ĐÀN GHITA CỦA LORCA-Thanh Thảo
Bui Công Thuấn
1.Federico García Lorca (5 /6 /1898 – 19 /8 /1936) – nhà thơ, nhà soạn kịch lớn nhất của Tây Ban Nha thế kỉ XX. Ông sinh ở thị trấn Fuente Vaqueros, tỉnh Granada, học và hoạt động nghệ thuật ở thủ đô Madrid. Tháng 8/1936, ông bị bọn dân vệ của Franco chặn bắt rồi xử bắn mà không xét xử. Cái chết của ông vẫn còn nhiều bí ẩn. Lúc sinh thời, ông nói với mọi người ước nguyện của mình
Bạn đang đọc: ĐÀN GHITA CỦA LORCA-Thanh Thảo
Khi tôi chết, /
Hãy chôn tôi với cây đàn ghita /
Dưới cát
Khi tôi chết ,
Giữa hàng cam
Và cây bạc hà
Khi tôi chết ,
Hãy chôn tôi, nếu những đồng đội mong ước
Trong chiếc chong chóng
.
Khi tôi chết ,
(Lorca Ghi Nhớ (Memento) -Trích trong tập Thơ Federico Garcia Lorca-Đan Tâm dịch)
Đàn Guitar của Lorca là bài thơ của Thanh Thảo được chọn dạy trong chương trình lớp 12. Hệ thống hình ảnh Siêu thực của bài thơ gây khó cho thầy cô và học sinh. Bởi học sinh đã quen học với các tác phẩm viết theo bút pháp Hiện Thực. Việc giải mã bài thơ vẫn còn trong quá trình tìm kiếm những ý nghĩa có thể chấp nhận được, song để nói cho mạch lạc, thuyết phục về bài thơ, còn cần sự đóng góp ý kiến của nhiều bạn đọc.
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
(Thanh Thảo)
Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn
Ph. G.Lor – ca
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la-li-la-li-la
đi long dong về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi ta nâu
khung trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
lộng lẫy trong đáy giếng
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la-li-la-li-la …
Lorca nói với mọi người,”Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”.Tất nhiên là bọn dân vệ Franco chẳng chôn cây đàn nào theo Lorca, chúng vùi xác ông trong mộ huyệt mà chúng bắt ông đào trước đó. Thanh Thảo dẫn lời Lorca để đặt nhan đề cho bài thơ của mình là Đàn Ghita của Lorca, nhưng trong suốt bài thơ, Thanh Thảo chỉ khai thác tiếng đàn ghita. Li-la- li-la –Li-la / tiếng ghi ta nâu/ tiêng ghita lá xanh/; tiếng ghita ròng ròng…Độ vênh thông tin này tạo ra ẩn nghĩa gì?
Đàn ghita mà Lorca đòi được chôn theo không phải là cây đàn Tây Ban Cầm 6 giây, mà chính là nghệ thuật của TBN. Ở Tây Ban Nha, đàn ghita, điệu nhảy Flamenco, và đầu bò tót là những môn nghệ thuật và thể thao mang đặc trưng TBN. Nhà thơ Hoàng Hưng cho biết :” thơ Lorca nổi bật lên xu hướng trở về khai thác dân ca, tìm lại những truyện thơ trữ tình và lịch sử còn lưu truyền trên miệng người dân quê tỉnh lẻ. Thế hệ thơ anh đã tìm thấy ở anh người mang sứ mệnh đẹp đẽ: Tìm lại tâm hồn Tây Ban Nha đang có nguy cơ bị quên lãng, nối kết cái truyền thống với cái thời đại.”(nguồn: http://hoangphongtuan.wordpress.com)
Như vậy, Thanh Thảo nói về Đàn Ghita của Lorca là nói về Lorca, trong mối quan hệ với dân tộc và thời đại của ông. Bài thơ Ghi Nhớ của Lorca nói rõ, ông muốn được an nghỉ trong thiên nhiên hiền hoà TBN (trong cát, cây cam, cây bạc hà,) cùng với nghệ thuật TBN (đàn ghita).
Đặc điểm ngôn ngữ đầu tiên của bài thơ là việc khai thác chất liệu tiếng đàn. Có khi là âm thanh trực tiếp li-la-li-a-li-la (câu 3 và câu kết), khi được hình tượng hoá : Tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan (câu 16). Nhìn theo cấu trúc bài thơ, “tiếng ghita” trở thành bè nền cho cả bài thơ, và không nhất thiết phải mang nghĩa tường minh. Trên bè nền ấy, thời đại và hình ảnh Lorca hiện ra. Các câu thơ không được viết hoa ở đầu câu khiến bài thơ như một bản văn xuôi viết xuống dòng, điều ấy lưu ý người đọc khi tiếp cận với bài thơ là tiếp cận với một văn bản tự sự. Thanh Thảo kể câu chuyện về Lorca và qua đó bày tỏ cảm nghĩ bằng một hệ thống hình ảnh Tượng Trưng và Siêu Thực.(2)
2.Lorca lúc sinh thời
Những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
Li-la-li-la-li-la
đi long dong về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Câu thơ không có chủ ngữ, hình tượng nhân vật trở nên không hề xác lập, không hề chớp lấy, nhờ đó thơ trở nên đa nghiã, ý nghĩa để mở. Cấu trúc logic của khổ thơ bị phá vỡ, khiến cho việc đọc thơ bằng logic lý trí trở nên không hề. Trái lại cần cảm nhận theo trực giác, và giải thuật mạng lưới hệ thống hình ảnh, bởi nghĩa của văn bản nằm trong cấu trúc khổ thơ .
Như đã nghiên cứu và phân tích ở trên, ta không bận tâm đến những câu viết về tiếng đàn. Tiếng đàn ở câu 1 và câu 3 chỉ làm nền, và có trách nhiệm phá vỡ cấu trúc logic của khổ thơ. Ta chăm sóc đến những hình ảnh tượng trưng khác .
áo choàng đỏ là hình ảnh đặc trưng trong những trường đấu bò tót. Người thi đấu dùng áo choàng đỏ để dẫn dụ con bò. Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt không còn là một cuộc đấu bò tót nữa mà có sự chuyển nghĩa. Nước TBN đang trong những cuộc đấu tranh quyết liệt, máu lửa (đỏ gắt). Tiếng đàn li-la-li-la-li-la như thôi thúc. Xin chú ý, âm thanh li-la-li-la-li-la được viết nối liền.
Trên nền của bối cảnh xã hội TBN như vậy, hình ảnh Lorca hiện lên :” đi lang thang về miền đơn độc”. Đó là hành trình nghệ thuật và hành trình chiến đấu của Lorca. Trong cuộc cách tân nghệ thuật mà ông khởi xướng, ông đã đi một mình. “đi lang thang về miền đơn độc/ với vầng trăng chếnh choáng”. “vầng trăng”gợi ra cái đẹp, đó là là nghệ thuật. “Chếnh choáng” là trạng thái say. “Vần trăng chếnh choáng” là trạng thái say mê nghệ thuật, nhưng Lorca đơn độc. Nhà thơ Hoàng Hưng cho biết, Lorca đưa ra ý niệm duende : ” Còn duende, đó là cái phải đánh thức từ trong tận cùng sâu thẳm của máu ta, nó đốt cháy máu ta, nó “vứt bỏ thứ hình học êm đềm ta học được, nó đập vỡ các bút pháp”, nó là “quyền lực chứ không phải cấu trúc, cuộc chiến đấu chứ không phải tư duy”, nó là cái mà Goethe đã nói đến: “Quyền lực bí mật mà mọi người đều cảm thấy nhưng không triết gia nào giải thích được”, nó là “tinh thần của đất”. Và Lorca cho rằng nghệ thuật của Tây Ban Nha là nghệ thuật của duende”(đd)
“ Trên yên ngựa ” hoàn toàn có thể là khách lữ hành, cũng hoàn toàn có thể là người chiến sỹ. “ Yên ngựa mỏi mòn ” là người ngồi trên yên ngựa đã lâu, người đã mỏi, yên đã mòn. Có lẽ để chỉ cuộc chiến đấu lâu bền hơn của Lorca. Lorca là người chiến sỹ đấu tranh cho tự do, bị lực lượng cánh hữu coi là quân địch, “ do tại ngòi bút của Lorca đã gây ra nhiều thiệt hại hơn những người khác dùng súng ”. Lorca chưa thấy cái tác dụng sau cuối của cuộc đấu tranh chống phát xít Franco, nhưng ông đã trở thành nạn nhân của chúng. Ông Bị bọn tướng lĩnh phản bội nền Cộng hoà bắt giữ ngày 17-8-1936, thi thể anh được tìm thấy trong đống xác 15.000 người bị bắn ngày 19-8 trên miệng một vực sâu ở ngoại vi thành phố. Granada ( Hoàng Hưng-đd )
Khổ thơ chỉ vẽ ra mơ hồ, thấp thoáng hình ảnh Lorca, với cảm giác ngậm ngùi, không gian trước mặt như vô vọng. Lorca đi lang thang về miền đơn độc. Hình ảnh thơ hoàn toàn phi hiện thực, bởi không có bất cứ một chi tiết nào của đời sống hiện thực của Lorca được ghi lại, ngoài hình ảnh tượng trưng:” Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt”. Sinh thời, Lorca đã hoạt động rất tích cực. Lorca lên thủ đô Madrid học Đại học và làm quen với Gregorio Martínez Sierra, và viết vở kịch đầu tiên El maleficio de la mariposa (Yêu thuật của bướm) và dựng vở kịch này. Năm 1929 Lorca sang New York, ông viết tập thơ Poeta en Nueva York (Nhà thơ ở New York, 1931) và hai vở kịch El público (Công chúng, 1931) và Así que pasen cinco años (Khi nào hết 5 năm, 1931). Lorca quay trở lại Tây Ban Nha khi nước này bắt đầu thiết lập chính thể cộng hoà. Năm 1931 được mời làm giám đốc nhà hát sinh viên La Barraca. Thời kỳ này ông viết nhiều vở kịch nổi tiếng như: Bodas de sangre (Đám cưới máu); Yerma (Yerma); La casa de Bernarda Alba (Ngôi nhà của Bernarda Alba)…
Hình ảnh Lorca đi long dong về miền đơn độc là cách cảm nhận riêng của Thanh Thảo ( Ấy là tất cả chúng ta đứng trên lập trường của chủ nghĩa hiện thực )
3.Hình ảnh cái chết của Lorca
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choáng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
Chàng đi như người mộng du
Cấu trúc đoạn thơ vẫn được sắp xếp để phá vỡ tính logic của nhân thức. Nếu đọc theo thứ tự từ trên xuống, câu thơ sẽ là : “ Tây Ban Nha / hát nghêu ngao / bỗng kinh hoàng ”. TBN là nước TBN, không hề hát nghêu ngao. Phải là ai đó hát nghêu ngao. Và đang hát nghêu ngao, thì không hề bỗng kinh hoàng. Khổ thơ hoàn toàn có thể sắp xếp lại thế này
Tây Ban Nha
bỗng kinh hoàng
Lorca bị điệu về bãi bắn
áo choàng bê bết đỏ
( Chàng vừa đi vừa ) hát nghêu ngao
( Chàng đi ) như người mộng du
Nhưng nếu sắp xếp lại như trên, đoạn thơ chỉ còn là một đoạn kể chuyện theo logic nhận thức, một mẩu tin, với chỉ một nghĩa tường minh. Đoạn sắp xếp lại không còn gây được ấn tượng, mất tính đa nghĩa, và không còn là thơ .
Thanh Thảo muốn nhấn mạnh vấn đề đến thái độ kinh hoàng của nước TBN trước cái chết kinh hoàng của Lorca do bọn dân vệ Franco gây ra. Áo choàng đỏ gắt là hình ảnh người chiến đấu. Áo choáng bê bết đỏ, hình ảnh Lorca bị bắn. Thái độ cuả Lorca là không bận tâm đến cái chết. Vẫn là người nghệ sĩ, người đã viết những dòng Ghi Nhớ. Chàng vẫn hát nghêu ngao và đi như người mộng du .
Ở đoạn thơ này, Thanh Thảo đã tưởng tượng ra cảnh Lorca bị xử bắn theo cảm quan Siêu thực của mình. Theo Gibson, có những chỉ dấu rằng, trước khi ra lệnh hành quyết Lorca, Valdés đã hội ý với General Queipo de Llano, chỉ huy tối cao của lực lượng nổi dậy ở Andalusia. Lorca được đưa tới ngôi làng của Víznar cùng với những nạn nhân khác. Sau một đêm ở đó trong một nhà tù tạm bợ, Lorca được chở bằng xe tải xuống con đường dẫn vào làng kế cận. Ông bị bắn ở đó, trước lúc mặt trời mọc, và được chôn bên cạnh một cây olive. Cái chết của Lorca là một trong hàng ngàn cuộc hành quyết ở Granada trong những ngày ngay trước cuộc Chiến Tranh Dân Sự ”
Đoạn tường thuật của Gibson và đoạn thơ của Thanh Thảo viết về cái chết của Lorca có sự độc lạ gì ? Bản tin của Gibson thoả mãn trí hiểu của người đọc về những uẩn khúc quanh cái chết của Lorca, không mang cảm hứng thẩm mỹ và nghệ thuật nào. Trái lại Thanh Thảo đã vẽ ra một Lorca đơn cử. TBN bỗng kinh hoàng về cái chết kinh hoàng của Lorca, nhưng Lorca vẫn bình thản. Sự tương phản ấy tạo ra ấn tượng tư tưởng và thẩm mỹ và nghệ thuật. Thanh Thảo ca tụng Lorca như một hình tượng anh hùng .
Tây Ban Nha
bỗng kinh hoàng
áo choáng bê bết đỏ
4.Sau cái chết cuả Lorca
tiếng ghi ta nâu
khung trời cô gài ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Khổ thơ gây được ấn tượng mạnh cả về ý nghĩa tư tưởng và nghệ thuật bởi tiếng ghita được hình tượng hoá. Tiếng ghi ta nâu / tiếng ghi ta lá xanh / tiếng ghi ta tròn / tiếng ghi ta ròng ròng. Người đọc không chỉ nghe thấy âm thanh vật lý của tiếng ghita, mà còn nhìn thấy hình ảnh, màu sắc và tính chất của tiếng ghi ta. Rất lạ so với tiếng đàn thực, và so với những cách miêu tả tiếng đàn từ xưa tới nay (Tỳ Bà Hành của Bạch Cư Dị, tiếng đàn của Thuý Kiều được Nguyễn Du tả trong Đoạn Trường Tân Thanh)
Nếu cứ bám vào văn bản mà giải nhiã, người đọc sẽ bế tắc. Thí dụ, tiếng ghi ta nâu nghĩa là gì ? Nhìn sâu vào cấu trúc văn bản, đặt những chữ “ tiêng ghi ta ” tách hẳn ra, như một bè nền ( tức là không cần giải nghĩa ), những chữ còn lại sẽ mang ý nghĩa thực
tiếng ghi ta nâu
khung trời cô gái ấy
Câu này sẽ trở thành “ Tiếng ghi ta – Bầu trời cô gái ấy ( màu ) nâu ”. Cụm từ “ khung trời màu nâu ” hoàn toàn có thể lý giải. Sau cái chết của Lorca, khung trời nơi cô nàng tình nhân Lorca bao trùm bởi màu nâu, tức là màu buồn ảm đạm. Nói những khác, nỗi buồn ảm đạm bao trùm cả khung trời tâm hồn cô nàng tình nhân của Lorca. Theo cách giải thuật ấy ta hoàn toàn có thể đọc nghĩa khổ thơ. Thanh Thảo nói về bầu khí xã hội TBN sau cái chết của Lorca. Cuộc sống vẫn sinh sôi, phải chăng sự quyết tử của Lorca làm cho đời sống trở nên can đảm và mạnh mẽ hơn ( “ lá xanh biết mấy ” ), nhưng có một sự mất mát không cứu vãn được ( Cái gì vỡ còn hoàn toàn có thể hàn gắn, “ bọt nước vỡ tan ” chỉ còn lại hư không ), cuộc đấu tranh vẫn liên tục, vẫn kinh khủng máu lửa ( “ ròng ròng ” / “ máu chảy ” )
Cảm nhận như vậy, Thanh Thảo đã miêu tả được tầm vóc và tác động ảnh hưởng của Lorca so với thời đại của ông. Hình tượng Lorca lớn lên thêm một bước so với trước đó. Ở một góc nhìn khác ,
Thanh Thảo cảm nhận
Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng
Thanh Thảo dùng chữ : Không ai chôn cất tiếng đàn/ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang, không phải là “không ai chôn cất cây đàn ghita của Lorca”. Đó là sự phân biệt rất tế nhị. Có thể đó là tiếng kêu gọi cách tân nghệ thuật của Lorca “tìm lại tâm hồn Tây Ban Nha đang có nguy cơ bị quên lãng”, có thể là tiếng kêu thươngcủa Lorca về thân phận con người. Xin đọc bài Lorca viết về Ghita, đó không còn là tiếng đàn, mà là tiếng khóc.
Đàn Guitar
Tiếng than khóc của đàn
bắt đầu.
Những ly thuỷ tinh bình minh
bị tan vỡ.
Tiếng than khóc của đàn
bắt đầu.
Hãm thanh vô ích.
Không thể nào
tắt được.
Đàn khóc, đều đều
như nước khóc, như gió khóc trên tuyết rơi.
Không thể nào
tắt được.
Đàn khóc cho những gì
đã xa khuất.
Cát của phương Nam ấm áp
nguyện cầu cho trà mi trắng.
Đàn khóc, như một mũi tên
không có mục tiêu,
(như) hoàng hôn khôngcó bình minh,
loài quyện điểu đầu tiên chết
trên cành.
Đàn ơi!
Xé tim
bằng năm lưỡi gươm.
( Lorca )
Dù hiểu cách nào, người đọc đều có thể nhận ra sự chia sẻ của Thanh Thảo với Lorca về những suy tư và ước vọng Lorca muốn làm cho dân tộc mình, và xa hơn Lorca suy tư về những vấn đề sâu xa của nhân loại. Nhà thơ Hoàng Hưng nhận xét về thơ Lorca :”Từ cuộc tranh chấp vĩnh hằng không thể hoà giải giữa sự sống – cái chết, những khao khát không bao giờ thoả mãn, những cái đích không bao giờ đạt được… sự bất lực của phận người sinh ra nỗi buồn chất chứa thơ anh, nỗi buồn có trăm biến dạng: Thất vọng, ưu phiền, xa vắng, đắm chìm, cô tịch…”
Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
Tiếng nói ấy, tiếng thơ ấy, sau khi Lorca chết đã không có người kết thừa. Hình ảnh so sánh “ như cỏ mọc hoang ” diễn đạt được nỗi buồn trước sự hoang phế của những “ cái đích không khi nào đạt được ” của Lorca. Tình cảm của Thanh Thảo dành cho Lorca đọng lại ở tứ thơ này
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng
Đây là môt tứ thơ hay khi cảm nhận bằng trực giác, nhưng ý nghĩa đơn cử thế nào thì không dễ trình diễn tường minh. Xin nghe một đoạn Thanh Thảo trao đổi với fan hâm mộ :
Hỏi : Trong bài có nhiều hình ảnh gợi cảm: “tiếng đàn bọt nước”, “vầng trăng chếnh choáng”, “yên ngựa mỏi mòn”…Vì sao Thanh Thảo lại dùng những hình dung từ này? Ý nghĩa của những hình ảnh đó trong việc thể hiện chủ đề?
Thanh Thảo: Anh hỏi tôi thì tôi biết hỏi ai ? Thực ra, tôi cũng dùng những “hình dung từ” ấy một cách tình cờ thôi, hoàn toàn không cố ý. Tôi vẫn làm thơ như vậy, không cố ý, không “mài giũa ngôn từ”. Những liên hệ (nếu có) giữa các tổ hợp từ ấy trong bài thơ đều gắn một cách vô thức với số phận Lorca. Những “chếnh choáng”, ” mỏi mòn”, “bọt nước” dường như có gần xa ám ảnh cuộc đời Lorca, chúng ám cả vào thi ca của Ông
Hỏi : Câu thơ “”
Giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Xin Nhà thơ cho vài lời gợi mở để độc giả có thể hiểu thêm hai câu thơ rất đẹp trên?
Thanh Thảo : Cảm ơn anh! Nếu anh thấy đẹp, nghĩa là hai câu thơ ấy có thể đẹp. Mà đã đẹp rồi thì không thể cắt nghĩa, không nên cắt nghĩa. (4)
Tác giả phủ định việc cắt nghĩa tứ thơ, cắt nghĩa cái đẹp, ấy là nói về phương diện cảm thụ thẩm mỹ và nghệ thuật. Cảm thụ lý tính buộc ta phải hiểu, bởi “ vô tri bất mộ ” ( không hiểu thì không yêu quý, một người mù thì không hề cảm nhận cái đẹp của bức tranh ). Ta hãy thử giải thuật những hỉnh ảnh từ “ vô thức ” ấy của tác giả xem sao, mở màn từ cấu trúc ngôn từ .
Không thể có nghĩa nếu câu thơ viết là “ Giọt nước mắt của vầng trăng ”. Cũng không hề viết “ Giọt nước mắt và vầng trăng ” bởi hai danh từ đứng trước và sau từ “ và ” phải tương tự nhau cả về ngữ pháp và nghĩa. Chỉ hoàn toàn có thể viết : Giọt nước mắt / lộng lẫy trong đáy giếng và vầng trăng / lộng lẫy trong đáy giếng. Hai câu có cấu trúc ngữ pháp chồng lên nhau tạo nên sự đa nghĩa. Đọc liên văn bản, ta mơ hồ liên tưởng đến Trương Chi – Mị Nương, và Mỵ Châu – Trọng Thuỷ. Khi giọt nước mắt Mỵ Nương rơi xuống, ly ngọc của Trương Chi đã vỡ tan những tham vọng niềm hạnh phúc. Và khi đem ngọc từ những con trai ăn máu của Mỵ Châu ở ngoài biển, về rửa ở giếng Trọng Thuỷ, ngọc trở nên lộng lẫy. Nếu liên tưởng như vậy, tứ thơ của Thanh Thảo hiện lên thâm thúy một tình xót thương. Tiếng sáo là cầu nối trong tình yêu Trương Chi-Mỵ Nương, ngọc trai là cầu nối trong tình yêu Mỵ Châu – Trọng Thuỷ. Có thể hai hình ảnh này để lại ấn tượng tạo nên tứ thơ của Thanh Thảo, trong đó trăng là cầu nối. Tôi tin rằng điều ấy hoàn toàn có thể, bởi với bất kỳ người Nước Ta yêu văn chương nào, đều có trong sâu thẳm hồn mình câu truyện Trương Chi-Mỵ Nương, đều thương mến và sự cảm thông cho những lứa đôi yêu nhau mà ước vọng không thành. Để rồi hình ảnh ấy, như từ vô thức của nhà thơ Thanh Thảo, hiện về .
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
đọng lại nỗi xót thương sâu thẳm Thanh Thảo dành cho Lorca
4.Lorca thanh thản ra đi
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lorca bơi sang ngang
trên chiếc ghita màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái Digan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la “
Thanh Thảo phát minh sáng tạo một mạng lưới hệ thống hình ảnh ẩn dụ để suy tư về sự ra đi cuả Lorca. Đường chỉ tay đứt là số mệnh đã hết ( chết ). Trên bàn tay, chỗ đường sinh mệnh đứt, là thời gian số mệnh đã dứt. Chỉ ngưới sống mới cần đeo bùa hộ mạng, người đã chết, chẳng cần lá bùa ấy nữa. Chàng ném lá buà vào xoáy nước. Tất nhiên là xoáy nước sẽ cuốn mất không còn đâu tăm dạng. chàng ném trái tim mình vào lặng im, cũng cùng một nghĩa, chỉ cái chết. Bởi trái tim là sự sống, ném trái tim vào lặng yên chỉ sự yên nghỉ. Với Thanh Thảo, cũng như cảm nhận của chính Lorca, cái chết của ông như một tất yếu không khác được khi Lực Lượng Cánh Hữu đã coi ông là quân địch và quyết tâm hủy hoại ông. Ông đã trở vế quê Granada dù biết rằng sẽ rất nguy khốn. Và ông đã ra đi ở nơi gần quê nhà mình .
dòng sông rộng vô cùng / Lorca bơi sang ngang / trên chiếc ghita màu bạc là tư thế Lorca vượt qua cõi tử sinh. Đây là một hình ảnh Siêu Thực, khó hoàn toàn có thể hiểu Thanh Thảo định nói gì qua hình ảnh “ chiếc ghita màu bạc ”. Nhưng hình ảnh dòng sông và hình ảnh Lorca bơi sang ngang là ẩn dụ quen thuộc. Trong ngôn từ Phật giáo, đến bờ bên kia ( Đáo bỉ ngạn ) chỉ sự giác ngộ. Thanh Thảo lý giải thế nào về cái chết của Lorca ? Tất nhiên nhà thơ đã không nhìn cái chết ấy theo chính kiến xã hội như Lực Lượng Cánh Hữu thời ấy. Cũng không nhìn theo chiều tôn giáo, sau khi chết thì linh hồn Lorca sẽ về đâu. Thanh Thảo chỉ nói, Lorca bơi qua sông, và vào lặng yên bất chợt, như một tất yếu, đơn độc. Phải chăng Thanh Thảo suy niệm về hiện sinh ? Rõ ràng Thanh Thảo không tạc tượng đài Lorca như một người anh hùng ( như Lê Anh Xuân viết về anh Giải Phóng Quân trong bài Dáng Đứng Nước Ta ), cũng không có bất kỳ liên tưởng “ thu hoạch ” nào trong đối sánh tương quan Lorca với nhà thơ Nước Ta đương đại, khi nhà thơ Nước Ta nhiều người đã ngã xuống với tư thế người chiến sỹ trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ ( Lê Anh Xuân, Nguyễn Mỹ … ). Thanh Thảo viết về sự ngậm ngùi, tĩnh mịch. Lorca băng tới phía trước, bỏ lại tổng thể, ném lại toàn bộ .
5.Đọc bài thơ Siêu Thực
Đàn ghita của Lorca lạ so với thơ Hiện Thực Xã Hội Chủ Nghĩa ( 1945 – 1975 ) nhưng thực ra không mới trong thơ Nước Ta đương đại. Điều rực rỡ là Thanh Thảo phát minh sáng tạo được những tứ thơ đẹp, và cách cảm thụ thơ “ đẹp ” không cần nghiên cứu và phân tích. “ Nếu anh thấy đẹp, nghĩa là hai câu thơ ấy hoàn toàn có thể đẹp. Mà đã đẹp rồi thì không hề cắt nghĩa, không nên cắt nghĩa ” bởi cái đẹp là tổng thể và toàn diện. Bông hồng chỉ đẹp khi đó là một bông hoa nở trên cành, nếu tách từng nhánh hoa để xem bông hồng đẹp ở chỗ nào thì cái đẹp ( bông hoa ) sẽ tan nát. Cách cảm thụ này yên cầu người đọc phải có trực giác nghệ thuật và thẩm mỹ và trình độ thưởng lãm, và có sự đồng điệu với tác giả. Thực ra “ đẹp ” hay “ xấu ” là cảm thụ chủ quan. Bông hồng tự nó không đẹp hay xấu. Cho nên Thanh Thảo mới đặt điều kiện kèm theo : “ Nếu anh thấy đẹp, nghĩa là hai câu thơ ấy hoàn toàn có thể đẹp ”. Nhà thơ rất tế nhị khi đặt điều kiện kèm theo “ nếu ”, và đưa ra một giả định “ hoàn toàn có thể đẹp ”. Thanh Thảo nhường quyền cho những bạn đọc “ không thấy đẹp ”, và bài thơ “ hoàn toàn có thể không đẹp ”. Tiếp nhận đương đại đồng ý thoáng đãng mọi cách giải thuật và cảm thụ tác phẩm. Tuy vậy, cách cảm thụ của một cá thể không hề vượt ra ngoài những chuẩn mực văn hoá và chuẩn mực về cái đẹp của hội đồng .
Tháng 3.2013
__________________________________________
(1) Nguồn tiếng Anh : García Lorca’s central themes are love, pride, passion and violent death, which also marked his own life. The Spanish Civil was began in 1936 and García Lorca was seen by the right-wing forces as an enemy. Lorca “had done more damage with his pen than others with their guns.”
Về cái chết của Lorca : Lorca was dragged into a field at the foot of the Sierra Nevada Mountains, shot, and thrown into an unmarked grave (mộ huyệt)- he was driven in a lorry down the road to the next village, and was shot there, sometime before sunrise, and buried beside an olive tree.
(2) Chủ nghĩa Siêu Thực (Sách Giáo Viên tr. 170): Chủ nghiã Siêu Thực ( Le surrealism ) xuất hiện vào năm 1922. Châu Âu vưà trải qua thế chiến I. các giá trị đạo đức và tinh thần truyền thống có nguy cơ sụp đổ. Cá nhân trở nên trần trụi. Họ chạy trốn vào giấc mơ, đi tìm cái hiện thực khác, cao hơn, nằm ngoài cái hiện thực đang tồn tại.
Hệ thống quan điểm mỹ học gồm :
1. Đề cao ngẫu hứng trong quốc tế vô thức
- Đề cao hỗn độn, phi logic. Vứt bỏ sự phân tíc logic, phá vỡ khuôn mẫu đạo đức, tôn giaó, cùng với suy luận lý tính. Chỉ tin vào trực giác, giấc mơ, ảo giác,linh cảm bản năng và sự tiên tri. Gạt bỏ mọi quy tắc ngữ pháp, không tuân thủ cú pháp, không dùng chấm câu. Đề cao liên tưởng cá nhân, hướng tới hồn nhiên cuả thế giới trẻ thơ
3. Phá vỡ ngăn cách chủ thể khách thể. Họ biến chủ thể thành khách thể. Làm thơ bằng thị giác ( thay vì thính giác ( nhạc điệu, âm vận )
( 3 ) According to Gibson, “ there are indications that, before he gave the order to execute Lorca, Valdés was in touch with General Queipo de Llano, supreme commander of the rebel forces in Andalusia. ” The poet was taken to the village of Víznar, together with other victims. After spending the night there in an improvised jail, he was driven in a lorry down the road to the next village, and was shot there, sometime before sunrise, and buried beside an olive tree. Lorca’s death was one of thousands of executions in Granada in the early days of the Civil War .
( 4 ) http://phanthanhvan.vnweblogs.com/post/8200/107738
Share this:
Thích bài này:
Đang tải …
Source: https://dvn.com.vn
Category : Lorca
