Ôn luyện môn văn: Bài “Đàn ghi ta của Lor-ca”

– Nghệ thuật thơ mang màu sắc tượng trưng, siêu thực.

KIẾN THỨC CƠ BẢN 1. Vài nét về tác giả, tác phẩm a. Tác giả – Đạt thành tựu đa phần trên nghành : thơ và trường ca. – Nội dung : lời nói của người tri thức nhiều suy tư, trăn trở về những yếu tố xã hội và thời đại > cảm nhận đời sống ở bề sâu, dựa trên sự “ nghiền ngẫm hiện thực ”. – Phong cách nghệ thuật và thẩm mỹ : • Đào sâu cái tôi nội cảm. • Câu thơ tự do. • Nhịp điệu khác thường. • Thi ảnh : giàu tính hình tượng. • Ngôn ngữ : mới lạ.  Thể hiện nỗ lực và khát vọng cải cách thơ ca. – Tác phẩm : Những người đi tới biển ( 1977 ), Dấu chân qua trảng cỏ ( 1978 ), Khối vuông ru bích ( 1985 ) … b. F.G.Lorca – Một trong những kĩ năng sáng chói của văn học, thẩm mỹ và nghệ thuật Tây Ban Nha văn minh, đứng vị trí số 1 cho trào lưu cải cách thơ ca lúc bấy giờ với phong thái thơ tượng trưng, siêu thực. – Sống dưới sự quản lý của chế độ độc tài Pri-nô đê Ri-vê-ra > nhà thơ kinh khủng chống bạo tàn, ca tụng tự do, cổ vũ ý thức đấu tranh của nhân dân. – Bị phát xít bắt giam và bắn chết năm 38 tuổi > trở thành hình tượng, lá cờ tập hợp những nhà văn hoá đấu tranh cho hoà bình, tân tiến. c. Tác phẩm + Xuất xứ : Rút trong tập Khối vuông ru bích + Vị trí văn học sử : tiêu biểu vượt trội cho tư duy thơ Thanh Thảo : giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, không ít nhuốm sắc tố tượng trưng, siêu thực. + Cảm nhận chung : – Cảm hứng : bắt nguồn từ cái chết không chỉ gây phản ứng mãnh liệt với người đương thời mà dư chấn của nó còn mãi tới nhiều năm sau > Phục hồi thời gian bi tráng của cái chết, bày tỏ thái độ ngưỡng mộ, xót đau, kiến thiết xây dựng hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ bất tử Lor-ca trải qua hình ảnh đàn ghi ta. – Nghệ thuật : thể nghiệm một hình thức thơ ca mới mang sắc tố tượng trưng, siêu thực. • Hệ hình ảnh mang tính hình tượng. • Cảm nhận sự vật bằng sự chuyển hoá nhiều giác quan. • Câu thơ tự do, tự động hóa ngắt nghỉ theo dòng chảy đứt đoạn của vô thức, không theo bất kể trật tự cú pháp thường thì nào. • Kết hợp giữa tính liên tục, liền lạc ( diễn biến tự sự ) và tính gián đoạn, “ cóc nhảy ” ( suy cảm, ngôn từ thơ ). – Bố cục : 4 đoạn : Đoạn 1 ( 6 câu đầu ) Đoạn 2 ( 12 dòng tiếp ) Đoạn 3 ( 4 dòng tiếp ) Đoạn 4 ( 9 dòng cuối ) 2. Phân tích văn bản a. Đoạn 1 : Hình ảnh Lor-ca trong toàn cảnh chính trị Tây Ban Nha

những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chuếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn.

+ Hình ảnh Lor-ca được phác qua những nét chấm phá > những mảng màu có vẻ như không đồng chất đồng tông họa nên diện mạo con người và số phận Lor-ca. + “ những tiếng đàn bọt nước ” : cấu trúc hình ảnh bằng sự ánh chiếu của nhiều kênh cảm xúc. – Tiếng đàn : âm thanh > cảm nhận bằng thính giác. – Bọt nước : hình ảnh > cảm nhận bằng thị giác.  Dùng cả thị giác và thính giác để cảm nhận tiếng đàn : • Gợi vẻ đẹp của tiếng đàn dựa trên những liên tưởng ngoài thơ ( bọt nước tạo nên từ bong bong trời mưa, khi nào cũng như phập phồng, thổn thức ) > tiếng đàn trong trẻo, có vẻ như cũng mang tình cảm, có linh hồn. • Bọt nước có vẻ như dựng hình số phận tiếng đàn : mong manh, ngắn ngủi, dễ vỡ. + Áo choàng đỏ gắt : – Mở ra khoảng trống văn hoá Tây Ban Nha ( xứ sở của Tây Ban cầm, những cuộc đấu bò tót, những kiếm sĩ can đảm và mạnh mẽ, … ) – Gợi toàn cảnh chính trị ngột ngạt, stress, đẫm máu của Tây Ban Nha thời đó : đấu trường của cuộc đấu tranh giữa một bên là khát vọng dân chủ của nhân dân nói chung, của Lor-ca nói riêng với nền chính trị độc tài. Xét trong nghành nghệ thuật và thẩm mỹ, đó là cuộc xung đột giữa khát vọng cải cách của nhà thơ với nền thẩm mỹ và nghệ thuật già nua. + 4/6 câu thơ kết thúc bằng tiếng mang thanh trắc ( nước, gắt, độc, choáng ) > cảm nhận về số phận, cuộc sống không bình yên, đầy nguy hiểm. + Hệ thống hình ảnh : long dong miền đơn độc, vầng trăng, yên ngựa > những hình ảnh gắn với quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật Lor-ca, những hình tượng của thơ ca Lor-ca > tạo ra một miền Lor-ca, mĩ cảm Lor-ca trong đoạn thơ tiên phong. b. Đoạn 2 : Cái chết của Lor-ca

Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
Chàng đi như người mộng du
tiếng đàn ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy

+ “ Bỗng kinh hoàng ” : 3 tiếng ngắn ngủi > đặc tả trạng thái giật mình, sửng sốt > cái chết gây chấn động Tây Ban Nha vẫn còn chưa tỉnh “ hát nghêu ngao ”. + Áo choàng đỏ gắt – Áo choàng bê bết đỏ > Màu đỏ của máu > Lor-ca như một đấu sĩ đang bị hành hình trên đấu trường chính trị Tây Ban Nha. + Tiếng ghi ta : lặp đi lặp lại ( 4 lần ) nhưng biến hoá, thay màu chuyển gam, thay phông chuyển cảnh : – ghi ta nâu : sắc tố, thị giác > ngay trong một sắc tố cũng có sự biến ảo nhiều nét nghĩa ( màu nâu của vật liệu tạo ra sự cây đàn, màu của đồng đất, màu của nước da, màu của nỗi buồn từ nay sẽ phủ kín cuộc sống cô gái … ) – ghi ta lá xanh : sắc tố, thị giác > màu của sự sống. “ Biết mấy ” thốt lên như sự nuối tiếc ngậm ngùi cho một vẻ đẹp đang bị phá huỷ. – những tiếng đàn bọt nước – tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan : hình ảnh – thị giác, âm thanh – thính giác > sự hoạt động của hình tượng thơ : những cảm nhận về số phận mong manh của tiếng đàn – nghệ sĩ Lor-ca đã hiện thực hoá qua cái chết “ vỡ tan ”. – tiếng ghi ta ròng ròng / máu chảy : thị giác, cảm xúc mạnh > Âm thanh như một khung hình, có sinh mệnh, có trái tim, biết quặn đau, biết chảy máu. > Nhận xét : • Âm thanh vỡ ra thành sắc tố, hình khối, thành dòng máu chảy > liên tục chuyển kênh để cảm nhận tiếng đàn. • Điệp từ “ tiếng đàn ” > nhịp thơ dồn dập, nghẹn ngào > như từng tiếng nấc, như nỗi uất xót trào lên. • Sự quy đổi của những kênh cảm xúc gần như nhiễu loạn > diễn đạt đúng mực dòng chảy của xúc cảm, của vô thức. c. Đoạn 3 : Niềm xót thương

không ai chôn tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng

+ Lời đề từ : “ Khi tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn ” > hoàn toàn có thể hiểu theo nhiều nghĩa : – Sự gắn bó của Lor-ca với cây đàn > di nguyện ra đi với vật thể thiêng liêng theo mình suốt cuộc sống. – Sự đồng cảm qui luật của phát minh sáng tạo và khát vọng cải cách nghệ thuật và thẩm mỹ được tiếp nối. • Qui luật phát minh sáng tạo : sự tiếp thu và thay đổi > nghệ sĩ chỉ hoàn toàn có thể phát minh sáng tạo nếu chôn vùi được cái bóng tiền nhân chùm lên sáng tác. • Cây đàn là hình tượng của nghệ thuật và thẩm mỹ Lor-ca > ước nguyện : có những kĩ năng nghệ thuật và thẩm mỹ mới sẽ thay thế sửa chữa Lor-ca, vượt qua Lor-ca để liên tục công cuộc cải cách. + “ Không ai chôn cất tiếng đàn / Tiếng đàn như cỏ mọc hoang ” : gợi nhiều liên tưởng – Không có ai tiếp nối sự nghiệp cải cách mà Lor-ca để lại > xót thương cho hành trình dài thẩm mỹ và nghệ thuật chưa hoàn tất, khát vọng thẩm mỹ và nghệ thuật còn dang dở > thẩm mỹ và nghệ thuật Lor-ca thành “ cỏ mọc hoang ”, không người chăm bón > mãi là người nghệ sĩ độc hành trên miền phát minh sáng tạo. – Cỏ mọc hoang : có sức sống hoang dại, mãnh liệt, lan toả > nghệ thuật và thẩm mỹ Lor-ca bất tử. – Hình ảnh đẹp và buồn được tổ chức triển khai theo thẩm mỹ và nghệ thuật sắp xếp : giọt nước mắt – vầng trăng – lộng lẫy trong đáy giếng > hệ hình ảnh gắn với quốc tế nghệ thuật và thẩm mỹ Lor-ca > vừa thân thiện vừa lạ lung > giao thoa, ánh xạ nhiều chiều > phức tạp cảm xúc và suy tưởng về tiếng đàn Lor-ca, nghệ thuật và thẩm mỹ Lor-ca, cái chết Lor-ca … d. Đoạn 4 : Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca

đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc đàn ghi ta màu bạc
chàng ném bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la…

– Cái chết được diễn đạt qua : “ đường chỉ tay đã đứt ” “ bơi sang ngang ”, ( con sông trở ngăn trở hai cõi : âm – dương ), “ lặng yên bất chợt ” ( cõi vĩnh hằng ) – “ ném ” > hành vi nhất quyết > tâm thế, tư thế của người chiến sỹ : chuẩn bị sẵn sàng đảm nhiệm cái chết. Nhưng đó không phải là cái chết “ về với cát bụi ” mà là cái chết hồi sinh, gieo mầm sự sống. – li-la-li-la : âm thanh là linh hồn của cây đàn > giai điệu li-la-li-la ngọt ngào Open 3 lần và khép lại bài thơ mở ra những liên tưởng vô tận. • Âm thanh tha thiết luyến láy > linh hồn của tiếng đàn còn vương mãi > sức sống thẩm mỹ và nghệ thuật Lor-ca, niềm tin Lor-ca. • Tạo vùng văn hoá Tây Ban Nha, quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật Lor-ca. CỦNG CỐ KIẾN THỨC Đề 1 : Bình giảng đoạn thơ :

không ai chôn tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng

Đề 2 : Phân tích hình tượng tiếng đàn trong bài thơ “ Đàn ghi ta của Lor-ca ” Đề 3 : Phân tích rực rỡ thẩm mỹ và nghệ thuật trong bài thơ “ Đàn ghi ta của Lor-ca ” Gợi ý giải đề Đề 1 : Làm điển hình nổi bật một số ít rực rỡ : – Tính đa nghĩa của hình tượng tiếng đàn. – Nghệ thuật kiến thiết xây dựng hình ảnh : cấu trúc bằng phương pháp quy đổi cảm xúc, chuyển kênh thức nhận sự vật một cách bất ngờ đột ngột > sự vật hiện ra mặt phẳng có vẻ như gián đoạn, đứt gãy nhưng bề sâu thống nhất ở mạch vô thức. Đề 2 : + Khái quát về hình tượng tiếng đàn : – Hình tượng TT của tác phẩm. – Xuyên suốt tác phẩm, được miêu tả, cảm nhận bằng sự quy đổi nhiều giác quan > biến hoá linh động. – Biểu trưng cho ý thức Lor-ca, nghệ thuật và thẩm mỹ Lor-ca … > gợi ra cả một “ từ trường ” Lor-ca. + Phân tích hình tượng tiếng đàn theo dọc bài thơ ( làm rõ sự biến hóa trong hình tượng : cách cảm nhận, ý nghĩa tiếng đàn … ) Đề 3 : + Làm rõ những rực rỡ nghệ thuật và thẩm mỹ : thể nghiệm một hình thức thơ ca mới mang sắc tố tượng trưng, siêu thực. • Hệ hình ảnh mang tính hình tượng. • Cảm nhận sự vật bằng sự chuyển hoá nhiều giác quan.

• Câu thơ tự do, tự động ngắt nghỉ theo dòng chảy đứt đoạn của vô thức, không theo bất cứ trật tự cú pháp thông thường nào.

• Kết hợp giữa tính liên tục, liền lạc ( diễn biến tự sự ) và tính gián đoạn, “ cóc nhảy ” ( suy cảm, ngôn từ thơ ). + Hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ đó tương thích với việc diễn đạt nội dung suy tư thâm thúy.

Đỗ Thị Thuý Dương
Giáo viên Hocmai.vn

Source: https://dvn.com.vn
Category : Lorca