Tết cổ truyền của người Mông trong cuộc sống hiện đại
Theo phong tục truyền thống, khoảng trước Tết Nguyên đán một tháng cũng là thời điểm bà con đồng bào Mông thu hoạch xong mùa màng, người Mông cùng nhau chuẩn bị đón Tết cổ truyền. Nhiều năm trở lại đây ngày Tết của người Mông đã có nhiều thay đổi để hòa chung Tết Nguyên đán của đa số các dân tộc Việt Nam. Đặc biệt, nhiều người trẻ của cộng đồng người Mông giờ đây đang ngày càng yêu mến gìn giữ nhiều phong tục độc đáo trong ngày Tết của tổ tiên.
Người Mông ăn Tết sớm
Không giống như đa phần các dân tộc anh em trên dải đất Việt Nam, đồng bào người Mông không định ra một ngày cụ thể trong năm để đón Tết mà ăn Tết theo mùa vụ. Theo phong tục truyền thống, khoảng trước Tết Nguyên đán một tháng, khi bà con thu hoạch xong mùa màng, người Mông trong một vùng sẽ thống nhất cùng nhau chuẩn bị đón Tết cổ truyền. Tết của người Mông trước đây thường bắt đầu vào mùng 1/12 (Âm lịch) và kéo dài trong vòng 1 tháng.
Bạn đang đọc: Tết cổ truyền của người Mông trong cuộc sống hiện đại
Tuy nhiên, nhiều năm trở lại đây, nhiều địa phương như Tỉnh Lào Cai, Nghệ An, Sơn La, Hòa Bình … người Mông đã tổ chức triển khai đón Tết truyền thống trùng với Tết Nguyên đán. Dù việc quy đổi này có nhiều quan điểm trái chiều nhưng lại rát thuận lại cho những người thân trong gia đình đi học, đi công tác làm việc xa nhà có được thời cơ về đoàn viên ăn Tết cùng mái ấm gia đình. Dù hòa chung thời gian đón Tết truyền thống cùng với cả nước nhưng những phong tục, tập quán và hoạt động giải trí ăn, chơi ngày Tết của đồng bào Mông vẫn được gìn giữ .
Các mái ấm gia đình người Mông đến chơi nhà và chúc Tết nhau ( ảnh Báo Giáo dục đào tạo Nước Ta ) . Người Mông chuẩn bị Tết từ ngày 30, dọn dẹp nhà cửa, giã bánh dày, thịt, rượu cúng tổ tiên. Món bánh trưng không quan trọng lắm trong ngày Tết nhưng với người Mông ba món không thể thiếu là thịt, rượu ngô và bánh ngô. Trong ngày Tết, nhất thiết mỗi nhà phải có một mâm bánh dày được làm từ những hạt gạo nếp nương do chính tay người Mông vun trồng.
Gạo nếp ngon được đồ chín thành xôi, đổ ra phên tre và những người trẻ tuổi trong nhà dùng chày gỗ giã cho đến khi thật nhuyễn thì nặn tròn lại rồi đặt lên lá chuối tươi. Những ngày Tết, tùy thuộc vào mỗi xóm, bản, người Mông lại tổ chức triển khai thi giã bánh dày, nhà nào làm được bánh dày vừa dẻo, vừa thơm, lại tròn đẹp thì sẽ được thưởng. Phần thưởng chính mâm bánh dày đó. Theo ý niệm của người Mông, bánh dày tròn tượng trưng cho Mặt Trăng, Mặt Trời, đây cũng là món ăn chính trong suốt tháng Tết của người Mông .
Các tiết mục văn nghệ trong sự kiện đều tái hiện truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa và mang nhiều thông điệp ý nghĩa . Đặc biệt trong ba ngày Tết chính là mùng 1, mùng 2, mùng 3, người Mông chỉ ăn những món bánh và thịt, tuyệt đối không ăn rau. Vì theo ý niệm của người Mông, không ăn rau để tránh trong năm mới đi làm nương, làm rẫy cỏ mọc nhiều, mùa màng thất thu, chăn nuôi trâu bò không được thuận .
Người Mông không đón giao Thừa, so với họ, tiếng gà trống gáy tiên phong của sáng sớm mùng Một mới là cái mốc lưu lại một năm mới khởi đầu. Từ nửa đêm 30, người ta cúng Tổ tiên bằng một con lợn sống, một con gà trống còn sống rồi sau đó mới mang lợn và gà ấy đi giết thịt. Họ nấu một mâm cỗ rồi ăn cơm uống rượu cho đến khi nghe thấy tiếng gà gáy tiên phong .
Trong ba ngày Tết chính, mái ấm gia đình nào cũng đốt củi, giữ nhà bếp đỏ lửa liên tục, vừa giữ ấm, vừa xua đuổi tà ma và cầu mong bình an, suôn sẻ. Các vật phẩm trong nhà cũng được “ mặc áo mới ” để đón Tết. “ Áo mới ” của những vật phẩm là giấy bạc của người Mông được làm từ cây giang. Bình thường, loại giấy này được sử dụng trong đám cúng, đám ma hoặc hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên vào năm mới, giấy được cắt hình con chim, con phượng dán lên những vật phẩm và những vị trí trong nhà để xua đuổi tà ma và cầu mong sự như mong muốn, tốt đẹp .
Du khách còn được thể nghiệm truyền thống lịch sử giã bánh dày – một loại bánh không hề thiếu trong ngày Tết của dân tộc bản địa Mông . Bàn thờ chính của người Mông được đặt ở gian chính giữa của nhà, ngoài ra còn hai bàn thờ phụ đặt ở hai bên cửa chính. Bên cạnh bàn thờ chính được bày biện các công vụ lao động như cuốc, thuống, dao, rựa… đã được mặc áo mới.
Khi có tiếng gà gáy tiên phong sớm mùng Một, mái ấm gia đình nào cũng dậy sớm để đi gánh nước mới về nấu ăn. Ai gánh được nước sông suối về tiên phong thì năm đó mái ấm gia đình ấy sẽ làm ăn phát đạt, an khang – thịnh vượng thịnh vượng, thành công xuất sắc hơn những mái ấm gia đình khác. Hiện nay, nhờ đã có những bể nước tập trung chuyên sâu mà nhiều nơi bà con người Mông không còn phải ngày ngày đi gánh nước nhưng tập tục gánh nước đầu năm không hề bị quên lãng .
Người Mông làm lễ cúng tổ tiên và từ chiều mùng Một, mùng Hai họ sẽ đi thăm họ hàng, thầy cô. Sau khi làm lễ tiễn tổ tiên vào mùng Ba thì người lớn trẻ nhỏ nô nức đi trẩy hội, du Xuân .Trong những ngày Tết, những chàng trai, cô gái H’Mông thường tổ chức triển khai những game show dân gian như : Ném Pao, đánh Cầu lông gà, chơi Quay hay thổi Khèn, múa ô, hát ống, đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ và đua ngựa …
“Tết Mông xuống phố”
Vào ngày Chủ Nhật 10/1/2021, tại khoảng trống vườn hoa tượng đài Lý Thái Tổ, phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội đã diễn ra sự kiện văn hóa truyền thống “ Tết Mông xuống phố ” năm 2021. “ Tết Mông xuống phố ” là sự kiện tết về văn hóa truyền thống của người Mông được tổ chức triển khai hàng năm bởi nhóm sinh viên Mông đang học tập tại Hà Nôi và Câu lạc bộ Sinh viên Mông tại TP. Hà Nội. Sự kiện đã bước qua năm thứ 5 .
Chị Phàng Thị Khia – Trưởng Ban tổ chức triển khai sự kiện “ Tết Mông xuống phố ” cho biết : Nhiều đồng bào dân tộc bản địa đang là sinh viên hay người đi làm xa nhà rất khó để hoàn toàn có thể về quê sum vầy với mái ấm gia đình. Sự kiện đã phần nào giúp họ được thưởng thức văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa mình ngay tại nơi mình học tập, thao tác và sinh sống .
Đồng thời, đây cũng là dịp để đồng bào những dân tộc bản địa Mông từ mọi vùng miền quy tụ, giao lưu văn hóa truyền thống với nhau. Từ đó, ra mắt cho hội đồng trong và ngoài nước, đặc biệt quan trọng là những bạn trẻ, hiểu, trân trọng để gìn giữ và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc bản địa Mông .
Nhiều mái ấm gia đình trong bản cùng chung nhau làm thịt một con lợn to để ăn Tết ( Ảnh : Báo Giáo dục đào tạo Nước Ta ) . “Tết Mông xuống Phố 2021 có chủ đề trọng điểm là “Nhạc cụ – dân ca của người Mông”. Công chúng đã được thưởng thức những tiết mục nghệ thuật đặc sắc qua phần thi giữa các nhóm sinh viên Mông thuộc nhiều tỉnh thành và trường đại học tại Hà Nội thể hiện. Với đa dạng thể loại nghệ thuật, các đội thi đã mô tả sinh động phong tục tập quán của dân tộc mình, truyền tải những thông điệp ý nghĩa đến với khán giả.
Tái hiện lại tiệc tùng Gầu Tào của dân tộc bản địa mình, tiết mục múa nghệ thuật và thẩm mỹ của nhóm sinh viên mông tỉnh Tỉnh Lào Cai đã khiến người dân và hành khách được thưởng thức một liên hoan truyền thống lịch sử cầu bình an, mưa thuận gió hòa, vụ mùa bội thu, nhà nhà yên vui .
“ Mỗi liên hoan truyền thống cuội nguồn giờ đây đã không chỉ đơn thuần là nơi hội ngộ, thờ cúng rất linh, mà còn là nơi để tất cả chúng ta cùng nhau liên kết, giao lưu giữa những dân tộc bản địa đồng đội với nhau ” – thành viên của nhóm sinh viên mông tỉnh Tỉnh Lào Cai san sẻ .
Với lối diễn xuất thân thiện, thân thương, đậm chất mộc mạc của dân tộc bản địa Mông, thông điệp của nhóm sinh viên Mông tỉnh Cao Bằng khi bộc lộ tiết mục kịch “ Nkauj sua thiab tub Luj nkawv lub neej ” ( nghĩa là những cô gái hãy trân trọng bản thân, khi gặp chuyện xấu số đừng lựa chọn cái chết với lá ngón để giải thoát ) .
Sau phần thi múa Hội Gầu Tào đầy ấn tượng, đội thi của tỉnh Tỉnh Lào Cai đã xuất sắc giành giải Nhất. Đội thi của tỉnh Lai Châu với 2 tiết mục đã được Ban Tổ chức trao giải Nhì cùng đội thi tỉnh Sơn La và 1 giải Ba .Đối với đồng bào dân tộc Mông, trong những dịp lễ hội, Tết đến xuân về không thể thiếu tiếng khèn và các hoạt động văn hóa nghệ thuật. Người Mông gửi gắm và thể hiện tiếng lòng của mình qua tiếng khèn, tiếng sáo với bạn bè, với cộng đồng, với thiên nhiên, núi rừng và thể hiện giá trị văn hóa, làm nên bản sắc độc đáo riêng của người Mông.
Xem thêm: Chàng trai năm ấy – Wikipedia tiếng Việt
Chia sẻ về không khí ngày Tết truyền thống của dân tộc bản địa Mông tại sự kiện, chú Nguyễn Văn Bình ( Q. Đống Đa, Thành Phố Hà Nội ) cho rằng : “ Tết truyền thống cuội nguồn của người Mông thời nay đã có nhiều đổi khác với trước, nhiều nơi phong tục cũng mai một và được rút gọn đi cho tương thích với xã hội tân tiến. Nhưng nhờ tiếng khèn, những làn điệu dân ca truyền thống lịch sử của người Mông, không khí Tết vẫn vẹn đầy, ai cũng hân hoan vui tết, nó như một thứ thiêng liêng, mọi người qua đó sẽ xóa bỏ rào cản để tới gần nhau hơn ” .
Các quầy bán hàng tọa lạc cũng đều là những loại sản phẩm truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa, hành khách được chiêm ngưỡng và thưởng thức những chiếc khèn, chiếc sáo phong phú với đủ sắc tố, mẫu mã, kích cỡ, hoa văn khác nhau của đồng bào dân tộc bản địa Mông .
Source: https://dvn.com.vn/
Category : Bản Tin DVN
