Mâm cỗ cúng tân niên sáng mùng 1 Tết có ý nghĩa như thế nào?
– Tục sắm mâm cỗ cúng gia tiên sáng mùng 1 Tết của người Việt có nguồn gốc từ đâu, thưa ông?
– Tục cúng đầu năm mới Open khi những dân cư biết sử dụng Âm lịch. Trước khi có lịch, hội đồng người Việt ăn Tết theo mùa lúa chín. Quãng thời hạn ngay trước và sau Công Nguyên, dân cư Đông Sơn biết dùng lịch pháp Âm lịch từ Trung Quốc và Phật lịch từ Ấn Độ. Âm lịch hay còn gọi là lịch Kiến Dần, lấy tháng Dần ( tháng giêng ) làm tháng tiên phong của năm. Người Việt ăn Tết Nguyên đán từ đó .
Từ khi biết dùng lịch pháp, ý thức về thời hạn của dân cư đã biến hóa, không phụ thuộc vào vào mùa lúa chín mà theo chu kỳ luân hồi đều đặn với ngày, tháng, năm. Tục thờ cúng tổ tiên vì vậy cũng không còn được thực thi theo mùa lúa chín mà theo chu kỳ luân hồi lịch pháp mỗi năm một lần .
Nhà nghiên cứu và điều tra văn hóa truyền thống dân gian Nguyễn Hùng Vĩ. Ảnh : Viết Tuân Trong ngày khởi đầu chu kỳ luân hồi năm mới, cư dân thường có cảm hứng tiên phong là nhớ về quá khứ để không quên mình sinh ra từ đâu. Người lớn tuổi kể lại cho người trẻ hơn về những người đã khuất. Từ xưa, dân gian gọi đó là truyền thống lịch sử ” bất vong bản ” ( không quên gốc ) .
Từ nguồn cảm hứng nhớ về cội nguồn ấy, từ từ người dân nhập tục thờ cúng gia tiên vào ngày Tết Nguyên đán. Trải qua nhiều đời, sự tích hợp này trở thành tục lệ, hoạt động và sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa truyền thống của người Việt. Mâm cỗ cúng gia tiên vào sáng mùng 1 Tết Nguyên đán có nguồn gốc từ đó .
– Tục cúng gia tiên ngày đầu năm có ý nghĩa thế nào trong đời sống ý thức người Việt ?
– Việc sắm sửa mâm cỗ cúng tổ tiên ngày đầu năm trước hết mang ý nghĩa đoàn viên mái ấm gia đình. Trong mái ấm gia đình có nhiều con trai, đã ra ở riêng, sáng mùng 1 Tết những con thứ thường đội mâm cỗ đến nhà cha mẹ hoặc con trưởng, để làm lễ .
Trước đây, dù bận việc làm đến đâu, những mái ấm gia đình người Việt vẫn duy trì tập tục này. Vì thế, lễ cúng gia tiên buổi sáng ngày đầu năm còn gọi là lễ đoàn viên. Sau khi làm lễ, mọi người trong đại gia đình ngồi trò chuyện, san sẻ với nhau những câu truyện tâm đắc trong năm qua .
Việc đội mâm cỗ cúng đến nhà trưởng tộc không riêng gì bộc lộ tấm lòng nhớ về ông bà, tổ tiên mà còn là dịp để ” báo cáo giải trình ” những thành quả, việc làm trọng đại mà những con cháu đã làm được trong năm. Hơn nữa, dịp này ai cũng mong cầu sự giúp sức của tổ tiên để năm mới việc làm được suôn sẻ hơn .
Khác với phương Tây, mỗi cá thể đến tuổi trưởng thành thường độc lập hẳn với mái ấm gia đình thì với người Việt dù đã trưởng thành vẫn gắn bó với gia tộc rất thâm thúy. Truyền thống của mái ấm gia đình với mỗi thành viên là điều thiêng liêng. Vì vậy, tục cúng đầu năm mới của người Việt được duy trì đến nay .
– Nghi thức cúng gia tiên ngày đầu năm được triển khai như thế nào ?– Để chuẩn bị bày biện cỗ cúng sáng mùng 1, từ hôm trước bàn thờ đã được sửa sang sạch sẽ. Trên bàn thờ thường có hương, hoa, quả, rượu, nước.
Sáng mùng 1, những thành viên thường dậy sớm sẵn sàng chuẩn bị mâm cỗ sang trọng và quý phái dâng lên tổ tiên. Trên mâm cỗ ấy thường bày biện những món ăn như thịt, cá, tôm, xôi, canh, măng miến, món xào. Ngoài ra, tùy theo mỗi mái ấm gia đình được truyền tụng rằng tổ tiên họ sinh thời thích món gì thì sẽ làm thêm món đó .
Cỗ cúng của những con trong mái ấm gia đình được đặt ở bàn phía trước bàn thờ cúng, mâm của con trưởng ở giữa, hai bên là những con thứ. Các con phải đội mâm cỗ đến để bày tỏ sự thiêng liêng. Dân gian nói ” mùng 1 tết cha ” là vì thế .
Khi đã bày biện xong, cha mẹ hoặc con trưởng sẽ rót rượu, nước, thắp đèn, nến. Tất cả mọi người trong nhà cùng đứng vái lạy tổ tiên. Đến khi tàn một tuần hương, gia chủ dọn cỗ xuống .
Sau khi làm lễ, mọi người mừng tuổi người già sống thọ, mừng tuổi trẻ con hay ăn, ngoan ngoãn, học giỏi .
– Ngày nay, lễ cúng đầu năm đã biến hóa thế nào ?
– Tục cúng đầu năm được người Việt gìn giữ và duy trì qua nhiều đời. Thời phong kiến, khi Đại Việt mở cõi về phương nam, những đoàn quân rời quê nhà đến vùng đất lạ lẫm nên ngày Tết không hề quay trở lại. Nhưng họ vẫn lập bàn thờ cúng, bày cỗ cúng vào ngày đầu năm, để hướng về quê nhà, tổ tiên .
Những năm cuộc chiến tranh ( thế kỷ XX ), mâm cỗ cúng đầu năm thường được làm rất đơn thuần, thậm chí còn không có thịt, cá, xôi. Có nhà phải giã sắn làm bánh đặt lên bàn thờ cúng. Đồ cúng sơ sài, nhưng tấm lòng vẫn không đổi khác .
Thời tân tiến, nhiều mái ấm gia đình vẫn giữ tục lệ này như nét truyền thống lịch sử. Đặc biệt với những người trẻ tuổi đi làm ăn xa nhà thì sáng mùng 1 nhất định phải đến nhà trưởng tộc để thắp hương chúc thọ ông bà, cha mẹ. Nếu ai không về nhà được, họ cũng sẽ dọn mâm cỗ để nhắc nhở mọi người trong mái ấm gia đình không quên nguồn cội và mong năm mới như mong muốn .
Bây giờ, đời sống người dân ở mọi vùng miền đã tốt hơn nên hoàn toàn có thể thuận tiện làm mâm cỗ cúng sang chảnh, đủ đầy. Nhưng con người tân tiến phải phân tán tâm lý vào quá nhiều việc nên những ý nghĩa xưa kia của tập tục này khó còn được trao truyền nguyên vẹn. Vì vậy, khi làm lễ cúng đầu năm, mỗi người cần thành tâm, nhắc nhở nhau dù đời sống bộn bề vẫn nên dành chỗ sâu kín nhất trong tâm lý để nhớ về nguồn cội của mình .
– Trong ngày đầu năm, người Việt thường kiêng kỵ điều gì ?– Người Việt coi ngày đầu năm là “ngày mẫu”, mở đầu cho một năm, nên kiêng kỵ nhiều điều, để mong một năm mới tốt đẹp, không xảy ra điều không mong muốn.
Từ xưa, trước giao thừa, người lớn tuổi sẽ tập hợp thành viên trong mái ấm gia đình, căn dặn vào ngày mùng 1 phải ăn mặc chỉnh tề, hành xử lễ nghĩa, mẫu mực, đi đứng nghiêm trang, nhẹ nhàng, kính cẩn. Trẻ con được dặn dò không quấy khóc, chỉ nói điều hay, ý đẹp, không nói điều gở. Gặp người thân quen thì chúc mừng nhau, không đánh nhau .
Người Việt cũng rất kiêng kỵ quét nhà vào ngày đầu năm. Tập tục này có nguồn gốc từ truyền thuyết thần thoại về một vị thần tài, trong vai người đi ở đói rách, phải nằm ở đống rác. Ông chủ nhà vì không hay biết nên đổ đống rác đi, từ đó nhà làm ăn sút kém. Vì vậy, dân gian ý niệm tổng thể những gì vào nhà ngày Tết đều là của cải, không nên đổ đi. Bây giờ, tập tục này vẫn được nhiều mái ấm gia đình duy trì. Nếu có quét nhà thì sẽ thu dọn rác vào một góc, chờ hết ba ngày Tết mới đổ đi .
Source: https://dvn.com.vn/
Category : Bản Tin DVN
