Siêu âm động mạch cảnh (Doppler mạch cảnh) vì sao cần thực hiện?

Siêu âm động mạch cảnh là một kỹ thuật siêu âm không xâm lấn, sử dụng sóng âm thanh tần số cao để khảo sát hình ảnh bên trong các động mạch cảnh – những mạch máu lớn ở cổ cung cấp máu giàu oxy cho não.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKII Nguyễn Thị Ngọc, khoa Nội tim mạch, Trung tâm Tim mạch Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Mục Lục

Siêu âm động mạch cảnh là gì?

Siêu âm động mạch cảnh (hay còn gọi là siêu âm Doppler mạch cảnh) không ảnh hưởng đến sức khỏe. Máy siêu âm thu nhận thông tin từ đầu dò và xử lý để tạo hình ảnh siêu âm mạch cảnh trên màn hình. Bác sĩ siêu âm có thể quay video quá trình quét hoặc lưu ảnh chụp nhanh như ảnh chụp. (1)

Siêu âm Doppler động mạch cảnh có thể cho biết sự tích tụ mảng bám có làm hẹp một hoặc cả hai động mạch cảnh và làm giảm lưu lượng máu đến não hay không. Mảng bám được hình thành từ chất béo, cholesterol, canxi và thành phần khác có trong máu; tích tụ bên trong động mạch khi con người già đi. Tình trạng này được gọi là bệnh động mạch cảnh.

Nếu mảng bám làm hẹp động mạch cảnh, người bệnh có nguy cơ bị đột quỵ. Nguy cơ này phụ thuộc vào mức độ tắc nghẽn của động mạch và lượng máu bị hạn chế. Để tránh nguy cơ đột quỵ, bác sĩ sẽ đề nghị phương pháp điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật để giảm hoặc loại bỏ sự tích tụ mảng bám trong động mạch cảnh.

Vì sao cần siêu âm động mạch cảnh?

Siêu âm động mạch cảnh được tiến hành khi bác sĩ cần tầm soát cục máu đông hoặc mảng xơ vữa bám trên thành động mạch cảnh. Những mảng bám này có thể hạn chế dòng máu đến não, mặt và cổ. Động mạch cảnh bị tắc có thể gây đột quỵ. (2)

Ngoài ra, siêu âm mạch cảnh sẽ được áp dụng trong các trường hợp như:

Kiểm tra sau phẫu thuật hẹp động mạch cảnh;
Kiểm tra định kỳ vì động mạch bị hẹp trong lần kiểm tra trước;
Có tiếng thổi (âm thanh bất thường như tiếng vù vù) được bác sĩ nghe thấy qua ống nghe khi áp vào động mạch cảnh;
Rối loạn mỡ máu
Bị cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ;
Sắp trải qua phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh;
Bị đột quỵ hoặc bệnh tim trong gia đình;
Có tụ máu.

Siêu âm Doppler mạch cảnh cũng được thực hiện để đánh giá phẫu thuật động mạch cảnh (phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh) đã phục hồi lưu lượng máu bình thường qua động mạch cảnh hay chưa.

Bên cạnh đó, nếu người bệnh đã thực hiện thủ thuật đặt stent động mạch cảnh cũng cần được siêu âm sau đó, nhằm kiểm tra vị trí của stent được đặt trong động mạch cảnh. Stent là một ống đỡ động mạch, có dạng lưới nhỏ, giúp ngăn không cho động mạch bị thu hẹp hoặc tắc trở lại.

Siêu âm động mạch cảnh còn được dùng như một kiểm tra sàng lọc, phòng ngừa ở những người mắc các bệnh lý làm tăng nguy cơ đột quỵ (bao gồm tăng huyết áp và đái tháo đường). Những người có những tình trạng này có thể được hưởng lợi từ việc kiểm tra động mạch cảnh thường xuyên, ngay cả khi họ không có dấu hiệu tích tụ mảng bám.

Ưu điểm của phương pháp siêu âm Doppler động mạch cảnh

Siêu âm động mạch cảnh rất hữu ích trong việc đánh giá phân tầng nguy cơ đột quỵ hoặc bệnh động mạch cảnh, bởi vì đây là một thủ thuật đơn giản, có thể lặp lại và không xâm lấn. (3)

Những ưu điểm của phương pháp siêu âm Doppler động mạch cảnh, bao gồm:

Siêu âm mạch cảnh không đau;
Siêu âm được phổ biến rộng rãi, dễ sử dụng và ít tốn kém hơn so với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác;
An toàn và không sử dụng bất kỳ bức xạ ion hóa nào;
Quét siêu âm cho hình ảnh rõ ràng về các mô mềm không hiển thị rõ trên hình ảnh X-quang;
Nếu kiểm tra siêu âm Doppler động mạch cảnh cho thấy hẹp một hoặc cả hai động mạch cảnh, có thể tiến hành điều trị để khôi phục dòng máu lưu thông lên não. Kết quả là nhiều cơn đột quỵ được ngăn chặn kịp thời.

Quy trình thực hiện siêu âm Doppler động mạch cảnh

1. Chuẩn bị

Bạn không cần phải chuẩn bị gì và không cần tháo máy trợ thính, kính cận trước và trong khi làm siêu âm Doppler động mạch cảnh. Ngoài ra, bạn có thể ăn uống như bình thường; mặc một chiếc áo thoải mái không che kín cổ.

Nếu mặc áo sơ mi quá cổ hoặc đeo vòng cổ, khuyên tai, bạn có thể thay áo choàng bệnh viện, tháo bớt phụ kiện để thuận tiện hơn khi làm siêu âm động mạch cảnh.

2. Thực hiện

Siêu âm động mạch cảnh không gây đau và thường kéo dài không quá 30 phút. Bạn được yêu cầu nằm ngửa, bác sĩ sẽ bôi một loại gel lên cổ – vị trí động mạch cảnh, để giúp sóng siêu âm tiếp cận động mạch tốt hơn.

Bác sĩ đặt đầu dò vào các điểm khác nhau trên cổ và di chuyển qua lại. Đầu dò phát ra sóng siêu âm và phát hiện tiếng vang sau khi chúng dội vào thành động mạch và tế bào máu. Tai người không nghe được sóng siêu âm. Đầu dò là một thiết bị cầm tay gửi và nhận sóng siêu âm vào – ra khỏi cơ thể.

Máy tính sử dụng tiếng vang để tạo và ghi lại hình ảnh bên trong động mạch (thường là màu đen và trắng) và máu chảy qua chúng (thường là màu; đây là siêu âm Doppler). Một màn hình video hiển thị những hình ảnh trực tiếp này để bác sĩ xem xét.

3. Kết quả

Bác sĩ sẽ giải thích kết quả siêu âm động mạch cảnh phản ánh những gì và điều đó có ý nghĩa gì đối với người bệnh. Nếu kiểm tra cho thấy nguy cơ bị đột quỵ, bác sĩ có thể đề nghị các liệu pháp sau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng tắc nghẽn động mạch cảnh:

Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, bao gồm trái cây, rau, bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt; đồng thời hạn chế chất béo bão hòa;
Tập thể dục thường xuyên;
Giữ cân nặng hợp lý;
Không hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động;
Dùng thuốc để giảm cholesterol trong máu và huyết áp;
Dùng thuốc ngăn ngừa cục máu đông;
Phẫu thuật nhằm loại bỏ các mảng xơ vữa động mạch cảnh;
Phẫu thuật để mở và hỗ trợ các động mạch cảnh (nong mạch cảnh và đặt stent).

Nếu có yêu cầu siêu âm động mạch cảnh để theo dõi quy trình phẫu thuật, bác sĩ có thể giải thích phương pháp điều trị có hiệu quả hay không và người bệnh có cần điều trị bổ sung hoặc khám theo dõi hay không.

Khi nào biết kết quả?

Đôi khi, bác sĩ siêu âm sẽ trao đổi với người bệnh ngay lập tức. Nhiều trường hợp khác, bác sĩ siêu âm có thể gửi kết quả siêu âm động mạch cảnh cho bác sĩ điều trị và người bệnh sẽ được bác sĩ giải thích về tình trạng của mình.

Khi có kết quả, bác sĩ sẽ trao đổi với người bệnh về phương pháp điều trị và những lưu ý, chuẩn bị trong quá trình điều trị. (4)

Một số chẩn đoán bổ sung

Nếu kết quả siêu âm động mạch cảnh không rõ ràng, bác sĩ có thể yêu cầu các chẩn đoán hình ảnh bổ sung, bao gồm:

Chụp mạch cắt lớp vi tính (CTA): Chụp CTA sử dụng một loạt tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết về các mạch máu trong cơ thể. Bác sĩ có thể bơm thuốc cản quang vào tĩnh mạch để làm nổi bật các động mạch cảnh.
Chụp mạch cộng hưởng từ (MRA): Đây là phương pháp sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết về các mô mềm trong cơ thể bạn. Chụp mạch cộng hưởng từ cũng có thể được thực hiện để nhìn rõ hơn các mạch máu.

Được đầu tư hệ thống máy siêu âm tim và mạch máu 4D hiện đại, máy chụp cộng hưởng từ 1,5 – 3 Tesla, máy CT 768 lát cắt, hệ thống máy chụp mạch DSA trang bị cánh tay robot xoay 360 độ…, Trung tâm Tim mạch BVĐK Tâm Anh tầm soát, chẩn đoán và điều trị toàn diện, chuyên sâu các bệnh lý động mạch cảnh và các bệnh tim mạch (tăng huyết áp, bệnh mạch vành, bệnh van tim, tim bẩm sinh, thiếu máu cơ tim…).

Để đặt lịch khám, tầm soát và điều trị bệnh động mạch cảnh và các bệnh tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Siêu âm động mạch cảnh là phương pháp đơn giản để khảo sát tình trạng hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch cảnh. Nếu bác sĩ thấy rằng có khả năng bị tắc nghẽn, người bệnh cần thực hiện một số thay đổi trong lối sống của mình; đồng thời tái khám kiểm tra định kỳ để can thiệp kịp thời nếu có bất thường, giảm nguy cơ đột quỵ.