Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS

pdf

15

4.6 (
18 lượt)

15973 KB

Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu

Đang xem trước 10 trên tổng 15 trang, để tải xuống xem vừa đủ hãy nhấn vào bên trên

Chủ đề liên quan

Tài liệu tương tự

Nội dung

UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG
TRƯỜNG THCS PHƯƠNG ĐÌNH

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
GIÁO DỤC HỌC SINH Ý THỨC SỬ DỤNG ĐIỆN AN TOÀN
THÔNG QUA BÀI HỌC “AN TOÀN ĐIỆN”

Môn:

Công nghệ 8

Cấp học:

Trung học cơ sở

Tên Tác giả:

Nguyễn Hữu Hào

Đơn vị công tác: Trường THCS Phương Đình
Xã Phương Đình – huyện Đan Phượng
Chức vụ:

Giáo viên

NĂM HỌC: 2019 – 2020

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
A. MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Học từ trải nghiệm thực tế, trải nghiệm sáng tạo là xu hướng, phương pháp
học mới đã thu hút rất nhiều sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Học tập trải
nghiệm là một quá trình xã hội bao gồm hoạt động dạy và hoạt động học. Hai
hoạt động này được liên hệ bằng vốn hiểu biết và kinh nghiệm cụ thể của người
học, trên cơ sở đó, giáo viên hệ thống hóa những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, đáp
ứng mục tiêu dạy học.
Phương pháp học tập trải nghiệm là cách thức thể hiện thông qua thực tế, lấy
HS làm trung tâm, góp phần hoàn thiện bản thân để trở thành những công dân có
ích cho đất nước. Đây là phương pháp rất phù hợp với nội dung chương trình
môn Địa lí – vốn luôn gần gũi với cuộc sống. Do đó, nếu kết hợp với học tập trải
nghiệm trong môn Địa lí, HS có thể phát triển những hiểu biết sâu sắc của cá
nhân đối với những lĩnh vực nghề nghiệp khác nhau, từ đó nâng cao hiệu quả
giáo dục hướng nghiệp cho HS.
Một trong những giải pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học theo Dự
thảo chương trình mới sau năm 2015 là tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong dạy học Địa lí. Hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo là hình thức học
tập gắn học tập với thực tiễn, gắn giáo dục trong nhà trường với giáo dục ngoài
xã hội, “phá vỡ” không gian lớp học, đồng thời có sự tham gia của nhiều nguồn
lực xã hội vào quá trình giáo dục. Đây là một hình thức tổ chức dạy học tạo điều
kiện cho học sinh có những trải nghiệm khám phá mới mẻ, qua đó góp phần
hình thành năng lực, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng sưu tầm, phát triển năng
lực người học.
Xuất phát từ những lí do trên đồng thời ý thức được trách nhiệm của bản
thân trong việc nỗ lực tìm hiểu, học tập những định hướng mới trong giáo dục
nhằm nâng cao kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân, góp phần nâng
cao hiệu quả trong công tác giảng dạy trong nhà trường, tôi lựa chọn đề tài “Tổ
chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
II. MỤC ĐÍCH, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Mục đích nghiên cứu:
-Góp phần vào việc nâng cao, mở rộng kiến thức cũng như rèn luyện các kĩ năng
học tập, mà còn có tác dụng kích thích, tạo sự hứng thú trong học tập, tạo sự tự
tin, mạnh dạn, làm cho việc học tập nhà trường gắn với thực tế cuộc sống.
1/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
– Hoạt động trải nghiệm sáng tạo góp phần đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng phát huy năng lực của người học sinh.
– Nâng cao, mở rộng kiến thức cũng như rèn luyện các kĩ năng học tập, mà còn
có tác dụng kích thích, tạo sự hứng thú trong học tập, tạo sự tự tin, mạnh dạn,
làm cho việc học tập nhà trường gắn với thực tế cuộc sống.
2. Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi nghiên cứu đi sâu nghiên cứu các hình thức và biện pháp tổ chức các
hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo cho học sinh.
Giới hạn nội dung nghiên cứu: tập trung nghiên cứu về nội dung hoạt động
trải nghiệm sáng tạo trong dạy học môn Địa lí lớp 6 ở trườngTHCS.

2/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
B. NỘI DUNG
1.Thực trạng của vấn đề
1.1 Thuận lợi
– Dạy học theo hướng trải nghiệm sáng tạo được ngành giáo dục quan tâm chỉ
đạo thực hiện từ khâu dạy học đến khâu kiểm tra đánh giá.
– Các diễn đàn giáo dục chia sẻ rất nhiều kinh nghiệm về dạy học trải nghiệm
sáng tạo.
– Học sinh rất hứng thú khi được học tập theo hướng trải nghiệm sáng tạo
1.2 Khó khăn
– Quỹ thời gian dạy – học phải đảm bảo thời lượng, kiến thức, kĩ năng theo quy
định.
– Chính quyền địa phương, cha mẹ HS nhận thức chưa đầy đủ về chủ trương đổi
mới căn bản toàn diện về giáo dục và đào tạo của Đảng.
– Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ các hoạt động còn thiếu và chưa đồng bộ,
nguồn kinh phí hạn hẹp nên gặp nhiều khó khăn trong tổ chức học tập trải nhiệm
sáng tạo, trong tiếp cận cái mới.
– Đa số HS chưa quen với việc nghiên cứu theo hình thức mới như: dự án, viết
báo cáo khảo sát điều tra… Một số học sinh còn bỡ ngỡ, bị xao nhãng, không tập
trung khi tham gia các hoạt động thực tiễn.
1.3 Kết quả của HS khi chưa đổi mới hình thức và phương pháp tổ chức
dạy trải nghiệm sáng tạo :
Về kiến thức: HS chủ yếu tiếp thu kiến thức theo hình thức đọc chép và ghi
nhớ kiến thức bằng việc học thuộc lòng thụ động. Chính vì vậy, HS cảm thấy
nhàm chán khi học tập Địa lí.
Về kĩ năng: Hầu hết các em còn chưa hiểu rõ về các kĩ năng Địa lí như:
quan sát, mô tả, phân tích, nhận xét và trình bày các đối tượng Địa lí, lập những
sơ đồ đơn giản, việc thưc hiện còn lúng túng và không đúng cách. Từ thực tế đó,
lượng kiến thức các em nhận được rất ít, các kĩ năng chỉ ở mức độ biết. Các kĩ
năng sống: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác, tự nhận thức, làm chủ bản thân,
phản hồi, lắng nghe tích cực, trình bày 1 phút…còn rất nhiều hạn chế.
Về thái độ tình cảm: Đa phần học sinh cho rằng đây là môn học thuộc lòng
nên các em cảm thấy nhàm chán trong các giờ học. Chính vì vậy, các giờ học
chưa đạt được hiệu quả cao.
Từ thực trạng đó thì việc đổi mới phương pháp dạy học Địa lí là vô cùng cần
thiết để phù hợp với yêu cầu của sự phát triển kinh tế xã hội và việc đào tạo
nhân lực trong giai đoạn mới, trong xu thế hội nhập quốc tế. Việc tiếp tục thực
hiện đổi mới một cách mạnh mẽ, có hiệu quả các phương pháp dạy học Địa lí là
3/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
một trong những vấn đề quan trọng nhất cần phải được quan tâm và tìm cách
giải quyết.
2. Các biện pháp để giải quyết vấn đề
2.1. Xác định nội dung tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo
Không phải nội dung nào trong chương trình Địa lí lớp 6 – THCS cũng
thích hợp với việc tổ chức học tập trải nghiệm. Nội dung kiến thức phù hợp với
học tập trải nghiệm thường là những nội dung gắn với thực tiễn của HS, dễ dàng
cho GV xây dựng những tình huống thực tiễn hoặc những tình huống mô phỏng
gần giống với thực tiễn cho phép HS trải nghiệm trong các tình huống đó để tự
rút ra kiến thức mới.
Một số nội dung có thể tổ chức bằng phương pháp học tập trải nghiệm
sáng tạo ở chương trình Địa lí 6 như sau:
Bài Nội dung tổ chức học tập Tình huống GV xây dựng để tổ chức cho
trải nghiệm sáng tạo
1

HS trải ghiệm sáng tạo

1. Vị trí của Trái Đất trong – Tổ chức trò chơi “Tôi là ai” để HS xác
hệ Mặ Trời;

định được vị trí các hành tinh trong hệ Mặt
Trời.

2. Hình dạng và kích – HS lắp mô hình hệ mặt trời
thước của Trái Đất.
3

2. Đo tính khoảng cách Cho HS sử dụng bản đồ du lịch tỉnh/ thành
thực địa dựa vào tỉ lệ phố để xác định khoảng cách trong một tình
thước hoặc tỉ lệ số trên bản huống cụ thể.
đồ.

4

1. Phương hướng trên bản Cho HS sử dụng bản đồ du lịch tỉnh/ thành
đồ.

phố để xác định hướng đi trong một tình
huống cụ thể

8
9

2. Hiện tượng các mùa;

GV sử dụng các phương tiện học tập trực
quan, yêu cầu HS:
– Em hãy lí giải về cách mặc trang phục của
mình trong một năm hoặc lí giải về cây rau
bắp cải, su hào… ở địa phương chỉ có thể
trồng được vào mùa đông.
4/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
– Lí giải sự khác biệt về thời gian đi học
giữa các mùa cho gia đình?
10

1. Cấu tạo bên trong của – HS làm mô hình cấu tạo của Trái Đất.
Trái Đất

– GV tổ chức trò chơi “Cặp đôi hiểu nhau”
để HS tổng hợp được đặc điểm cấu tạo bên
trong của Trái Đất.

12

1. Tác động của nội lực và – Tham quan thực tế các dạng địa hình được
ngoại lực;

hình từ kết quả của quá trình nội lực và
ngoại lực ở địa phương.

13

2. Động đất, núi lửa

– Thực nghiệm thí nghiệm phun trào núi lửa

1. Núi và độ cao của núi;

– Tham quan thực tế các dạng địa hình

2. Núi già, núi trẻ;
3. Địa hình caxto và các
hang động.
14

1. Bình nguyên;

– Tổ chức tham quan thực tế dạng địa hình

2. Cao nguyên;
3. Đồi
17

2. Cấu tạo của lớp vỏ khí – GV sử dụng các phương tiện học tập trực
(khí quyển)

quan giúp HS quan sát về cấu tạo của lớp vỏ
khí.

23

1. Sông và lượng nước của – Đưa ra các tình huống liên quan tới hiện
sông;

tượng mực nước sông Hồng thay đổi giữa
các mùa trong năm.

2. Hồ

– GV sử dụng các phương tiện học tập trực
quan giúp HS quan sát về các hiện tượng.

24

2. Sự vận động của nước – GV sử dụng các phương tiện học tập trực
biển và đại dương.

quan giúp HS quan sát về các hiện tượng
(sóng, thủy triều).
– HS đóng vai là các hiện tượng tự nhiên:
sóng, thủy triều và dòng biển để giới thiệu
5/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
về hoạt động của các đối tượng địa lí.
26

3. Các nhân tố hình thành Đưa ra tình huống về tác động của con
đất.

người tới quá trình hình thành đất. Trong
vai trò là người nông dân địa phương em đã
có những tác động như thế nào tới tài
nguyên đất.

27

1. Lớp vỏ sinh vật;

– Tham quan lớp phủ thực vật trong khuân

2. Các nhân tố tự nhiên viên nhà trường và tại địa phương.
ảnh hưởng tới sự phân bố – Tìm hiểu cơ cấu cây trồng, vật nuôi ở nơi
thực, động vật;

có điều kiện tự nhiên khác nhau. So sánh về
việc trồng cây rau muống ở hai môi trường
khác nhau: trên cạn và dưới nước.

3 Ảnh hưởng của con – GV đưa ra vấn đề mà cộng đồng đang
người đối với sự phân bố quan tâm cần được giải quyết hiện nay
thực, động vật trên Trái
Đất.

2.2. Chuẩn bị tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo
Tìm hiểu thực trạng, thông tin, địa điểm:
– GV tìm hiểu thực trạng xem HS đã được tiếp cận với phương pháp học tập trải
nghiệm chưa, HS có hứng thú với phương pháp này không và cách thức tổ chức
như thế nào?
– Đối với hoạt động trải nghiệm ở môi trường ngoài lớp học, GV cần tìm hiểu kĩ
về địa điểm dự kiến tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm.
– Các công việc cần chuẩn bị trước khi tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo:
định hướng nội dung học tập trải nghiệm sáng tạo, GV cần cung cấp cho HS
những thông tin về địa điểm, tài liệu tham khảo, phương tiện, thiết bị, thành
phần tham gia…
2.3. Xác định mục tiêu và sản phẩm đầu ra của hoạt động trải nghiệm

6/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
Xác định mục tiêu bài học giúp GV đảm bảo hướng đi đúng cho HS tập
trung vào những kiến thức và kĩ năng cơ bản, cần thiết. Bên cạnh việc xác định
mục tiêu thông thường, GV cần xác định được trong bài học GV sẽ định hướng
cho HS phát triển năng lực gì để trong quá trình hoạt động GV có thể đưa HS đi
đúng hướng.
2.4. Xác định phương pháp dạy học trải nghiệm thích hợp
Việc thực hiện học tập trải nghiệm sáng tạo thường áp dụng các phương
pháp sau:
+ Phương pháp dạy học dự án: có thể tổ chức khá đa dạng trong hoặc ngoài
giờ học, giúp GV và HS có thể học tập một cách linh động, hiệu quả tùy thuộc
vào bối cảnh địa phương hay bài học.
+ Phương pháp tình huống: GV đưa ra những tình huống có thực của cuộc
sống, trong đó người học hình thành tri thức qua việc giải quyết các vấn đề có
tính xã hội của việc học tập. Tình huống là những sự kiện, câu chuyện trên báo
chí, tivi, thực tế địa phương.
+ Phương pháp học tập phục vụ cộng đồng: Học tập phục vụ cộng đồng giúp
người học làm phong phú kiến thức của mình từ lý thuyết đến thực tế và ngược
lại.
Ví dụ: Bài 27. “Lớp vỏ sinh vật. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phân bố thực,
động vật trên Trái Đất”
GV đưa ra vấn đề mà cộng đồng đang quan tâm giải quyết hiện nay, đó là
môi trường rừng bị phá hủy dẫn đến các động vật quý hiếm, hoang dã trong
rừng có nguy cơ tuyệt chủng.
Em hãy cùng các cơ quan nhà nước và cộng đồng dân cư đưa ra giải pháp ngăn
chặn nạn phá rừng hiên nay trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng.
+ Phương pháp tham quan thực địa: Phương pháp tham quan thực địa là
phương pháp chính để thực hiện công tác thu thập, bổ sung tài liệu. Phương
pháp này có vai trò quan trọng trong việc kiểm chứng thực tế, đối chiếu lí thuyết
với thực tiễn, điều chỉnh kiến thức để có những đánh giá khách quan trên cơ sở
lí thuyết đã có.
+ Phương pháp điều tra, khảo sát địa phương: GV là người hướng dẫn các
em nghiên cứu trên một lãnh thổ cụ thể – địa phương nơi các em đang sinh sống
7/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
và học tập giúp cho HS hiểu được các thành phần và các mối quan hệ của các
thành phần trong các thể tổng hợp tự nhiên hoặc kinh tế – xã hội.
Ví dụ: Bài 26. “Đất. Các nhân tố hình thành đất”
HS khảo sát một khu vực cụ thể tại địa phương để hiểu thấy rõ mối quan hệ
giữa các yếu tố tự nhiên và các yếu tố kinh tế – xã hội tác động tới quá trình hình
thành đất.
+ Phương pháp đóng vai: GV tổ chức cho HS thực hành, “làm thử” một số
cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định.
Ví dụ: Bài 24. “Biển và đại dương”
HS đóng vai là các hiện tượng tự nhiên (sóng, thủy triều, dòng biển) để nói
về sự hoạt động của các hiên tượng đó.
+ Phương pháp dạy học sử dụng các phương tiện trực quan: phương tiện
học tập trực quan giúp mô hình hóa các sự vật, hiện tượng tự nhiên và kinh tế xã hội mà ngay cả trong thực tiễn HS cũng không thể quan sát được, hoặc những
đối tượng do khoảng cách nên không thể quan sát được. Đồng thời, các phương
tiện học tập trực quan giúp GV “đem thực tiễn vào trong lớp học”.
Ví dụ: Bài 7. “Sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất và các hệ quả”.
GV cho HS quan sát hình ảnh, video về vũ trụ, hệ mặt trời, Trái Đất trong hệ
mặt trời; hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất để giúp HS hiểu
rõ hơn về các đối tượng, hiện tượng địa lí.
+ Phương pháp trò chơi: Trò chơi là một loại hoạt động giải trí, thư giãn đồng
thời là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Việc
lựa chọn trò chơi phù hợp sẽ có tác dụng rất tích cực tới con người nói chung và
đặc biệt đối với thanh niên học sinh nói riêng. Trò chơi là hình thức tổ chức hoạt
động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó
có Địa Lí. Cụm từ “học mà chơi, chơi mà học” không còn xa lạ với nhiều người.
Nhiều khi được coi như là khẩu hiệu trong học tập, là phương pháp học tập hiệu
quả
+ Tổ chức các cuộc thi: Nếu như việc tổ chức trò chơi gây hứng thú, sự tự tin,
nhanh nhẹn thì việc tạo ra các sân chơi, những cuộc thi cũng là hình thức hấp
dẫn không kém thậm trí có sức lôi cuốn và đạt hiệu quả học tập cao hơn trong
8/14

“Tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo trong môn Địa lí lớp 6 ở trường THCS”
việc giáo dục cá nhân hay nhóm hoặc tập thể thông qua việc tìm ra người thắng
cuộc trong mỗi cuộc thi.
+ Tổ chức các câu lạc bộ : Đây là hình thức hoạt động ngoại khóa của một
nhóm học sinh cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu…dưới định hướng của nhà
giáo dục nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các học sinh với
nhau và giữa học sinh với các thầy cô giáo và những người trưởng thành khác.
Hoạt động câu lạc bộ tạo cơ hội để học sinh chia sẻ những kiến thức hiểu biết
của mình: trình bày, giao tiếp, lắng nghe và biểu đạt ý kiến, giải quyết vấn đề…
Tuy nhiên, khi vận dụng các phương pháp, tùy theo tính chất và mục đích của
từng hoạt động cụ thể cũng như điều kiện, khả năng của các em mà GV có thể
lựa chọn một hay nhiều phương pháp phù hợp. Điều quan trọng là phương pháp
được lựa chọn cần phát huy cao độ vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo của HS
và khai thác tối đa kinh nghiệm các em đã có.
2.5. Các bước thực hiện giờ dạy theo hình thức trải nghiệm sáng tạo
Để tiết học trải nghiệm sáng tạo phát huy hiệu quả tối đa, quan trọng nhất là các
khâu chuẩn bị, lên ý tưởng. Bước lên lớp chính là buổi nghiệm thu, báo cáo kết
quả.
Bước 1: Giáo viên lựa chọn bài dạy, xác định mục tiêu, kế hoạch dạy học.
Bước 2: Giao nhiệm vụ cho học sinh (hoạt động theo nhóm)
Bước 3: Học sinh nghiên cứu bài học, xây dựng ý tưởng cách thức thực hiện và
trao đổi với giáo viên.
Bước 4: Giáo viên sửa chữa, góp ý, hướng dẫn học sinh tìm hiểu và bổ sung ý
tưởng.
Bước 5: Học sinh hoàn thành ý tưởng đã thống nhất, cùng nhau luyện tập chuẩn
bị. Giáo viên quan sát, góp ý và chỉnh sửa tiếp để hoàn chỉnh sau đó là tổ chức
dạy học trên lớp.
3. Ví dụ minh họa một số giải pháp:
Ví dụ 1: Bài 1. Vị trí, hình dạng và kích thước của Trái Đất
*Bước 1: GV tổ chức trò chơi: “Tôi là ai” nhằm giúp HS tự xác định được vị trí
của mình trong hệ Mặt Trời. GV chọn 9 em học sinh lên bảng, lần lượt đại diện

9/14

Source: https://dvn.com.vn
Category: Công Nghệ