bậc phụ huynh cũng không cần phải quá lo lắng và sợ hãi. Nhiều khả năng trẻ có tốc độ phát triển ngôn ngữ hơn so với mốc quy định chung nhưng theo thời gian trẻ vẫn có thể nói và sử dụng ngôn ngữ tốt như các bạn đồng trang lứa.

Tuy nhiên, nếu còn cảm thấy lo ngại về tình trạng của trẻ, ba mẹ cũng có thể cân nhắc cho trẻ đến thăm khám và chẩn đoán tại các bệnh viện chuyên khoa Nhi uy tín và chất lượng. Các bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá và thực hiện các xét nghiệm, bài test cần thiết để loại trừ được các nguyên nhân gây chậm nói ở trẻ và đề ra phương pháp kích thích ngôn ngữ để trẻ có thể phát triển khả năng giao tiếp hiệu quả hơn.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì tình trạng trẻ chậm nói nhưng vẫn nghe hiểu được ngôn ngữ có thể xuất phát do các nguyên nhân sau đây:

• Do thói quen sinh hoạt không lành mạnh của trẻ từ nhỏ, đặc biệt là việc trẻ được tiếp xúc quá thường xuyên với các thiết bị công nghệ như điện thoại, iPad, máy tính, tivi,…Hiện nay, có rất nhiều phụ huynh do bận rộn nên phó mặc cho con trẻ dán mặt vào màn hình điện thoại khiến cho trẻ giảm dần nhu cầu được tương tác, trò chuyện trực tiếp và dẫn đến việc trẻ chậm nói.
• Sự thiếu vắng tình yêu thương, quan tâm của ba mẹ cũng có thể là yếu tố làm gia tăng nguy cơ chậm nói ở nhiều trẻ nhỏ. Nếu trẻ không được thường xuyên trò chuyện, chia sẻ và tâm sự với những người thân bên cạnh thì trẻ sẽ dần thu mình, ngại tiếp xúc và khó có thể phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên.
• Ngược lại, sự nuông chiều quá mức của ba mẹ cũng có thể dẫn đến việc trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói. Nếu ngay từ bé trẻ đã được đáp ứng mọi nhu cầu, mong muốn khi trẻ hoàn toàn không dùng lời nói thì điều này sẽ khiến trẻ mặc định về việc bản thân không cần phải nói và trở nên lười nói.
• Những biến cố, tổn thương tâm lý xảy ra khi còn bé có thể làm cho trẻ nhỏ thu mình, không muốn giao tiếp và dùng ngôn ngữ để tương tác với bất kỳ ai. Mặc dù trẻ vẫn có thể nghe hiểu được những điều người khác nói nhưng bản thân trẻ không biết cách diễn tả những điều bản thân mong muốn bằng lời nói cụ thể.
• Trẻ hở hàm ếch, dính thắng lưỡi, dây hãm ngắn hoặc gặp phải các vấn đề liên quan đến bộ phận phát âm cũng sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn trong việc tạo ra lời nói.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây chậm nói của trẻ nhỏ mà các bậc phụ huynh nên cân nhắc lựa chọn phương pháp can thiệp và hỗ trợ kích thích ngôn ngữ hiệu quả. Việc cải thiện cho trẻ cần phải có sự kiên trì và áp dụng trong thời gian nhất định mới có thể giúp trẻ dần rèn luyện, hình thành và phát triển khả năng giao tiếp bằng lời nói tốt hơn.

Làm sao để kích thích ngôn ngữ giúp trẻ mau biết nói?

Như đã chia sẻ, trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói không phải là tình trạng quá nguy hiểm, phần lớn nó chỉ là dấu hiệu của trẻ chậm nói đơn thuần và có rất nhiều biện pháp để can thiệp hiệu quả. Tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng của mỗi đứa trẻ mà các bậc phụ huynh có thể lựa chọn các phương pháp hỗ trợ khắc phục phù hợp sau đây:

1. Gia tăng thời gian trò chuyện cùng trẻ

Theo như nhận định và lời khuyên của các chuyên gia thì trò chuyện chính là phương pháp hiệu quả nhất để kích thích và phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. Được biết, trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ dựa vào khả năng quan sát, chú ý, lắng nghe, bắt chước theo những âm thanh và tiếng nói bên ngoài.

Chính vì thế mà việc trò chuyện đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với quá trình rèn luyện ngôn ngữ ở trẻ, đặc biệt là trẻ chậm nói. Do đó, các bậc phụ huynh hãy dành nhiều thời gian hơn để ở cạnh con và chia sẻ, tâm sự nhiều hơn với con về những điều xoay quanh cuộc sống hàng ngày.

Khi trẻ có thể nghe hiểu được những điều người khác nói thì nhiệm vụ chính của ba mẹ lúc này đó chính là kích thích nhu cầu được nói của con. Trong lúc trò chuyện hãy đặt ra những câu hỏi tương tác để khuyến khích trẻ đưa ra những câu trả lời. Tuy nhiên, sau khi đặt ra câu hỏi, phụ huynh cũng cần cho trẻ thời gian và chờ đợi câu trả lời từ con, đừng nên quá vội vàng hoặc cố gắng thúc ép khiến con cảm thấy khó chịu, căng thẳng.

Đồng thời, để kích thích sự hấp dẫn và chú ý ở trẻ nhỏ, các bậc phụ huynh cũng nên ưu tiên lựa chọn nói về những chủ đề mà trẻ yêu thích và quan tâm. Hoặc nếu nhận thấy đang có sự tập trung, chú ý về một vấn đề, đồ vật nào đó thì hãy lập tức dùng từ ngữ để nói về những điều đó, giải thích cho con nghe về tên gọi, công dụng hoặc những yếu tố có liên quan và khơi gợi nhu cầu của con bằng cách đặt ra những câu hỏi.

2. Kích thích trẻ nói bằng cách chờ đợi

Nhiều đứa trẻ chậm nói trong khi trẻ đã hiểu rõ được những ngôn ngữ mà người khác truyền đạt cũng bởi sự nuông chiều và đáp ứng quá mức về các yêu cầu của trẻ. Nhiều bậc phụ huynh chỉ cần nghe con khóc hoặc thấy con chỉ tay vào đồ vật nào đó là nhanh chóng lấy món đồ đó cho con. Điều này khiến cho trẻ trở nên lười nói hoặc xem thường lời nói, cho rằng không cần thiết phải nói và giao tiếp lời nói với bất kỳ ai.

Do đó, để cải thiện tốt tình trạng này, các bậc phụ huynh cần phải có sự kiên trì và nhẫn nại trong cách giáo dục, tương tác với trẻ. Để kích thích khả năng nói của trẻ nhỏ, ba mẹ nên học cách chờ đợi những lời nói của trẻ. Ví dụ khi trẻ muốn uống nước, thay vì lấy ngay cho con một cốc nước thì ba mẹ hãy chỉ cho con cách ra yêu cầu của bản thân bằng cách nói “Nước” hoặc hỏi rằng con đang muốn điều gì và chỉ khi trẻ nói ra được yêu cầu đó mới thực sự đáp ứng cho trẻ.

Điều này giúp trẻ hiểu rõ được tầm quan trọng của việc nói và sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp, diễn đạt những mong muốn, suy nghĩ của bản thân. Đối với trường hợp trẻ không chịu nói hoặc quấy khóc, ăn vạ thì phụ huynh cần giữ sự bình tĩnh và ngồi xuống ngang tầm mắt của trẻ, nhẹ nhàng trấn an và giải thích cho trẻ hiểu để trẻ có thể kiểm soát được cảm xúc, hành vi của mình và dễ dàng giao tiếp, kết nối tốt hơn.

3. Cùng trẻ đọc sách

Đối với những trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói thì hoạt động đọc sách có thể giúp trẻ mở rộng ngôn từ hiệu quả, đồng thời giúp trẻ kích thích được nhu cầu tìm hiểu, khám phá và kết nối tốt hơn với những người xung quanh. Ngay cả khi trẻ chưa biết nói và chưa biết các mặt chữ thì thói quen đọc sách cũng giúp trẻ gia tăng tốt hoạt động của não bộ, phát triển tư duy, khả năng tưởng tượng, quan sát và ghi nhớ tốt hơn.

Các bậc phụ huynh nên lựa chọn những quyển sách có nội dụng phù hợp với độ tuổi, sở thích và tính cách của trẻ nhỏ. Đồng thời, ưu tiên những loại sách có nhiều hình ảnh minh họa để trẻ có thể vừa nghe đọc sách vừa quan sát được những sự vật, sự việc đang diễn ra dựa theo tranh vẽ.

4. Dạy trẻ chậm nói bằng âm nhạc

Âm nhạc giúp trẻ nhỏ kết nối tốt với ngôn ngữ và cũng là công cụ hiệu quả trong việc kích thích khả năng dùng lời nói của trẻ. Trẻ nhỏ thường bị thu hút với những âm thanh, giai điệu vui nhộn, đa dạng màu sắc nên việc thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với âm nhạc chính là cách tốt nhất để mở rộng vốn từ và gia tăng nhu cầu nói của trẻ nhỏ.

Theo nhiều nghiên cứu khoa học nhận thấy rằng, những đứa trẻ thường xuyên được nghe nhạc và tiếp xúc với nghệ thuật ngay từ bé sẽ có vốn từ phong phú và dễ dàng phát triển giao tiếp hơn so với các bạn cùng lứa tuổi. Chính vì thế, các bậc phụ huynh hãy cho trẻ cơ hội được gần gũi với âm nhạc nhiều hơn. Bạn có thể cho trẻ nghe những bản nhạc thiếu nhi hoặc hát cho trẻ nghe, cùng trẻ lẩm bẩm theo từng giai điệu, ca từ đơn giản, quen thuộc.

5. Cho trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời

Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói đôi khi có thể bị ảnh hưởng và hạn chế về môi trường vui chơi, sinh hoạt hàng ngày. Các bậc phụ huynh nên tạo cho trẻ nhiều cơ hội để được khám phá và tiếp xúc với những điều thú vị xoay quanh cuộc sống, cho trẻ tham giả những hoạt đọng vui chơi, giải trí lành mạnh ngoài trời.

Việc trẻ nhỏ được gần gũi với thiên nhiên sẽ giúp trẻ gia tăng được sức đề kháng, thúc đẩy các vận động thể chất để có được sức khỏe ổn định. Bên cạnh đó, khi trẻ được thoải mái và tự do khám phá những điều mới lạ xung quanh và gặp gỡ nhiều bạn bè mới thì sẽ cũng sẽ có xu hướng được nói để giao tiếp, xây dựng mối quan hệ tích cực với những người bên cạnh.

Vì thế, ba mẹ hãy cố gắng để tạo cho trẻ nhiều không gian vui chơi, thư giãn phù hợp với lứa tuổi và sức khỏe của trẻ nhỏ. Khuyến khích trẻ vận động và tham gia vào nhiều hoạt động tập thể của cộng đồng để trẻ trở nên tự tin, dạn dĩ và giao tiếp rành mạch, rõ ràng hơn.

Lưu ý: Đối với những trẻ chậm nói do ảnh hưởng từ các khiếm khuyết, hạn chế về bộ phận phát âm thì cần cân nhắc được thăm khám và đưa ra biện pháp can thiệp, khắc phục phù hợp nhất cho mỗi trường hợp khác nhau. Đôi lúc trẻ cần phải thực hiện một số cuộc phẫu thuật để điều chỉnh là hoạt động của những cơ quan cần thiết, từ đó giúp trẻ phát âm và nói chuyện lưu loát hơn.

Trên đây là một số chia sẻ chi tiết giúp bạn đọc giải đáp được thắc mắc “Trẻ nghe hiểu nhưng chậm nói có đáng lo ngại không?”. Mặc dù đây không phải là tình trạng quá nguy hiểm nhưng phụ huynh cũng nên cho trẻ tiến hành thăm khám để được tư vấn và hỗ trợ biện pháp can thiệp giúp trẻ kích thích ngôn ngữ hiệu quả hơn.