Nhìn thẳng vào sự thật về sự cố y khoa không mong muốn

BS Văn Bình   –  
Chủ nhật, 03/06/2018 08 : 30 ( GMT + 7 )

Sự cố y khoa không mong muốn (Medical adverse Events – MAE) hay bệnh sinh ra do thầy thuốc (Iatrogenic) nên được nhìn nhận công bằng, bởi lỗi có thể do nhân viên y tế hoặc không phải…

Sự cố y khoa không mong muốn là chuyện xảy ra ở tất cả các nước (ảnh minh họa)

Cháu Lê Đình Ch, 13 tuổi, con ông Lê Đình Tr, 49 tuổi, ở thành phố 7, thị xã Phước Vĩnh, huyện Phú Giáo, Tỉnh Bình Dương tử trận rạng sáng ngày 29.11.2016 tại BV Nhi đồng 2, TPHCM. .. Sáng 24.11, cháu nhập Trung tâm y tế huyện Phú Giáo với chẩn đoán sốt xuất huyết …
Chiều 26.11, thấy cháu mệt nhiều nên mái ấm gia đình đề xuất chuyển BV tỉnh. Chính ông Tr kể lại : Khi từ phòng bệnh tới gần xe cứu thương thì cháu co giật, BS Nam vẫn đứng im mà không cấp cứu gì cho cháu, sau đó BS cho đẩy cháu lên xe và chuyển đi BV Tỉnh Bình Dương cùng hai y tá. Trên đường đi cháu co giật hai lần nữa mà không được BS tiêm thuốc hay cấp cứu gì ! …
Ở BV tỉnh, cháu Ch đã tím tái nặng, các BS hồi sức và chuyển cháu về BV Nhi Đồng 2 … Công văn 360 / KCB – NV, ngày 5.4.2018 của Cục quản trị khám chữa bệnh, Bộ Y tế gửi các cơ quan chức năng tình Tỉnh Bình Dương và ông Tr có những nội dung : “ Khi bệnh tiến triển nặng do trình độ trình độ hạn chế ( vì BS Nam là BS đa khoa chưa có kinh nghiệm tay nghề trong điều trị sốt xuất huyết ) nên chưa chẩn đoán được sốt xuất huyết Dengue có tín hiệu cảnh báo nhắc nhở, do vậy không tiên lượng được nên chưa có chỉ định theo dõi, điều trị tương thích bệnh trong quy trình tiến độ này ” .
“ Việc chuyển bệnh nhân trong thực trạng co giật là không bảo đảm an toàn, không đúng theo pháp luật của Quy chế cấp cứu. Không nhất quyết giải quyết và xử lý cấp cứu co giật … ”
“ Thiếu kiến thức và kỹ năng trong quy trình chuyển viện : Không đặt đường truyền tĩnh mạch, chuyển người bệnh đang trong thực trạng co giật ( yếu tố này cần làm rõ là do nhóm trực không đặt hay gia định người bệnh gây áp lực đè nén không cho đặt ) … Thiếu kỹ năng và kiến thức tiếp xúc với mái ấm gia đình người bệnh trong những tình huống diễn biến ở tiến trình nặng ” …
Ngày 1.5 vừa mới qua, bệnh nhân Lê Thị Ngọc Đ, SN 1996, ở xã Phong Mỹ, Cao Lãnh, Đồng Tháp bị viêm ruột thừa mủ, được BV Đồng Tháp mổ cắt ruột thừa. Ngày 16.5, bệnh nhân lại đau bụng và được chẩn đoán áp xe tồn lưu, phải mổ lần 2 để giải quyết và xử lý áp xe và lấy ra một gạc nhỏ từ ổ áp xe duy nhất … Như vậy, “ thủ phạm ” gây áp xe không ngoài mảnh gạc bỏ sót trong lần mổ trước .

Các nước đều có sự cố y khoa

Năm 2011, cụ ông Gaston, CH Pháp, 80 tuổi, đến BV Chenieux ở Limoge chữa tai nhưng lại bị mổ mắt. Do điếc, khi gọi tên người khác cụ tưởng là mình. Các BS không kiểm tra tên và rút dịch thủy tinh trong mắt của Gaston. Ngày hôm sau, BV Chenieux phát hiện sai sót này. Từ năm năm trước, thị lực của Gaston khởi đầu giảm mạnh đến phần nhiều không thấy gì, bởi cụ bị đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng ( ở đáy mắt ) do tuổi già .
Biết bệnh của mình do lỗi y tế, Gaston đến Ủy ban khu vực về Hòa giải và Bồi thường tai nạn đáng tiếc y tế khiếu nại, tuy nhiên bị khước từ. Cơ quan này cãi rằng sớm muộn cụ cũng bị mù vì thoái hóa điểm vàng. Gaston đệ đơn ra tòa … Phiên tòa cuối năm 2017 chứng minh và khẳng định lỗi thuộc về BV và 2 trong 3 BS mổ mắt cho cụ, mỗi người phải bồi thường 1.500 euro kèm phí xét xử ; vị BS thứ ba tự dàn xếp mức đền bù …
Ở Mỹ, Willie King, bang Florida bị tiểu đường biến chứng phải cắt cụt chân phải nhưng cắt nhầm chân trái, BV phải bồi thường 1.150.000 USD. Lenda McDougal, 46 tuổi, ở NewYork bị cắt cả hai bên vú do chẩn đoán ung thư. Sau mổ, làm tiêu bản mô vú đã cắt soi kính hiển vi không thấy tế bào ung thư. Tra cứu lại thấy xét nghiệm bị nhầm với một người ung thư vú khác .

Sự cố y khoa không thể tránh

Sự cố y khoa không mong ước là những sai sót khi khám, chữa bệnh làm thực trạng sức khỏe thể chất người bệnh xấu đi trong thời điểm tạm thời hoặc tàn tật vĩnh viễn, lê dài ngày nằm viện hoặc chết ; rất phong phú từ chẩn đoán, mổ, cho thuốc nhầm đến điện giật ( dùng dao mổ điện ) ; nhiễm khuẩn chéo trong BV ; không theo dõi người bệnh ; bắt cóc bệnh nhân ; trao nhầm trẻ sơ sinh, bệnh nhân bị ngã trong BV. ..
Thống kê nhiều BV Mỹ, Úc, Đan Mạch, Hà Lan, Anh … thấy MAE từ 3,2 – 16,6 % số nhập viện. Mỗi năm ở Mỹ có khoảng chừng 44.000 – 98.000 tử trận do MAE, cao hơn chết tai nạn thương tâm giao thông vận tải ( 43.458 ), ung thư vú ( 42.297 ) và HIV / AIDS ( 16.516 ). Ở nước Australia, khoảng chừng 470.000 ca MAE / năm. Ở Anh, từ tháng 10.2012 – 3.2013 có 683.883 ca MAE, ( gần 1.400.000 sự cố / năm ). Trung bình toàn thế giới, MAE khoảng chừng 10 % ; ở Nước Ta, MAE xảy ra ở hầu hết cơ sở y tế công và tư, khoảng chừng 3,2 đến 16,6 % tổng các ca điều trị .
Ở các vương quốc, MAE phẫu thuật khoảng chừng trên 50 % các sự cố. Theo WHO, cứ 25 người có 1 người phải phẫu thuật, toàn thế giới khoảng chừng 230 triệu phẫu thuật / năm, tử trận do mổ 0,4 – 0,8 % và biến chứng do mổ 3 – 16 %. Bang Minnesota, Mỹ thống kê : Để sót gạc, dụng cụ : 37 % ; Mổ nhầm bộ phận : 32 % ; Chỉ định mổ sai : 31 % ; Mổ nhầm người bệnh : 0 % ; Tử vong trong và ngay sau mổ : 0 % .
70 % sự cố y khoa do lỗi mạng lưới hệ thống, chỉ có 30 % do lỗi hoạt động giải trí và luôn có khuynh hướng tăng ở các vương quốc. Lỗi hoạt động giải trí do người hành nghề gây ra vì họ trực tiếp khám, chữa bệnh, sự cố xảy ra họ thường bị gán lỗi tiên phong .
Tuy nhiên, yếu tố mạng lưới hệ thống lại thường không được xem xét đúng mức, đó là chủ trương, chính sách quản lý và vận hành ( tự chủ, khoán làm tăng lạm dụng dịch vụ y tế ) ; tổ chức triển khai phân phối dịch vụ ( dây chuyền sản xuất khám chữa bệnh phức tạp, ngắt quãng, nhiều đầu mối, nhiều người nhưng hợp tác không tốt ) ; sắp xếp nguồn lực ( không đủ để bảo vệ chăm nom người bệnh 24 giờ / 24 giờ / ngày và 7 ngày / tuần, các ngày cuối tuần, đợt nghỉ lễ ) ; đào tạo và giảng dạy trình độ liên tục không liên tục ( trong khi phương tiện đi lại y tế ngày càng phức tạp ) ; kiểm tra giám sát chưa hiệu suất cao, thiếu khách quan .
Các nước thống kê thấy 1 lỗi hoạt động giải trí thường có 3 – 4 yếu tố tương quan tới lỗi mạng lưới hệ thống. Mặt khác, môi trường tự nhiên thao tác chật hẹp, thiếu ánh sáng, oi bức, ồn ào ; việc làm quá tải và áp lực đè nén tâm ý. Các yếu tố trên cộng với kinh nghiệm tay nghề không vững vàng, sức khỏe thể chất ( gồm có trạng thái ý thức, tâm ý ) không tốt, đạo đức nghề nghiệp kém tất đưa đến sự cố ….
Con người là yếu tố số 1 để xảy ra sự cố, ví dụ : Chẩn đoán không đúng nên mổ ra lúng túng, phải đổi khác cách giải quyết và xử lý ; Chỉ định mổ quá sớm hoặc quá muộn ; Chọn giải pháp không tương thích ; Chuẩn bị phẫu, thủ pháp chưa tốt ; Trình độ trình độ không vững của phẫu thuật viên, BS gây mê nên phạm lỗi kỹ thuật ; Không phát hiện được bệnh kèm theo hoặc dùng thuốc gây dị ứng dẫn đến tai biến ; Thiếu nghĩa vụ và trách nhiệm và tác phong cẩu thả nên mổ nhầm người bệnh, nhầm vị trí, dùng sai thuốc, không trấn áp tốt phương tiện đi lại đang can thiệp trên người bệnh, bỏ sót dụng cụ, theo dõi không sát hoặc thậm chí còn bỏ mặc người bệnh …
Tuy nhiên, MAE xảy ra cả với thầy thuốc giàu kinh nghiệm tay nghề và có nghĩa vụ và trách nhiệm với người bệnh. Vì thế, một yếu tố cần phải rạch ròi là trước nay, khi xảy ra sự cố nhiều người có thói quen đổ riệt cho thiếu nghĩa vụ và trách nhiệm, đạo đức ; yếu kém trình độ … mà không biết rằng có hàng trăm biến chứng, tai biến … của nhiều bệnh hay giải pháp điều trị … y học đã thừa nhận là không hề tránh khỏi .
Chẳng hạn, gãy xương lớn hoàn toàn có thể tắc mạch do mỡ từ tủy xương vào máu, tử trận bất thần ( tắc mạch tim, não ) dù có mổ hay không ; mổ thì rủi ro tiềm ẩn tắc mạch cao hơn do tạo thêm “ cửa ” cho mỡ vào máu, nhưng buộc phải mổ mới chữa được ? Tương tự, tắc mạch ối khi sinh làm chết “ bất đắc kỳ tử ” dù trước đó trọn vẹn thông thường …
Vì không phân biệt nên khắp cả nước đã nhiều trường hợp người nhà gây rối loạn, đập phá BV, hành hung nhân viên cấp dưới y tế vì thiếu hiểu biết. Nên chăng cần bình tĩnh để khám phá nguyên do sự cố, ai không đau xót khi người thân trong gia đình gặp nạn nhưng đừng phạm tội vì thiển cận .

Sáu tháng đầu năm 2017, Bộ Y tế nhận khoảng 12.000 cuộc gọi đến đường dây nóng, trong đó 4.000 cuộc đúng mục đích, nhưng chỉ có 1% là khen còn lại là chê, chê nhiều thứ…

Cần thẳng thắn rằng với trình độ quản trị, lề lối thao tác như lúc bấy giờ MAE ở ta chắc như đinh không ít hơn Pháp, Mỹ mà “ thảm họa y khoa ” chạy thận tự tạo ở Hòa Bình là “ vật chứng ” khó cãi : Ở đâu ra cái lối kỹ thuật viên máy y tế không được đào tạo và giảng dạy ; cả gan dùng hóa chất y tế cấm để vệ sinh máy ; sửa chữa thay thế xong không kiểm định hóa chất tồn dư ; nghiệm thu sát hoạch gian dối … ; mạng lưới hệ thống lọc nước cho chạy thận tự tạo ( RO ) thì không được ĐK chất lượng loại sản phẩm ! ? …
Hành hung nhân viên cấp dưới y tế có nhiều nguyên do, trong đó có sự thiếu hiểu biết của người dân về MAE. Tuy nhiên, nhiều cơ quan công quyền không nhìn thẳng vào nguồn gốc của nó và không ít nơi cố né. Muốn giảm thiểu MAE không có cách nào khác là thấy rõ nguyên do đưa đến MAE ở mỗi cơ sở y tế để khắc phục, nâng cao năng lượng trình độ và đạo đức y tế …

Sự cố y khoa không mong muốn là những sai sót khi khám, chữa bệnh làm tình trạng sức khỏe người bệnh xấu đi tạm thời hoặc tàn tật vĩnh viễn…

Source: https://dvn.com.vn
Category: Sự Cố