Chòm sao Orion – Thợ Săn trên bầu trời đêm mùa Đông
Truyền thuyết về chàng thợ săn Orion
Có rất nhiều thần thoại cổ xưa, câu truyện về chòm sao nổi tiếng này trong những nền văn hóa truyền thống khác nhau. Nhưng nổi tiếng nhất vẫn là trong truyền thuyết thần thoại Hy Lạp, trong đó Orion là một chàng thợ săn dũng mãnh, con trai của vị thần biển cả Poseidon và Euryale, con gái của vua Minos xứ Crete. Từ lời đồn rằng anh ta có sức mạnh vô địch và hoàn toàn có thể vượt mặt mọi sinh vật trên hành tinh này. Nữ thần Hera, vợ của Thần Zeus nghe được tin này bà tức giận và phái con Bọ Cạp xuống giết chàng trai này. Orion đã bị con Bọ Cạp dùng nọc độc giết chết. Thần Zeus thương tiếc nên đã cho Orion trở thành một chòm sao trên khung trời. Sau đó con Bọ Cạp kia cũng được đưa lên trời với tên gọi là chòm sao Scorpius. Một điều mê hoặc là 2 chòm sao đối địch nhau này nằm ở 2 vị trí đối lập trên khung trời, tức là khi chòm sao này mọc thì chòm sao kia lại lặn mất do đó hai quân địch này không khi nào nhìn thấy nhau .
Một câu chuyện khác kể rằng, Orion đã phải lòng với 7 chị em Pleiades, những cô con gái xinh đẹp của vị thần khổng lồ Atlas ( vị thần nâng đỡ cả bầu trời trong truyền thuyết). Chàng cứ mãi theo đuổi Pleiades, cuối cùng thần Zeus đã cho cả hai lên bầu trời. Pleiades từ đó được đặt tên cho một cụm sao với 7 ngôi sao tượng trưng cho 7 chị em nằm trong chòm sao Kim Ngưu. Một điểm thú vị nữa là, chòm sao Kim Ngưu luôn mọc trước chòm Orion nên ta thấy chàng thợ săn như đang đuổi theo 7 chị em xinh đẹp trong chòm Kim Ngưu.
Bạn đang đọc: Chòm sao Orion – Thợ Săn trên bầu trời đêm mùa Đông
Quan sát
Chòm sao Orion rất dễ phân biệt vì nó là chòm có diện tích quy hoạnh khá lớn là 594 độ vuông và là chòm sao có diện tích quy hoạnh xếp thứ 26 trên thiên cầu, cạnh bên đó nó còn là chòm sao sáng nhất trên khung trời mùa Đông cùng với 3 ngôi sao 5 cánh thẳng hàng đặc trưng .
Chòm sao này hoàn toàn có thể quan sát được từ mùa Thu năm này cho tới tận mùa Xuân của năm sau. Vào mùa Thu, ta chỉ quan sát được Orion vào buổi sáng sớm. Chòm sao này liên tục mọc sớm dần mỗi ngày, tới mùa Đông nó sẽ Open từ lúc chập tối ở chân trời hướng Đông Nam và lên cao nhất trên khung trời lúc nửa đêm. Cho tới mùa Xuân, chòm sao Orion sẽ Open ở phía Tây khung trời lúc chiều tối và sẽ lặn rất sớm .
Do nằm trên đường xích đạo trời nên chòm sao Orion hoàn toàn có thể được quan sát ở hầu hết những nơi trên Trái Đất, điều này khiến nó được biết đến thoáng rộng .
Trên khung trời, Orion đứng ngay cạnh chòm sao Eridanus, con sông Ba Giang. Theo sau là 2 chú chó của mình tượng trưng bởi 2 chòm sao Đại Khuyển ( Canis Major ) và Tiểu Khuyển ( Canis Minor ). Trước chòm Thợ Săn là chòm sao Kim Ngưu ( Taurus ) tượng trưng cho con bò tót vàng mà chàng đang săn đuổi. Cạnh đó là chòm Thiên Thỏ ( Lepus ) chính là con thú mà chàng đã săn được .
Ngoài ra Orion còn là chòm sao điểm trung tâm của trận mưa sao băng Orionid diễn ra vào cuối tháng 10 hằng năm .
Các ngôi sao chính
Chòm sao Orion gồm nhiều ngôi sao 5 cánh sáng hoàn toàn có thể thuận tiện nhìn thấy bằng mắt thường. Trong đó 2 ngôi sao 5 cánh sáng nhất trong chòm sao này là Rigel và Betelgeuse thuộc top 10 ngôi sao 5 cánh sáng nhất khung trời đêm. Đặc biệt hơn chúng lại nằm gần như là đối xứng nhau qua 3 ngôi sao 5 cánh thắt lưng của Orion .
Betelgeuse: kí hiệu α Ori, là một ngôi sao khổng lồ đỏ được cho là sắp hết tuổi thọ trong một thời gian ngắn nữa. Ngôi sao này xuất hiện với màu đỏ cam và độ sáng biểu kiến từ 0.0 đến +1.3, đây là ngôi sao sáng thứ 8 trên bầu trời đêm. Nó được coi là “vai phải” của chàng thợ săn. Betelgeuse còn là một đỉnh của Tam giác mùa Đông nổi tiếng.
Rigel: kí hiệu β Ori, là một siêu sao khổng lồ xanh với độ sáng +0.13 nó là ngôi sao sáng thứ 6 trên bầu trời đêm. Khoảng cách của nó tới Trái Đất là 860 năm ánh sáng. Rigel đóng vai trò là “chân trái” của Orion. Ngoài ra Rigel còn là một trong sáu ngôi sao sáng trong Lục giác mùa Đông.
Bellatrix: kí hiệu γ Ori, đây là ngôi sao sáng thứ 27 trên bầu trời đêm với độ sáng biểu kiến là +1.64. Tương tự như Betelgeuse, Bellatrix có vai trò là “vai trái” của Orion
Meissa: kí hiệu λ Ori, nằm ở vị trí đầu của chòm Thợ Săn, nó có độ sáng là +3.5. Với một chiếc kính thiên văn có độ phóng đại từ 90x, ta sẽ thấy Meissa thực chất là một hệ sao đôi.
Saiph: kí hiệu κ Ori, cách Trái Đất khoảng 650 năm ánh sáng và xuất hiện với độ sáng +2.1 trên bầu trời vầ ngôi sao sáng thứ 6 trong chòm sao. Saiph được coi như là đầu gối của Thợ Săn.
Mintaka: kí hiệu δ Ori, là ngôi sao có độ sáng yếu nhất (+2.2) trong 3 ngôi sao thắt lung. Nó thực chất là một hệ sao đôi.
Alnilam: kí hiệu ε Ori, là ngôi sao nằm giữa trong 3 ngôi sao thắt lưng. Alnilam có độ sáng biểu kiến khoảng +1.7 và nằm cách chúng ta khoảng 2000 năm ánh sáng.
Alnitak: kí hiệu ζ Ori, là ngôi sao trắng xanh với độ sáng biểu kiến là +1.8 và có khoảng cách 800 năm ánh sáng tới Trái Đất.
Trong đó 3 ngôi sao 5 cánh Mintaka, Alnilam và Alnitak là 3 ngôi sao 5 cánh tạo thành thắt lưng của chàng Thợ Săn, chúng nằm thẳng hàng và cách đều nhau thậm chí còn độ sáng của chúng cũng gần bằng nhau .
Các thiên thể sâu trong chòm sao Orion
Không chỉ là chòm sao có nhiều ngôi sao 5 cánh sáng, Orion còn chứa rất nhiều tinh vân, cụm sao rực rỡ tỏa nắng, nổi tiếng .
Những tinh vân nổi tiếng trong chòm sao Orion đều thuộc Đám mây phân tử phức tạp Orion, một nhóm lớn gồm những Tinh vân, đám bụi tối và những ngôi sao 5 cánh trẻ trong chòm sao Orion. Đám này cách Trái Đất khoảng chừng 1.500 – 1.600 năm ánh sáng và nó trải rộng hàng trăm năm ánh sáng. Trên khung trời Đám mây này rộng vài độ, lê dài từ thắt lưng của đến thanh kiếm của Orion. Đây cũng là vùng có hoạt động giải trí hình thành sao can đảm và mạnh mẽ, nó là nơi hình thành của những đĩa hành tinh và cả những ngôi sao 5 cánh trẻ .
Tinh vân Orion (M42, NGC 1976)
Là một tinh vân phát xạ – phản xạ nằm ngay dưới đai thắt lưng của chòm Orion. Đây là một trong những tinh vân nổi tiếng nhất khung trời đêm, với độ sáng khoảng chừng + 4.0 tinh vân Orion trọn vẹn hoàn toàn có thể được thấy bằng mắt thường. Tuy nhiên, nó sẽ rõ ràng hơn nếu được nhìn qua ống nhòm hoặc kính thiên văn. Nằm cách Trái Đất 1.344 năm ánh sáng nhưng với đường kính lên tới 24 năm ánh sáng, tinh vân Orion Open với kích thước gấp khoảng chừng 4 lần Trăng tròn .
Tinh vân Orion là một “ vườn ươm sao ” lớn, nơi mà những ngôi sao 5 cánh đang được hình thành. M42 chứa hàng trăm ngôi sao 5 cánh trẻ trong tổng số khoảng chừng 700 ngôi sao 5 cánh trong những tiến trình khác nhau. Trong đó có cụm sao Trapezium nằm ở chính giữa tinh vân Orion .
Trong khoảng chừng 100.000 năm nữa, hầu hết tinh vân Orion sẽ không còn mà chỉ để lại một cụm sao sáng bên cạnh đám bui còn sót lại của tinh vân .
Tinh vân Orion còn là tinh vân đầu tiên được chụp ảnh. Nhà thiên văn học nghiệp dư người Mỹ Henry Draper là người đầu tiên chụp ảnh tinh vân này vào ngày 30 tháng 9 năm 1880.
Tinh vân De Mairan (M43, NGC 1982)
M43 là một phần của M42 nhưng nó đã được tách biệt khỏi tinh vân chính do có một đường bụi tối ngăn cách. M43 nằm cách Trái Đất khoảng chừng 1.600 năm ánh sáng và có đường kính 9 năm ánh sáng. Tuy mờ hơn nhiều sao với tinh vân chính Orion nhưng M43 vẫn hoàn toàn có thể được nhìn thấy qua ống nhòm. Đây cũng là một khu vực hình thành sao hoạt động giải trí mạnh nhất hoàn toàn có thể thấy trên khung trời. Sau 38 năm từ khi được nhà thiên văn người Pháp De Mairan tò mò, ngày 4 tháng 3 năm 1769 Messier đã thêm Tinh vân này vào hạng mục của mình với danh pháp là Messier 43 .
Tinh vân Đầu Ngựa (Horsehead Nebula)
Còn được biết với tên gọi khác là Barnard 33 là một tinh vân tối, tinh vân khuếch tán nằm ngay sát ngôi sao 5 cánh Alnitak. Tinh vân này nằm cách Trái Đất 1.500 năm ánh sáng và có nửa đường kính 3,5 năm ánh sáng. Độ sáng biểu kiến của tinh vân Đầu Con Ngữa là khoảng chừng + 6.8, nó thuận tiện nhận ra bởi có đám mây bụi khí có giống hình đầu ngựa. Tên gọi của tinh vân này chính là được bắt nguồn từ đây .
Tinh vân Ngọn Lửa (Flame Nebula – NGC 2024)
Thuộc loại tinh vân phát xạ, nằm cách Trái Đất khoảng chừng 900 – 1500 năm ánh sáng. Ngôi sao sáng Alnitak gần đó bức xạ tia cực tím làm cho những phân tử Hidro bị ion hóa, sự phát sáng của tinh vân phần nhiều là do sự tái hợp giữa những hạt electron và thành phần Hidro đã bị ion hóa. Tại TT của tinh vân Ngọn Lửa là một cụm sao trẻ mới được hình thành, những quan sát thiên văn cho biết cụm sao này có số lượng khoảng chừng 800 ngôi sao 5 cánh .
M78 (NGC 2068)
M78 là tinh vân phản xạ sáng nhất trên khung trời với độ sáng là + 8.3 và nằm cách Trái Đất khoảng cách gần 1.600 năm ánh sáng .
Messier 78 là một tinh vân phản xạ, có nghĩa là nó chứa ít khí ion hoá và chỉ phản xạ lại ánh ánh sáng của những ngôi sao 5 cánh gần đó. Hai ngôi sao 5 cánh cường độ 10 loại B gần M78 là HD 38563A và HD 38563B, có vai trò chiếu sáng đám mây bụi của tinh vân .
Được quan sát lần đầu bởi nhà thiên văn học người Pháp Pierre Méchain vàn năm 1780 và được Messier them vào hạng mục của ông cùng trong năm đó với tên gọi là Messier 78 .
Ngoài những thiên thể tiêu biểu vượt trội phía trên, Orion còn chứa 1 số ít tinh vân khác như : Barnard’s Loop, NGC 1973, NGC 1975, NGC 1977, NGC 2174 .
Các cụm sao mở : NGC 1662, NGC 2169, NGC 1981, NGC 2194.
Dùng chòm sao Orion làm “chìa khóa” của bầu trời
Chòm sao Thợ Săn Orion rất có ích trong việc xác lập những chòm sao, ngôi sao 5 cánh xung quanh. Nó được coi là “ chìa khóa ” của khung trời mùa Đông với những người khởi đầu quan sát thiên văn .
Bằng cách kéo một đường thẳng tưởng tượng từ 3 ngôi sao 5 cánh thắt lưng về phía Đông Nam, đường thẳng này sẽ đi qua ngôi sao 5 cánh Sirius trong chòm Đại Khuyển .
trái lại, khi kéo một đường thẳng từ 3 ngôi sao 5 cánh về phía Tây Bắc, đường này gần như cắt qua cụm sao Pleiades ( M45 ) trong chòm Kim Ngưu .
Một đường thẳng kéo về phía Đông qua hai ngôi sao 5 cánh Betelgeuse và Bellatrix ( 2 bên vai của Thợ Săn ) cho biết hướng của ngôi sao 5 cánh Procyon trong chòm sao Tiểu Khuyển .
Một đường nối từ Rigel qua Betelgeuse sẽ chỉ ra hướng của 2 ngôi sao 5 cánh Castor và Pollux trong chòm sao Song Tử .
Tham khảo từ : wikipedia.org, messier-objects.com, astronomytrek.com, constellation-guide.com, freestarcharts.com
Với cá thể mình chòm sao Orion có gì đó rất ấn tượng, rất đặc biệt quan trọng. Nó là một trong những chòm sao tiên phong mình xác lập được trên khung trời, là chòm sao tiên phong mà mình chụp lại được chỉ bằng điện thoại thông minh. Nó gắn liền với những ngày tiên phong mình mở màn quan sát thiên văn học, những đêm mùa đông gió rít, mình đứng ngoài trời chiêm ngưỡng và thưởng thức vẻ đẹp của khung trời mùa đông. Những thứ tiên phong như vậy thường gây ấn tượng khó phai, và quả thực nó là chòm sao yêu thích nhất của mình trong 88 chòm sao .
Tóm lại: Chòm sao Orion là một chòm sao có kích thước khá lớn, có nhiều ngôi sao sáng và những tinh vân đẹp sâu bên trong nó. Đừng bỏ lỡ nó trong mùa Đông năm nay nhé!
Xem thêm: ‘vậy hả’ là gì?, Từ điển Tiếng Việt
Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp
