Giáo án bài Đàn ghi ta của Lor-ca (Thanh Thảo) | Giáo án Ngữ văn lớp 12 chuẩn nhất

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

?Nêu vài nét chính về nhà thơ Thanh Thảo, đặc biệt là phong cách sáng tác?

GV bổ trợ những kỹ năng và kiến thức về Lor-ca ; về trào lưu văn học siêu thực ; về trào lưu văn học tượng trưng …

Gọi 1 HS đọc bài thơ.

HS đọc bài thơ. ( chú ý quan tâm cách đọc xúc cảm, luyến láy … như cung bậc đàn ghi ta )

?Nêu xuất xứ.

?Em hãy xác định bố cục bài thơ?

?Nêu cảm nhận về chủ đề của bài thơ.

Đọc lại 18 dòng thơ đầu .

?Em có suy nghĩ gì khi bắt gặp hình ảnh ″Áo choàng đỏ gắt″, ″tiếng đàn ghi ta″…?

?Các hình ảnh ″đi lang thang, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát nghêu ngao, li la…″ giúp ta liên tưởng đến điều gì?

?Tác giả đã tái hiện cái chết oan khuất của Lor-ca qua các h/ả, chi tiết nào?

?Cảm nhận của em về các biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng trong bài thơ?

( ý nghĩa của những giải pháp thẩm mỹ và nghệ thuật đó ? )

Đọc phần thơ còn lại .

?Theo em, Lor-ca muốn nhắn gửi thông điệp gì qua câu nói ″khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn″?

?Cho HS nêu cảm nhận 4 câu thơ ″Không ai chôn…cỏ mọc hoang″.

Yêu cầu HS giải thuật những hình ảnh ″ giọt nước mắt, đường chỉ tay, dòng sông, lá bùa, chiếc ghi ta màu bạc … ″ .

?Tiếng ″Li la- li la- li la″ trong bài thơ có ý nghĩa gì?

Gợi : tiếng đàn và còn có nghĩa là hoa đinh tử hương .

Yêu cầu HS tự tổng kết bài học kinh nghiệm về phương diện nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ .

I. Tìm hiểu chung:

1. Tác giả: Thanh Thảo.

– Được công chúng đặc biệt quan trọng quan tâm bởi những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc lạ viết về cuộc chiến tranh và thời hậu chiến .
– Thơ Thanh Thảo là sự lên tiếng của người tri thức nhiều suy tư, trăn trở về những yếu tố xã hội và thời đại. Tuy nhiên, ông muộn đời sống phải được cảm nhận và bộc lộ ở bề sâu nên luôn khước từ lối diễn đạt dễ dãi .
– Nỗ lực cải cách thơ Việt qua hình thức thơ tự do .

2. Tác phẩm:

a.  Xuất xứ:

– Rút trong tập ″ Khối vuông Ru – bích ″ .
– Thể hiện tư duy thơ Thanh Thảo : giàu suy tư, nhuốm sắc tố tượng trưng, siêu thực .

b.  Bố cục: Gồm 4 phần:

* Câu 1 – 6: Lor-ca – con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị, nghệ thuật TBN.

* Câu 7 – 18: Lor-ca với cái chết oan khuất và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật.

* Câu 19 – 22: Niềm xót thương Lor-ca.

* Câu 23 – 31: Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.

c. Chủ đề:

– Khắc hoạ cuộc sống nghệ sĩ Lor-ca với lý tưởng cải cách thẩm mỹ và nghệ thuật và cái chết oan khuất .
– Thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả so với Lor-ca .

II. Đọc – hiểu văn bản:

1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-ca:

a. Lor-ca, một con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha:

– Áo choàng đỏ :
+ Gợi truyền thống văn hoá Tây Ban Nha .
+ Hình ảnh Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng dân chủ trước nền chính trị Tây Ban Nha độc tài lúc bấy giờ .
– Tiếng đàn :
+ Ghi ta : nhạc cụ của người Tây Ban Nha .
+ Tài năng thẩm mỹ và nghệ thuật của Lor-ca với khát vọng cải cách nghệ thuật và thẩm mỹ .
⇒ Tiếng đàn bọt nước : đẹp, mong manh mà sinh sôi bất tận như ″ bọt nước ″ lặn rồi lại nổi làm dịu bớt và phần nào dập tắt màu ″ đỏ gắt ″ như đang bùng bùng thiêu đốt cả Tây Ban Nha .
⇒ Sắc thắm êm ả dịu dàng của hoa ″ li la ″ ( Tử đinh hương ) đang nở ra bát ngát trên từng giai điệu > < toàn cảnh chính trị Tây Ban Nha . - Đi long dong ; vầng trăng chếnh choáng ; yên ngựa mỏi mòn ; hát nghêu ngao ; li la ... : + Phong cách nghệ sĩ dân gian tự do . + Sự đơn độc của Lor-ca trước thời cuộc chính trị, trước thẩm mỹ và nghệ thuật Tây Ban Nha già cỗi .

b. Lor-ca và cái chết oan khuất:

– Hình ảnh :
+ Áo choàng bê bết đỏ – Gợi cảnh tượng kinh khủng về cái chết của Lor-ca .
+ Tiếng ghi ta :
• nâu : trầm tĩnh, nghĩ suy ( màu ấm nóng ) .
• xanh : thiết tha, kỳ vọng .
• tròn bọt nước vỡ tan : bàng hoàng, tức tưởi .
• ròng ròng máu chảy : sự đau đớn, nghẹn ngào .
⇒ Phép quy đổi cảm xúc : tiếng đàn mang tâm tư nguyện vọng, thành thân phận, linh hồn, sinh thể của người tạo ra nó. Nó đau đớn vỡ ra thành sắc tố, đường nét, hình khối .
– Biện pháp thẩm mỹ và nghệ thuật :
+ Đối lập :
Hát nghêu ngao > < áo choàng bê bết đỏ ↓ ↓ khát vọng > < hiện thực phũ phàng ( giữa tiếng hát yêu đời vô tư, giữa tình yêu cái đẹp và hành vi gian ác, dã man ) . + Nhân hoá : Tiếng ghi ta ... máu chảy . + Hoán dụ : Áo choàng, tiếng ghi ta àLor-ca . + Ẩn dụ quy đổi cảm xúc . + Gieo vần ″ ây ″ : khiến thơ như nhạc, nhạc như người. Tất cả như đang rướn mình lên kiên cường, không khuất phục ⇒ Khắc hoạ thật ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ Lor-ca .

2. Nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã từ của Lor-ca:

– Lời Lor-ca ( đề từ ) : ″ Khi tôi chết … cây đàn. ″
+ Niềm đam mê thẩm mỹ và nghệ thuật .
+ Hãy biết quên thẩm mỹ và nghệ thuật của Lor-ca để tìm hướng đi mới .
– ″ Không ai chôn cất … cỏ mọc hoang ″
+ Nghệ thuật của Lor-ca ( cái Đẹp ) : có sức sống và lưu truyền mãi mãi như ″ cỏ mọc hoang ″ .
+ Phải chăng không ai dám vượt qua cái cũ, thần tượng để làm ra nghệ thuật và thẩm mỹ mới .
– Giọt nước mắt … trong đáy giếng :
+ Vầng trăng nơi đáy giếngàsự bất tử của cái Đẹp .
– Đường chỉ tay : ẩn dụ về định mệnh nghiệt ngã .
– … dòng sông, ghi ta màu bạc … à gợi cõi chết, siêu thoát .
– Các hành vi : ném lá bùa, ném trái tim : có ý nghĩa tượng trưng cho một sự giã từ, một sự lựa chọn .

* Tiếng lòng tri âm sâu sắc đối với người nghệ sĩ, thiên tài Lor-ca.

3.Yếu tố âm nhạc trong bài thơ:

– Chuỗi âm thanh ″ Li la – li la – li la ″ luyến láy ở đầu và cuối như khúc dạo đầu và kết thúc bản nhạc. Bài thơ khép lại nhưng thực ra âm thanh ″ Li la .. ″ đã mở ra một quốc tế suy tưởng. Đó là chuỗi âm đêm ru lòng mai hậu, phần nào an ủi nỗi xót thương người nghệ sĩ .
– Sự kính trọng và tri âm Lor-ca – nghệ sĩ thiên tài .

III. Tổng kết:

1. Nghệ thuật:

– Thể thơ tự do, không dấu câu, không tín hiệu khởi đầu, kết thúc .

– Sử dụng hình ảnh, biểu tượng – siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.

– Kết hợp hài hoà hai yếu tố thơ và nhạc .

2. Nội dung:

Tác giả bày tỏ nỗi đau xót thâm thúy trước cái chết oan khuất của thiên tài Lor-ca – một nghệ sĩ khát khao tự do, dân chủ, luôn mong ước cải cách thẩm mỹ và nghệ thuật .