Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt – Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng

Đề bài: Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt

6 bài văn mẫu Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt
 

Bạn đang xem : Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt

I. Dàn ý Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt
 

1. Mở bài

 Giới thiệu về bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt.
 

2. Thân bài:

* Hoàn cảnh ra đời:
– Sáng tác vào năm 1963 khi Bằng Việt đang đi du học ở nước ngoài.
– Là một trong những sáng tác đầu tay của ông.
– Được in trong tập “Hương cây – Bếp lửa” vào năm 1968. 

* Phân tích:
– Khổ thơ 1: 
+ Bài thơ mở ra bằng hình ảnh bếp lửa quen thuộc.
+ Từ láy “chờn vờn” cùng hình ảnh “ấp iu”  cảm giác về một ngọn lửa bập bùng, ẩn hiện trong làm sương sớm vừa gợi đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng ấm áp, đôn hậu của người nhóm lửa.
+ Chữ “thương” tình cảm lan tỏa ra từng câu từng chữ để rồi thấm vào tận sâu thẳm trái tim người đọc.

– 4 khổ thơ tiếp: Ký ức về bà gắn liền với quá trình trưởng thành của cháu.
+ Kỷ niệm khi cháu lên 4 tuổi: với cái “đói mòn đói mỏi”, hình ảnh “khô rạc ngựa gầy”  những năm tháng đầy đói khổ, vất vả.
+ Kỷ niệm năm cháu 8 tuổi: giặc ngoại xâm kéo đến tàn phá nhưng cũng không thể xóa nhòa tình làng nghĩa xóm. Lời dặn “Cứ bảo nhà vẫn được bình yên”  hình ảnh của một người phụ nữ tần tảo, đảm đang, kiên cường.

– Khổ thơ cuối: Những trăn trở, suy tư của cháu về bà
+ Dù khoảng cách có xa xôi bao nhiêu, dù cho “khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả” cháu luôn nhớ về bà bằng tất cả tình yêu thương, sự biết ơn và nỗi nhớ của mình.

3. Kết bài

Khẳng định lại giá trị của bài thơ : Bằng hình ảnh tả thực cùng những xúc cảm thật của tác giả bài thơ ngay từ khi sinh ra cho đến nay vẫn luôn có một vị trí riêng của nó .

II. Bài văn mẫu Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt

1. Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, mẫu số 1 (Chuẩn):

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp ưu nồng đượm”

Không biết vì lẽ gì hai câu thơ đó cứ theo tôi mãi trong suốt năm tháng xa nhà của mình. Mỗi lần nhớ về bà, nhớ về nhà tôi lại nhớ đến nó – nhớ đến “ Bếp lửa ” của Bằng Việt .
Bài thơ được sáng tác vào năm 1963 khi Bằng Việt đang đi du học ở quốc tế. Đây là một trong những sáng tác đầu tay của ông nhưng ngay từ khi vừa mới sinh ra cho đến nay “ Bếp lửa ” vẫn luôn có một vị trí riêng trong nền thi ca Nước Ta. Bài thơ được in trong tập “ Hương cây – Bếp lửa ” vào năm 1968. Đây cũng được xem như thể một trong những thi phẩm hay nhất về tình bà cháu trong nền thơ ca văn minh Nước Ta .
Bố cục bài thơ đi theo mạch xúc cảm từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỷ niệm đến những suy ngẫm sâu xa. Bài thơ được khởi đầu bằng hình ảnh bếp lửa, gợi về những hồi tưởng trong quá khứ để từ đó người cháu trưởng thành hơn, biết suy ngẫm hơn, đồng cảm bà hơn để rồi gửi nỗi nhớ mong được gặp bà trong tình cảnh xa cách .
Mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa quen thuộc của làng quê Nước Ta để từ đó gợi nhắc người cháu nhớ về bà :

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Ba tiếng “ một bếp lửa ” được lặp đi lặp lại ngay ở đầu bài thơ bởi lẽ hình ảnh này đã quá quen thuộc với làng quê Nước Ta, hơn thế nữa những kỷ niệm về bà cũng gắn liền với nó. Nhắc đến bếp lửa là nhắc đến bà, nhắc đến bếp lửa sẽ gợi cho tác giả những kỷ niệm về một người bà tần tảo sớm hôm bên căn bếp nhỏ. Bởi vậy, bếp lửa hoàn toàn có thể coi như là khơi nguồn cho mạch cảm hứng của nhà thơ về bà của mình. Từ láy “ chờn vờn ” ở câu thơ trước đi liền với “ ấp iu ” ở câu sau vừa gợi cảm giác về một ngọn lửa bập bùng, ẩn hiện trong làm sương sớm vừa gợi đôi bàn tay khôn khéo và tấm lòng ấm cúng, đôn hậu của người nhóm lửa. Bếp lửa đã thắp lên trong cháu những kỷ niệm về bà, thổi bùng lên tình yêu thương và nỗi nhớ bà da diết khôn nguôi. Khổ thơ đầu ngắn ngủi kết thúc bằng tình cảm của người cháu. Chữ “ thương ” ấy đã lan tỏa ra từng câu từng chữ để rồi thấm vào tận sâu thẳm trái tim người đọc .

Cảm nhận về tình cảm bà cháu thiêng liêng qua bài Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt
Bốn khổ thơ tiếp theo lần lượt là những ký ức về năm tháng cháu được sống bên bà. Đầu tiên là kỷ niệm của người cháu khi lên bốn tuổi :

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”

Đoạn thơ vừa là ký ức về một tuổi thơ khó khăn của cháu vừa gợi nhắc về nạn đói kinh khủng năm bốn lăm. Những câu thơ làm ta nhớ đến : “ Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người ” trong “ Vợ nhặt ” của Kim Lân. Và người cháu đã lớn lên trong tình cảnh như vậy. Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” cùng với hình ảnh tả thực “ khô rạc ngựa gầy ” đã miêu tả vô cùng chân thực tình cảnh đói khổ, stress, kiệt cùng sức lực lao động mà nạn đói đã lấy đi của những con người trong thời kỳ đó. Thế nhưng, còn hơn cả cái đói, cái nghèo, hình ảnh mà người cháu nhớ nhất là khói – khói của những bếp lửa bập bùng, của những kỷ niệm về năm tháng đói khổ, cơ cực mà cháu đã cùng bà trải qua. Và dẫu cho năm tháng đó có trôi qua từ rất lâu thì những ký ức đó cho đến giờ vẫn khiến cháu cay xè khóe mắt khi nhớ tới. Vẫn là hình ảnh bếp lửa, bếp lửa mờ mờ khói nhưng đã khơi lên biết bao xúc cảm chân thực, bao tình cảm, bao nhớ thương và cả những giọt nước mắt nơi người đọc. Thơ là phải đi từ trái tim đến trái tim và tôi tin rằng những câu thơ này của Bằng Việt đã làm được điều đó .
Kỷ niệm về bà cứ thế theo cháu từng ngày, gắn liền với quy trình trưởng thành của cháu :

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!”

Cái đói khổ chưa qua thì giặc ngoại xâm đã tới. Chiến tranh ác liệt, mẹ và cha đều bận công tác làm việc xa nha “ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về ”, ngần ấy thời hạn cháu lớn lên cùng bà. Không còn hình ảnh bếp lửa, không còn mùi khói cay xè mắt cháu, ký ức của cháu lúc này là tiếng kêu của những con chim tu hú trên trời cao. Mười một dòng thơ mà âm vang tiếng chim cất lên năm lần. Có lúc nghe mơ hồ, xa tít nơi “ những cánh đồng xa ”, có lúc lại thân mật, thân thương “ sao mà tha thiết thế ”, lắm khi thì dồn dập, giục giã, lúc lại khắc khoải như than vãn, sẻ chia … Tiếng chim không chỉ gợi ra một khoảng trống bát ngát, bát ngát mà nó còn gợi cái hiu quạnh, một mình của bà và cháu. Họ – một già, một trẻ đã phải lệ thuộc vào nhau mà sống hết những tháng ngày khó khăn của cuộc chiến tranh như vậy. Nhưng dù có nghèo, có khổ thì người bà vẫn luôn hết lòng chăm sóc cho đứa cháu của mình : “ Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe / Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học ” .
Những ký ức về bà lớn dần, lớn dần lan tỏa sang cả nỗi nhớ làng quê, nhớ quốc gia :

“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lũi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Chiến tranh đã gây ra bao mất mát, đau thương nhưng không thể nào xóa nhòa được tình làng, nghĩa xóm. Trong những tháng ngày xa quê những ký ức về những người làng xóm đáng kính đã cùng hai bà cháu đi qua hết những năm tháng cuộc chiến tranh đang lần lượt hiện về trong tâm lý của cháu. Lời dặn dò “ Mày viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” cho thấy hình ảnh của một người phụ nữ tần tảo, giàu tình thương. Dẫu trong thực trạng nào bà vẫn kiên cường để làm điểm tựa ý thức cho người cháu, làm hậu phương vững chãi cho người con chiến đấu ngoài mặt trận .
Từ những hình ảnh bếp lửa đơn cử, gắn liền với đời sống, lời thơ chuyển sang cái trừu tượng của “ ngọn lửa ” với những tầng nghĩa mới :

“Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng”.

Ngọn lửa ở đây là ngọn lửa của tình yêu thương, của sức sống mãnh liệt, của tình yêu thương thầm lặng, của niềm tin vào tương lai quốc gia. Điệp từ “ một ngọn lửa ” tiếp nối đuôi nhau nhau đã tạo nên một nhịp thơ can đảm và mạnh mẽ, chắc khỏe nhưng cũng rất lộng lẫy và đủ sức làm ấm lòng người đọc. Để từ đó kỷ niệm tuổi thơ dần chuyển sang những tâm lý về bà bằng tổng thể sự biết ơn của cháu. Sau bao nhiêu khó khăn vất vả, khổ cực bà vừa là người giữ lửa vừa là người truyền lửa cho cháu. Bà “ nhóm niềm yêu thương ” trong cháu, truyền cho cháu tình yêu thương, cho cháu hiểu thế nào là tình làng nghĩa xóm, khơi dậy trong cháu biết bao điều tốt đẹp .
Khổ thơ cuối là lời tâm sự, bộc bạch của đứa cháu đã lớn khôn. Dù khoảng cách có xa xôi bao nhiêu, mặc dù rằng “ khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ” “ Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở / – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”. Cháu luôn nhớ về bà bằng toàn bộ tình yêu thương, sự biết ơn và nỗi nhớ của mình .
Không phải ngẫu nhiên mà ngay từ khi vừa mới sinh ra cho đến tận ngày hôm nay “ Bếp lửa ” vẫn luôn có chỗ đứng riêng của nó. Bằng những hình ảnh chân thực cùng tổng thể tình cảm chân thành Bằng Việt đã thật sự chạm đến trái tim người đọc qua từng câu, từng chữ của mình .

2.  Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, mấu số 2:

Trong cuộc sống, ai cũng có riêng cho mình những kỉ niệm của một thời ấu thơ hồn nhiên, trong sáng. Những kỉ niệm ấy là những điều thiêng liêng, thân thương nhất, nó có sức mạnh khác thường nâng đỡ con người suốt hành trình dài dài và rộng của cuộc sống. Bằng Việt cũng có riêng một kỉ niệm, đó chính là những tháng năm sống bên bà, cùng bà nhóm lên cái bếp lửa thân thương. Không chỉ thế, điều in đậm trong tâm lý của Bằng Việt còn là tình cảm sâu đậm của hai bà cháu. Chúng ta hoàn toàn có thể cam nhận điều đó qua bài thơ Bếp lửa của ông .
Bằng Việt thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Bài thơ Bếp lửa được ông sáng tác năm 1963 lúc 19 tuổi và đang di du học ở Liên Xô. Bài thơ đã gợi lại những kì niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời bộc lộ lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu với bà, với mái ấm gia đình, quê nhà, quốc gia. Tình cảm và những kỉ niệm về bà được khơi gợi từ hình ảnh bếp lửa. ở nơi đất khách quê người, phát hiện hình ảnh bếp lửa, tác giả chợt nhớ về người bà :

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.

Hình ảnh chờn vờn gợi lên những mảnh kí ức hiện về trong tác giả một cách chập chờn như khói bếp. Bếp lửa được thắp lên, nó hắt ánh sáng lên mọi vật và tỏa sáng tâm hồn đứa cháu thơ ngây. Bếp lửa được thắp lên đó cũng là bếp lửa của cuộc sống bà đã trải qua biết mấy nắng mưa. Từ đó, hình ảnh người bà hiện lên. Dù đã cách xa nửa vòng toàn cầu nhưng có vẻ như Bằng Việt vẫn cảm nhận được sự vỗ về, yêu thương, chăm chút từ đôi tay kiên trì và khôn khéo của bà. Trong cái khoảnh khắc ấy, trong lòng nhà thơ lại trào dâng một tình yêu thương bà vô hạn. Tình cảm bà cháu thiêng liêng ấy cứ như một dòng sông với con thuyền nhỏ chở đầy ắp những kỉ niệm mà suốt cuộc sống này chắc người cháu không khi nào quên được và cũng chính từ đó, sức ấm và ánh sáng của tình bà cháu cũng như của bếp lửa lan tỏa toàn bài thơ .

Những bài Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt hay nhất
Khổ thơ tiếp theo là dòng hồi tưởng của tác giả về những kỉ niệm của những năm tháng sống bên cạnh bà. Lời thơ giản dị và đơn giản như lời kể, như những câu văn xuôi, như thủ thỉ, tâm tình, tác giả như đang kể lại cho người đọc nghe về câu truyện cổ tích tuổi thơ mình. Nếu như trong câu truyện cổ tích của những bạn cùng lứa khác có bà tiên, có phép màu thì trong câu truyện của Bằng Việt có bà và bếp lửa. Trong những năm đói khổ, người bà đã gắn bó bên tác giả, chính bà là người xua tan bớt đi cái không khí ghê rợn của nạn đói 1945 trong tâm lý đứa cháu. Cháu khi nào cũng được bà chở che, bà dẫu có đói cũng để cháu không thiếu bữa ăn nào, bà đi mót từng củ khoai, đào từng củ sắn để cháu ăn cho khỏi đói :

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!

Chính mùi khói đã xua đi cái mùi tử khí trên khắp những ngõ ngách. Cũng chính cái mùi khói ấy đã quện lại và bám lấy tâm hồn đứa trẻ. Dù cho tháng năm có trôi qua, những kí ức ấy cũng sẽ để lại không ít ấn tượng trong lòng đứa cháu để rồi khi nghĩ lại lại thấy sống mũi còn cay. Là mùi khói làm cay mắt người người cháu hay chính là tấm lòng của người bà làm đứa cháu không cầm được nước mắt ?

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm bếp
Tu hú kêu trên những cách đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!

Cháu cùng bà nhóm lửa, nhóm lên ngọn lửa của sự sống và tình yêu bà cháy bỏng của một cậu bé hồn nhiên, trong trắng như một trang giấy. Chính hình ảnh bếp lửa quê nhà, bếp lứa của tình bà cháu đó đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm lý thi sĩ thuở nhỏ. Đó là tiếng chim tu hú kêu. Tiếng tu hú kêu như giục giã lúa mau chín, người nông dân mau thoát khỏi cái đói, và có vẻ như đó cũng là một chiếc đồng hồ đeo tay của đứa cháu để nhắc bà rằng : Bà ơi, đến giờ bà kể chuyện cho cháu nghe rồi đấy ! Từ “ tu hú ” được điệp lại ba lần làm cho âm điệu câu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả. Tiếng tu hú lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa lâng lâng lòng người cháu xa xứ. Tiếng chim tu hú khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của đứa cháu trải dài hơn, rộng hơn trong cái khoảng trống xa thẳm của nỗi nhớ thương .
Nếu như trong những năm đói kém của nạn đói 1945, bà là người gắn bó với tác giả nhất, yêu thương tác giả nhất thì trong tám năm ròng của cuộc kháng chiến chống Mĩ, tình cảm bà cháu ấy lại càng sâu đậm :

Mẹ cùng cha bận công tác không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe (…)

Trong tám năm ấy, quốc gia có cuộc chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư, cha mẹ phải đi công tác làm việc, cháu vì vậy phải ở cùng bà trong quãng thời hạn ấy, nhưng có vẻ như so với đứa cháu như vậy lại là một niềm niềm hạnh phúc vô bờ. Ngày nào cháu cũng cùng bà nhóm bếp. Và trong cái khói bếp chập chờn, mờ mờ ảo ảo ấy, người bà như một bà tiên hiện ra trong câu truyện cổ huyền ảo của cháu. Nếu như so với mỗi tất cả chúng ta, cha sẽ là cánh chim để nâng tham vọng của con vào một khung trời mới, mẹ sẽ là cành hoa tươi thắm nhất để con cài lên ngực áo thì so với Bằng Việt, người bà vừa là cha, vừa là mẹ, vừa là cánh chim, là một cành hoa của riêng ông. Cho nên, tình bà cháu là vô cùng thiêng liêng va quý giá so với ông. Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà không chỉ chăm sóc cho cháu từng miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy tiên phong của cháu. Bà dạy cho cháu những vần âm, những phép tính tiên phong. Không chỉ thế, bà còn dạy cháu những bài học kinh nghiệm quý giá về cách sống, đạo làm người. Những bài học kinh nghiệm đó sẽ là hành trang mang theo suốt quãng đời còn lại của cháu. Ngựời bà và tình cảm mà bà dành cho cháu đã thật sự là một chỗ dựa vững chãi về cả vật chất lẫn niềm tin cho đứa cháu nhỏ xíu. Cho nên khi giờ đây nghĩ về bà, nhà thơ càng thương bà hơn vì cháu đã đi rồi, bà sẽ ở với ai, ai sẽ cùng bà nhóm lửa, ai sẽ cùng bà san sẻ những câu truyện những ngày ở Huế … Thi sĩ bỗng tự hỏi lòng mình : “ Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà ? ” Một lời than vãn bộc lộ nỗi nhớ mong bà thâm thúy của đứa cháu nơi xứ người. Chỉ trong một khổ thơ mà hai từ bà, cháu đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần gợi lên hình ảnh hai bà cháu sóng đôi, gắn bó, quấn quýt không rời .
Chiến tranh, một danh từ thông thường nhưng sức lột tả của nó thì quyết liệt vô cùng, nó đã gây ra đau khổ cho bao người, bao nhà. Và hai bà cháu trong bài thơ cũng trở thành một nạn nhân của cuộc chiến tranh : mái ấm gia đình bị chia cắt, nhà bị giặc đốt cháy rụi …

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lũi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!

Cuộc sống càng khó khăn vất vả, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng vững chắc, tấm lòng của bà càng bát ngát. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà siêng năng, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn, bà dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu nhỏ xíu của mình lo buồn. Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn vất vả. Bà không muốn đứa con đang bận việc nước phải lo ngại chuyện nhà. Điều đó ta có thế thấy rõ qua lời dặn của bà : “ Mày có viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ báo nhà vẫn được bình yên ! ”. Lời dặn của bà nôm na giản dị và đơn giản nhưng chất chứa biết bao tình. Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng đế yên lòng người nơi tiền tuyến. Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của riêng cháu mà còn là một hình tượng rõ nét cho những người phụ nữ Nước Ta giàu đức hi sinh, thương con quý cháu .
Kết thúc khổ thơ, Bằng Việt đã nâng hình ảnh bếp lửa trở thành hình ảnh ngọn lửa, một ngọn lửa :

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng.

Hình ảnh ngọn lửa tỏa sáng trong câu thơ, nó có sức truyền cảm can đảm và mạnh mẽ. Ngọn lửa của tình yêu thương, ngọn lửa của niềm tin, ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, ngọn lửa đỏ hồng soi sáng con đường cho đứa cháu. Bà luôn nhắc cháu rằng : nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu .
Những dòng thơ cuối bài cũng chính là những suy ngẫm về bà và bếp lửa mà nhà thơ muốn gởi tới bạn đọc, qua đó cùng là những bài học kinh nghiệm thâm thúy từ việc làm nhóm lửa tưởng chừng đơn thuần :
Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm
Một lần nữa, hình ảnh bếp lửa ấp iu, nồng đượm đã được nhắc lại ở cuối bài thơ như một lần nữa chứng minh và khẳng định lại cái tình cảm thâm thúy của hai bà cháu .
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi. Nhóm lên bếp lửa ấy, người bà đã truyền cho đứa cháu một tình yêu thương những người ruột thịt và nhắc cháu rằng không khi nào được quên đi những năm tháng nghĩa tình, những năm tháng khó khăn vất vả mà hai bà cháu đã sống với nhau, những năm tháng mà hai bà cháu mình cùng chia nhau từng củ sắn, củ mì. Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui. Nồi xôi gạo mới sẻ chung vui của bà hay là lời răn dạy cháu luôn phải mở lòng ra với mọi người xung quanh, phải gắn bó với xóm làng, đừng khi nào có một lối sống ích kỉ .
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ .
Bà không chỉ là người chăm sóc cho cháu vừa đủ về vật chất mà còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp thêm huyền ảo như trong truyện. Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã nhóm dậy, khơi dậy, giáo dục và thức tỉnh tâm hồn đứa cháu để mai này cháu khôn lớn thành người. Người bà kì diệu như vậy ấy, rất đơn giản và giản dị nhưng có một sức mạnh kì diệu từ trái tim, ta hoàn toàn có thể phát hiện người bà như vậy trong Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh :

Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng.

Suốt dọc bài thơ, mười lần Open hình ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh mạnh như tình cảm đang trào lớp lớp sóng vỗ vào bãi biên xanh thẳm lòng bà. Người bà đã là, đang là và sẽ mãi mãi là người quan trọng nhất so với cháu dù ờ bất kể phương trời nào. Bà đã trở thành một người không hề thiếu trong trái tim cháu. Giờ đây, khi đang ở xa bà nửa vòng toàn cầu, Bằng Việt vẫn luôn hướng lòng mình về bà :

Giờ cháu đã đi xa.
Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẵng lúc nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?

Xa vòng tay chăm chút của bà để đến với chân trời mới, chính tình cảm giữa hai bà cháu đã sưởi ấm lòng tác giả trong cái mùa đông nóng bức của nước Nga. Đứa cháu nhỏ của bà thời xưa giờ đã trưởng thành nhưng trong lòng vẫn luôn đinh ninh nhớ về góc bếp, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau. Đứa cháu sẽ không khi nào quên và không thể nào quên được vì đó chính là nguồn cội, là nơi mà tuổi thơ của đứa cháu đã được nuôi dưỡng để lớn lên từ đó .
Đọc xong bài thơ, nhắm mắt lại tưởng tượng, bạn sẽ tưởng tượng thấy ngay hình ảnh bếp lửa hồng và dáng người bà lặng lẽ ngồi bên. hình ảnh có tính sóng đôi này hiện lên thật sôi động, rõ ràng như thể nét khắc, nét chạm vậy … ( Văn Giá ). Bài thơ Bếp lửa sẽ sống mãi trong lòng bạn đọc nhờ sức truyền cảm thâm thúy của nó. Bài thơ đã khơi dậy trong lòng tất cả chúng ta một tình cảm cao đẹp so với mái ấm gia đình, với những người đã tô màu lên tuổi thơ trong sáng của ta .
— — — — — — – HẾT BÀI 1 — — — — — — — –

Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt là một nội dung, bài học hay trong SGK Ngữ Văn 9. Để có thêm kiến thức phân tích bài thơ Bếp lửa, các em cần tìm hiểu Giới thiệu về bài thơ Bếp lửa cùng với phần Soạn bài Bếp lửa thật kỹ.

3. Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, mẫu số 3:

Tuổi thơ mỗi con người gắn với muôn vàn kỉ niệm bên người thân trong gia đình, bè bạn, cạnh bên đó là những xúc cảm, những tình cảm dành cho nhau để rồi khi tương lai lớn lên dùng tình cảm kỉ niệm ấy liên tục hành trang cuộc sống. Rất nhiều tác phẩm văn học thơ, truyện ngắn được những tác giả lấy cảm hứng từ tình cảm thiêng liêng ấy, tình cảm vợ chồng, tình mẹ con, tình chiến sỹ, tình yêu quê nhà quốc gia, … Tác giả Bằng Việt đã sáng tác bài thơ Bếp Lửa với tình cảm và niềm nhung nhớ dành cho người bà của mình khi đang du học tại Liên Xô vào năm 1963. Hình ảnh đứa cháu cùng người bà đã trải qua đời sống khổ cực nhưng tràn ngập tình yêu thương, chăm nom, chăm sóc, chở che trong những ngày cha mẹ đi làm xa và niềm niềm hạnh phúc bên bếp lửa ấm cúng tình thương .

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Hình ảnh bếp lửa được khắc họa lên từ ba câu thơ đầu qua điệp ngữ “ một bếp lửa ” và từ láy “ chờn vờn ” khiến ta hoàn toàn có thể tưởng tượng ra được một khung cảnh đơn sơ, đơn giản và giản dị nhưng ấm cúng, đầy ấp tình cảm. Ngọn lửa từ bếp ấp ôm bao niềm nhung nhớ về bà, tiềm ẩn biết bao kỉ niệm của người cháu nhỏ và bà. Người bà ân cần nhóm nhen ngọn lửa tình cảm ấy, cũng giống như đôi tay bà chăm nom cho cháu nhẹ nhàng chăm sóc, hình ảnh người bà như làn khói từ bếp vào mỗi buổi sớm mai, hình ảnh khổ cực chăm nuôi của bà dãi dầu mưa nắng càng thắp lên trong lòng người cháu rõ ràng vết hằn nỗi nhớ. Từ hai câu đầu qua hình ảnh bếp lửa mỗi sáng đã được tác giả khắc họa lên một bếp lửa chan chứa kỉ niệm, một bếp lửa đầy ấp tình yêu, một bếp lửa sáng rực lên hình ảnh bà. Đến câu tiếp theo bao nhiêu nỗi niềm như phút chốc vỡ òa “ cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”, tác giả đau lòng, xót xa trước nỗi nhớ về hình ảnh bà dù mưa dù nắng nhưng vẫn lo cho cháu không thiếu từng cái ăn cái mặc, khó khăn cuộc sống bà vì cháu mà trải qua không một lời nói, bà bí mật vì cháu mà làm mọi việc, đều là những quyết tử thầm lặng từ người bà kính yêu. Từ đây ta thấy rằng trong trái tim tác giả hình ảnh người bà thiêng liêng biết là bao, có cả một vùng trời thương nhớ về người bà, một câu “ cháu thương bà ” cũng sẽ đọng lại trong ta một ý nghĩa thâm thúy .

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, bài văn mẫu tuyển chọn
Ở đoạn này, kỉ niệm không phải là hình ảnh nhẹ nhàng như “ chờn vờn sương sớm ” hay “ ấp iu nồng đượm ” mà là những kỉ niệm ám ảnh trong tâm lý tác giả, đứa cháu bốn tuổi cùng bà cơ cực trải qua nạn đói năm 1945. Không khí u ám và sầm uất, lầm than của nạn đói nhờ có người bà kính yêu đã được xoa dịu đi phần nào, bà tảo tần sớm hôm mót từng củ khoai, đào từng củ sắn để cháu ăn đỡ đói. Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” nghe như tiếng kêu xé lòng, nỗi ám ảnh của một đứa trẻ hằng sâu trong tâm lý là nỗi sợ hãi. Không như bao người khi nghĩ về tuổi thơ của mình là mảng màu hồng, thì với tác giả đó lại là mảng màu xám pha cả màu đỏ của máu từ những nỗi đau của đói khổ, cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử vẻ vang đã làm chết hơn hai triệu con người. Nhưng có bà luôn bên cạnh che chở, có khói bếp làm nhòa đi phần nào đau thương từ nạn đói, kỉ niệm vẫn mang chút hơi ấm, làm quên đi nỗi khốn khổ. Chi tiết “ khói hun nhèm mắt cháu ” để thấy được đứa trẻ bốn tuổi ấy cố lấp đi những ám ảnh của việc đói mòn mỏi bằng khói bếp của bà, và chi tiết cụ thể “ sống mũi còn cay ” cay do mùi khói nghi ngút ấy đang cố che giấu đi mùi máu tanh ở những ngõ ngách, cay vì đứa trẻ ấy đã phải chịu cảnh “ đói mòn đói mỏi ” đang dần len lỏi vào từng mảng kí ức thơ ngây, mang theo nỗi đáng sợ của nạn đói, mang theo cả cảm xúc thèm từng củ khoai, củ sắn, khi ấy những món ăn đơn sơ cũng trở thành “ mĩ vị nhân gian ” .

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”

“ Tám năm ròng ” khoảng chừng thời hạn dài đằng đẵng cháu cùng bà vẫn luôn nhóm lên ngọn lửa yêu thương, nồng ấm, ngọn lửa của sự sống, khoảng chừng thời hạn đó dẫu trải qua khó khăn vất vả nhọc nhằn nhưng chỉ cần có bà vẫn thật bình yên. Tuổi thơ người cháu gắn với bà với bếp lửa yêu thương, gắn với cả tiếng tu hú kêu trên những cánh đồng, như thúc giục người nông dân mau ra ruộng thu hoạch thoát khỏi sự đói khát. Bên cạnh đó, khi tiếng tu hú kêu cũng như một tiếng chuông báo rằng : “ Bà ơi ! Bà kể chuyện cháu nghe. ” Từ “ tu hú ” được lặp lại ba lần như chứng minh và khẳng định nỗi nhớ của tác giả vì trong văn học nghệ thuật và thẩm mỹ, tiếng chim tu hú là hình tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Tiếng tu hú trở thành một khoảng chừng trời kỉ niệm nhẹ nhàng đậm tình yêu thương giữa tác giả và bà .

“Mẹ cùng cha công tác bận không về,
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà,
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? “

Những câu thơ đơn sơ mộc mạc ấy vẫn nói lên được sự tận tụy của bà chăm sóc cho cháu khi “ mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về ”. Hình ảnh bà như một người cha một người mẹ lo ngại chăm bẫm cho con mình, cũng như một người thầy dạy bảo học trò, bà cũng là cả một khung trời yêu thương của tác giả. Cấu trúc “ bà-cháu ” biểu lộ một tình yêu sự kết nối của người bà với người cháu. Hình ảnh “ bà dạy cháu làm ”, bà dạy cháu cháu cách làm người, dạy cháu tự lập cho đời sống của mình, bà dạy cháu yêu thương mái ấm gia đình, và hình ảnh “ bà chăm cháu học ” bà dạy cho cháu từng nét chữ, bà cho cháu kỹ năng và kiến thức tương lai giúp ích cho quốc gia. “ Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ” đứa cháu nhỏ lo ngại cho bà, nhìn thấy bà cực nhọc đứa cháu cùng bà nhóm lên bếp lửa giúp bà đỡ đi phần nào nhọc nhằn. Sau đó lại là lời trách tu hú của đứa trẻ thơ ngây, trách tu hú sao lại chẳng đến ở với bà, giúp bà đỡ đần việc làm, để bà đỡ cô quạnh buồn tủi, mà tu hú cứ mãi ham chơi trên những cánh đồng kia .

4. Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, mẫu số 4:

Bằng Việt mở màn làm thơ từ những năm 60 của thế kỉ XX. Ông là nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thơ ông toát lên vẻ đẹp trong sáng mềm mịn và mượt mà “ như những bức tranh lụa ” ; rất đằm thắm và thâm thúy khi viết về những kỉ niệm tuổi ấu thơ, tuổi học trò, tình cảm mái ấm gia đình … Bài thơ “ Bếp lửa ” là một trong những bài thơ hay nhất, tiêu biểu vượt trội nhất cho đặc thù thơ, phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ và sự nghiệp cầm bút của ông. Tác phẩm được sáng tác năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên ngành luật bên Liên Xô, là tập thơ đầu tay của Bằng Việt, sau được đưa vào tuyển tập “ Hương cây – Bếp lửa ” cùng với Lưu Quang vũ. Qua bài thơngười đọc cảm nhận được tình cảm bà cháu bình dị, thâm thúy, cảm động và rất đỗi thiêng liêng, rất đáng trân trọng .
Mạch cảm hứng của bài thơ đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm. Điều đó được gợi ra qua hình ảnh bếp lửa quê nhà và hình ảnh người bà. Từ đó mà người cháu ( chính là Bằng Việt ) thể hiện nỗi nhớ về những kỉ niệm thời ấu thơ và được sống trong sự yêu thương, chăm nom của bà. Đồng thời bộc lộ niềm biết ơn, sự kính trọng của người cháu so với người bà, so với mái ấm gia đình, so với quê nhà, quốc gia .
Trước hết là hình ảnh “ bếp lửa ” – nơi khơi nguồn cảm hứng nỗi nhớ, hồi tưởng về người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu luôn hướng về quê nhà, nơi có mái ấm gia đình, có người thân yêu, có bà và có cả những kỉ niệm ầu ơ khi còn nhỏ. Và dòng xúc cảm hồi tưởng ấy được khởi đầu từ hình ảnh “ bếp lửa ” yêu thương :

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắm mưa.

Hình ảnh bếp lửa “ chờn vờn sương sớm ” giàu đặc thù tả thực, gợi lên hình ảnh một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm mai. Những đốm than hồng đỏ rực nồng đượm sự ấp ủ, được nhóm lên bởi bàn tay êm ả dịu dàng, cần mẫn, khôn khéo và tấm lòng chi chút của người bà. Đồng thời, cái bếp lửa ấy cũng chờn vờn trong tâm lý, trong nỗi nhớ ám ảnh của nhà thơ, ấp ui, trân trọng và giữ gìn. Từ đó thức tỉnh dòng hồi tưởng nhớ thương của người cháu về người bà – người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai :
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa .
Cụm từ “ biết mấy nắng mưa ” gợi tả sự chịu khó, chịu khó, khó khăn vất vả, giàu đức hi sinh của người bà. “ Thương ” là tình cảm chân thành, xuất phát từ trái tim giàu tình yêu thương, sự sẻ chia vả bao hảm cả sự kính trọng, niềm biết ơn thâm thúy, cùng nỗi nhớ khôn nguôi của người cháu dành cho bà của mình .
Như vậy, với ba câu thơ khởi đầu tác phẩm, Bằng Việt đã biểu lộ tình cảm nỗi nhớ da diết của mình về bếp lửa quê nhà và người bà thân yêu. Có thể coi đây là khúc dạo đầu viết về nỗi nhớ. Từ đó khuynh hướng cảm hứng cho toàn bài. Bài thơ sẽ là lời tâm tư nguyện vọng, nỗi nhớ của người cháu về bếp lửa, về người bà và cả những kỉ niệm buồn vui khi còn bên cạnh bà .

Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt
Nhắc đến tuổi thơ, có lẽ rằng trong mỗi tất cả chúng ta luôn thường trực nghĩ tới những năm tháng hồn nhiên, tinh khôi, trong trẻo khi được sống trong sự đủ đầy cả về vật chất và tình cảm yêu thương của cha mẹ, người thân trong gia đình. Nhưng với những thế hệ như lớp nhà thơ Bằng Việt thì điều đó làm thế nào có được khi họ phải sống trong những năm tháng bom rơi đạn lạc cuộc chiến tranh, sự sống và cái chết chỉ trong gâng tấc. Vì thế, khi nhớ về thời ấu thơ, những kỉ niệm trong kí ức như một thước phim quay chậm lần lượt hiện về trong tâm lý của Bằng Việt với biết bao nhiêu là sự thiệt thòi, gian nan, thiếu thốn, nhọc nhằn. Kỉ niệm tiên phong ấy là khi lên bốn tuổi :

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đén giờ sống mũi còn cay!

Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” gợi tả cái đói lê dài làm cho căng thẳng mệt mỏi, rã rời và kiệt sức. Vì thế, cái đói đã khiến cho ngựa cũng trở nên gầy rạc, hình ảnh người bố đánh xe chắc như đinh cũng khô héo, tiều tụy, xanh lè … tổng thể đã khiến cho người đọc dâng lên một nỗi niềm xót xa khi nhớ tới nạn đói kinh khủng đến rợn người năm Ất Dậu 1945 năm nào. Khi ấy, cháu ở cùng bà và đã cùng bà nhóm lửa, khói bếp tỏa ra đã làm cho nhèm mắt, “ nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”. Làn khói đã in đậm, in sâu trong tâm lý của người cháu hay đó chính là nỗi cơ cực, khó khăn vất vả của cái nghèo, cái đói, của cuộc chiến tranh loạn lạc trong tuổi ấu thơ của người cháu. Những câu thơ được viết lên bằng những tình cảm chân thực nên chan chứa nước mắt và chi chít làn khói. Giọng thơ trầm xuống thấm thía một nỗi buồn cơ cực đến xót xa khi dòng hoài niệm tuổi thơ dâng đầy trong lòng thi sĩ khiến “ sống mũi còn cay ” .
Tiếp đến là những dòng hoài niệm về tám năm ròng trong đời sống có cuộc chiến tranh sống bên bà :

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?

Âm thanh của tiếng chim tu hú quen thuộc ở chốn đồng quê mỗi độ hè về cứ vang vọng, réo rắc cuộn xoáy vào trong lòng của người con xa xứ. Âm thanh của tú hú kêu được tái hiện trong những cung bậc và cảnh huống khác nhau : khi thì từ cánh đồng xa vọng lại ( Tu hú kêu trên những cánh đồng xa ) gợi lên một khoảng trống to lớn, bát ngát và im re ; khi thì lại rộn lên khắc khoải, da diết khiến lòng người trỗi lại những hoài niệm xa xăm ( Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà / Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế ) ; khi thì lại gióng giả, kêu hoài đến khô khan, lạnh vắng trên những cánh đồng xa xôi, heo hút ( Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ) … Tiếng chim tu hú trở thành điệp khúc chủ âm của những dòng hoài niệm hồi tám tuổi, có tính năng khắc họa khoảng trống sống yên lặng, heo hút, bát ngát ; lại vừa gieo vào lòng người đọc một nỗi buồn trống trải đến da diết, rợn ngợp. Tuy nhiên, tuổi thơ của người cháu vẫn thấm đẫm tình cảm yêu thương, đùm bọc nuôi nấng của người bà yêu quí. “ Mẹ và cha công tác làm việc bận không về ” và hai bà cháu lệ thuộc vào nhau. Bên bếp lửa, bà kể chuyện cho cháu nghe, bà bảo ban, dạy dỗ và chăm cháu học. Các động từ : “ bà bảo, bà dạy, bà chăm ” đã diễn đạt một cách thâm thúy và thấm thía tình yêu thương bát ngát, chăm chút của người bà dành cho người cháu. Vì thế, bà trở thành ngọn nguồn ấm cúng, vỗ về, nuôi nấng, chở che, giữ gìn tổ ấm mái ấm gia đình và bà là sự tích hợp thiêng liêng cao quí của tình cha, nghĩa mẹ, công thầy trong những chuyến đi xa bận công tác làm việc của cha mẹ. Cho nên, người cháu luôn ghi lòng tạc dạ đức công ơn trời bể ấy của bà : “ Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ”. Chỉ một mình chữ “ thương ” thôi cũng đã đủ gói ghém tất thảy tình yêu thương, sự kính trọng và niềm biết ơn sâu nặng mà người cháu dành cho bà của mình .
Trong những năm quốc gia có cuộc chiến tranh, những khó khăn vất vả, ác liệt, biết bao nhiêu đau thương mất mát vẫn luôn in sâu trong tâm lý của người cháu. Và có một kỉ niệm trong hồi ức mà người cháu chẳng khi nào quên được dù đã lớn khôn :

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Nỗi khổ sở, đau đớn khi giặc giã kéo về làng tàn phá, thiêu hủy nhà cửa, xóm làng, bà vẫn bí mật chịu đựng, tự gắng gượng đứng lên chống đỡ nhờ sự đùm bọc, trợ giúp của dân làng. Bà không muốn người con ở chiến khu biết được việc ở nhà mà tác động ảnh hưởng đến việc làm trong quân ngũ. Đó phải chẳng là phẩm chất cao quí của những người mẹ Nước Ta anh hùng trong cuộc chiến tranh. Ta đọc ở đây sự hi sinh thầm lặng, cao quý và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu phương luôn muốn gánh vác cùng con cháu, cùng quốc gia để đánh đuổi giặc giã xâm lăng, đem lại khung trời tụ do cho dân tộc bản địa. Lời dặn dò của người bà vẫn được cháu “ đinh ninh ” nhớ mãi trong lòng, được trích nguyên văn được nhắc lại trực tiếp khi người cháu viết thư cho bố càng cho thấy phẩm chất đáng quí biết bao của người bà. Vì thế, đến đây ta mới thấy được hết toàn bộ công lao to lớn của người mẹ Nước Ta so với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Có được thắng lợi ấy không chỉ là sự góp phần trực tiếp của những người lính trên mặt trận tiền tuyến mà còn có cả sự góp phần lớn lao của những người phụ nữ ở hậu phương .
Sau những đoạn thơ hồi tưởng về thời ấu thơ được sống cùng bên bà của mình, người cháu liên tục suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc sống của bà qua hình ảnh bếp lửa :

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…

Từ “ bếp lửa ” bài thơ đã gợi đến “ ngọn lửa ” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát. Bếp lửa bà nhen lên trong mỗi buổi sớm mai và buổi chiều tà không đơn thuần chỉ bằng nguyên vật liệu của tự nhiên, mà cao hơn đã được tác giả nâng lên thành hình tượng cho tình yêu thương và niềm tin trong sáng, mãnh liệt. Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” vừa có ý nghĩa nhấn mạnh vấn đề đến sự sống dai dẳng bất diệt của ngọn lửa ; lại vừa có ý nghĩa biểu lộ tình yêu thương mà người bà dành cho cháu. Ngọn lửa chính là hình ảnh khúc xạ cho tâm hồn, cho ý chí, nghị lực sống khác thường của người bà. Vì thế, bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người tiếp lửa, truyền lửa cho người cháu thân yêu. Đó là ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho thế hệ tiếp nối đuôi nhau .
Từ suy ngẫm về vai trò của người bà trong đời sống, tác giả liên tục khẳng định chắc chắn phẩm chất cao quí của người bà : tần tảo, giàu đức hi sinh và giàu lòng nhân ái :

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kì lạ và tiêng liêng – bếp lửa!

Cụm từ “ biết mấy nắng mưa ” gợi lên cuộc sống của người bà khó khăn vất vả, gian nan, lận đận nhưng vẫn sáng lên những phẩm chất thiêng liêng, cao quí của người phụ nữ Nước Ta. Điệp từ “ nhóm ” ( 4 lần ) gồm có rất nhiều nghĩa, nói lên ý nghĩa cao quý của việc làm mà bà vẫn làm mỗi sớm sớm, chiều chiều : Bà là người nhóm lửa và cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng, tỏa sáng trong mỗi mái ấm gia đình. Từ “ ấp iu nồng đượm ” gợi tả việc làm nhóm bếp và ngọn lửa luôn đượm than hồng bởi bàn tay khôn khéo, cần mẫn, chi chút của bà. Bà nhóm bếp lửa mỗi sớm mai còn nhóm lên cả niềm yêu thương, sự sẻ chia chung vui và tâm tình tuổi nhỏ của người cháu. Đến đây, hành vi nhóm lửa của bà đâu đơn thuần chỉ là hành vi nhóm bếp thường thì nữa mà cao hơn nó đã thành hình ảnh ẩn dụ biểu trưng cho ý nghĩa của việc làm nhóm lửa của bà. Qua hành vi nhóm lửa, bà muốn truyền lại cho người cháu hơi ấm của tình yêu, sự sẻ chia với mọi người làng xóm xung quanh. Và cũng chính từ hình ảnh bếp lửa, bà đã gợi dậy cả những kí ức tuổi thơ trong lòng của người cháu để cháu luôn nhớ về nó và đó cũng chính là luôn khắc ghi nhớ tới cội nguồn quê nhà, quốc gia của dân tộc bản địa mình. Từ đó bếp lửa trở nên kì quặc, thiêng liêng “ Ôi lạ mắt và thiêng liêng – bếp lửa ! ”. Từ cảm thán “ Ôi ” phối hợp với nghệ thuật và thẩm mỹ hòn đảo ngữ bộc lộ sự kinh ngạc, ngỡ ngàng như phát hiện ra chân lí, điều kì diệu giữ cuộc sống bình dị. Bếp lửa và bà như hóa thân vào làm một, luôn rực cháy, bất tử thiêng liêng .
Khổ cuối bài thơ là lời bộc bạch chân thành của người cháu khi đã lớn khôn, trưởng thành. Dù cho khoảng cách về khoảng trống, thời hạn có xa xôi “ khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ” nhưng người cháu vẫn luôn khắc khoải trong lòng nỗi nhớ khôn nguôi về bà, về bếp lửa : “ Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở / – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”. Sự tương phản giữa quá khứ và hiện tại, giữa “ khói lửa ” của đời sống văn minh với bếp lửa bình dị, đơn sơ của bà đã cho thấy sức sống bất diệt của ngọn lửa mà bà nhóm lên trong mỗi sớm chiều luôn thường trực và sống mãi trong lòng của người cháu. Ngọn lửa ấy đã trở thành kỉ niệm của tuổi thơ về bà – một người truyền lửa, truyền sự sống, tình yêu thương và niềm tin “ dai dẳng ” bất diệt cho thế hệ tiếp nối. Chính vì vậy nhớ về bà là nhớ về bếp lửa, nhớ về cội nguồn dân tộc bản địa. Bài thơ khép lại bằng câu thỏi tu từ biểu lộ nỗi nhớ khôn nguôi và niềm hoài vọng xa xăm của người cháu luôn đau đau, thiết tha nhớ tới tuổi thơ, nhớ tới mái ấm gia đình, nhớ tới quê nhà, quốc gia .
Bài thơ “ Bếp lửa ” của Bằng Việt là một bài thơ dạt dào cảm hứng. Hình tượng bếp lửa được bộc lộ độc lạ qua giọng điệu tâm tình, thiết tha ; nhịp điệu thơ linh động ; tích hợp với lối trùng điệp được sử dụng biến hóa, khiến cho lời thơ với hình ảnh bếp lửa cứ tràn ra, dâng lên, mỗi lúc thêm nồng nàn, ấm nóng. Từ đó, khiến cho người đọc cảm thấy thật thấm thía, xúc động trước nỗi nhớ nhung da diết về những kỉ niệm ấu thơ của người cháu và cả tấm chân tình của nhà thơ so với người bà kính yêu. Qua đó, tất cả chúng ta càng cảm thấy yêu, càng cảm thấy trần trọng hơn tình cảm so với mái ấm gia đình, với quê nhà, quốc gia. Từ đó, ta mới thấm thía hết được lời bài hát của nhạc sĩ Trung Quân, thật ý nghĩa biết chừng nào :

Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người…

5.  Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, mẫu số 5:

Hẳn ai cũng có một quá khứ bên người thân trong gia đình, mái ấm gia đình, một tuổi thơ trong sáng, niềm hạnh phúc, hoặc một tuổi thơ kinh hoàng, đau thương, … nhưng sâu trong trái tim mỗi người, những kỉ niệm, những hồi ức về tuổi thơ luôn là thứ có sức ám ánh thâm thúy và lớn lao nhất cuộc sống mà ta mãi không hề quên. Nó sẽ đi theo ta suốt những chặng đường đầy thăng trầm của đời ta, ăn sâu vào tâm khảm và ngự trị vĩnh hằng trong tim ta … Dù tuổi thơ ta có ngọt ngào hay cay đắng, thì vẫn còn có một hoặc nhiều con người đã nâng đỡ ta, chăm nom ta, … và để lại dấu ấn làm kỉ niệm sống mãi theo thời hạn, năm tháng …. Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ như vậy … Một tuổi thơ đói khổ, đơn độc nhưng lại vừa đủ, ấm cúng và niềm hạnh phúc vô cùng ! Đầy đủ, tràn trề tình yêu thương của bà, ấm cúng bởi sự chăm sóc, chăm nom, chở che của bà những ngày xa cha mẹ và niềm hạnh phúc bởi … có bà ! Ông đã sáng tác bài thơ “ Bếp lửa ” khi đang là một du học sinh ở Liên Xô, theo dòng hồi tưởng trong một ngày mùa đông giá rét không có bà ở bên, ông tìm về tuổi thơ được ở cùng bà với dòng chảy thời hạn bên bếp lửa bập bùng tình yêu thương ấm cúng, theo nhịp đập của một con tim nhớ nhung da diết … ” Bếp lửa ” không chỉ làm ấm tình cảm bà cháu mà còn sưởi ấm một đời người … ” Bếp lửa ” hay cùng chính là bà đang bên cháu, hình ảnh bà đang hiện về lộng lẫy qua ánh lửa “ chờn vờn ”, “ chờn vờn ”, đúng không bà ơi … ?
Bà đang nhóm bếp trong những dòng thơ đầu của cháu …

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Ngay ba câu thơ đầu, điệp ngữ “ một bếp lửa ” đã đi liền với những từ láy … gợi cho ta cái cảm xúc ấm cúng với tình cảm chứa chan. Ta cảm nhận được trong câu thơ đầu, bếp lửa với những ngọn lửa ấm nóng cứ “ chờn vờn ” sưởi ấm cả gian nhà vào lúc sớm tinh mơ mà sương sớm xuống buốt giá một mùa đông khi hai bà cháu sống bên nhau. Bếp lửa là hình ảnh tiên phong mà cháu nhớ lại khi hồi tưởng về quá khứ. Vì có hình bóng bà luôn gắn liền với bếp lửa “ rồi sớm rồi chiều ” bà nhen hay bếp lửa ấy cũng ấm như lòng bà thương cháu, ấm như tình cảm mái ấm gia đình, hơi ấm của bếp lửa cũng chính là của bà đang sưởi tim cháu, lan tỏa cả gian nhà chỉ có hai người vốn lạnh lẽo, trống vắng, xoa dịu nỗi đơn độc, buồn tẻ của hai bà cháu hay là ấm cả mùa đông đầy “ sương sớm ” ngoài kia … ? ” Ấp iu ” – gợi một bàn tay nhem nhóm lên ngọn lửa vừa đủ ấm một cách khéo, ân cần. Chính vì thế, mặc dầu trong hai câu thơ đầu, bà không Open trực tiếp, nhưng ta thấy hình ảnh bà đã hiện lên rất rõ. Bà đang ngồi bên bếp lưả để nhóm lên ngọn lửa “ chờn vờn ”, “ ấp iu nồng đượm ” tình yêu thương vô bờ mà bà dành cho cháu. Để rồi đến câu thơ thứ hai, cháu thốt lên theo dòng xúc cảm xót xa “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” trong trái tim của cháu nhớ về người bà nguy hiểm, khó khăn vất vả và từng trải ! Chí một từ “ thương ” thôi cũng đủ đọng lại ý thơ cho cả đoạn. Cháu biết lắm và cháu thương lắm bà ơi những nhọc nhằn, “ nắng mưa ”, khó khăn vất vả, gian nan đời bà ! Cháu hiểu lắm và cảm lắm bà ơi những hi sinh thầm lặng của cuộc sống bà ! Tình thương là vị muối mặn của tình người, là chất keo của mối gắn bó. Chứ “ thương ” vốn Open nhièu trong thơ ca trữ tình và đặc biệt quan trọng Open nhiều trong những tác phẩm nói về tình yêu thương con người. Đối tượng của tình thương là lòng trắc ẩn và như vậy, một từ “ thương ” đã hoàn toàn có thể thấy được biết bao cảm hứng đang sống dậy trong lòng cháu, một nỗi nhớ thương cồn cào, da diết, mãnh liệt và ước ao được quay trở lại tuổi thơ bến bà, ngồi cạnh bà dưới ấm cúng bếp lửa và “ nồng đượm ” tình yêu thương … Hình ảnh bà “ biết mấy nắng mưa ” cứ rõ dần, tỏ dần với sự hi sinh bí mật, lặng lẽ. Từ hồi ức từ từ quay trở lại dưới những dòng thơ của tác giả, hiện ra theo bập bùng ánh lửa kỉ niệm, chảy về quá khứ … :

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Kỉ niệm năm cháu bốn tuổi ám ảnh nhất là mùi khói và cái bần hàn. Những năm tháng đói khổ, người cháu cảm nhận, biết được mùi khói từ hồi lên bốn, đó chính là nạn đói năm 1945, cái đói kinh khủng, ghê rợn và dai dẳng, “ đói mòn đói mỏi ”. Từ “ mòn mỏi ” được tách ra làm hai tiếng đau đến xé lòng, nó như ăn sâu vào tâm lý đứa cháu sự ám ảnh không thể nào quên – cái đói lê dài làm con người stress, kiệt sức dần, như thể từ từ giết chết người ta vậy ! Bao trùm lên toàn xã hội lúc bấy gời là cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử dân tộc của dân tộc bản địa ta đã làm chết hơn hai triệu người ! Trong kí ức của cháu, đến giờ nó vẫn còn ám ảnh dai dẳng lắm, kinh khủng lắm ! Hơn hai mươi năm sau, khói vẫn làm cay mắt tác giả, như thể vừa mới “ hun nhèm ” thôi ! Kỉ niệm ùa về ngập tràn trong tim, trong tâm óc, và đọng lại nơi khóe mắt cay cay mùi khói của quá khứ. Cay vì khói, vì cái đói làm những giọt nước mắt của đứa trẻ thơ dại cay xè đi trong cảm xúc “ đói mòn đói mỏi ” đang ăn sâu vào từng tế bào, dấy lên trong cổ họng và có vẻ như là cả khung hình nỗi thèm khát cái ăn, củ khoai, củ sắn, hay là giọt nước mắt mừng cuống, sung sướng, niềm hạnh phúc đến tột cùng khi sắp được ăn cho thỏa nỗi thèm, bù lấp phần nào cái đói dai dẳng, lúc bà đang lặng lẽ nhóm bếp lửa, tức là cháu sắp được ăn rồi đấy ! Trong tâm lý non nớt của đứa trẻ lên bốn, dù đồ ăn cũng chẳng có gì ngon, nhưng hồi ấy là cả một thứ “ sơn hào hải vị ” không gì sánh bằng, cả một điều lớn lao, vĩ đại !

“…Cái năm đói củ rong giềng luộc sượng
Cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm”

( Đò Lèn-Nguyễn Duy )
Vâng ! Chỉ như thế thôi, cũng làm ấm lòng cháu và trở thành một kỉ niệm không hề quên của đời cháu ! Cái “ cay ” ấy còn là cái đắng cuả những đói khổ không riêng gì của có hai bà cháu tác giả mà còn của nhiều người khác nữa ! Đến người còn không có ăn, nói chi “ ngừa gầy ” ” khô rạc ” là điều đương nhiên ! Theo lời tâm sự của tác giả, lúc đó, để kiếm thêm tiền nuôi mái ấm gia đình, bố tác giả có đi đánh xe chạy chuyến Phùng ( Đan Phượng, Hà Tây ) đi TP.HN. Đó cũng là một kỉ niệm còn neo lại nơi tâm lý cháu, trở thành một trong những điều ám ảnh suốt cuộc sống cháu mãi không quên ! Khổ thơ không nhắc tới bà, nhưng sao bà đẹp và lặng thầm thế ! Bà chở che cho cháu và cho cả mái ấm gia đình, là cây cao bóng cả suốt những ngày đói khổ, những giông tố ập đến phũ phàng và dai dẳng … Bà nhỏ bé mà vĩ đại, lớn lao như vậy đấy … Trong lòng cháu … !
Tới đây, dòng cảm hứng hòa vào dòng chảy của những câu thơ tự sự, tưới đẫm chất trữ tình cho giọng thơ, góp thêm phần làm cho hình ảnh bà trong bài thơ hiện ra rõ hơn và đẹp hơn cả :

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”

“ Tám năm ròng ” mà chỉ nghe thôi đã thấy được cái đằng đẵng, ròng rã, với bao nhọc nhằn khó khăn vất vả, khó khăn vất vả và cả nỗi sợ hãi, niềm thương nhớ da diết nữa, … cứ đeo đẳng lấy hai bà cháu ! Nhưng trong tám năm ấy, ” cháu cùng bà nhóm lửa ”, vẫn nhóm lên ngọn lửa của sự sống, của tình yêu cháy bỏng nơi trái tim một cậu bé hồn nhiên, trong trắng tuổi lên tám. Chính hình ảnh bếp lửa quê nhà, bếp lửa của tình bà cháu đó đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm lý thi sĩ thuở nhỏ .
Đó là tiếng chim tu hú kêu. Âm thanh ấy sao mà da diết, khắc khoải, mà buồn thương thế ! Nó ngân dài lê thê suốt cả khổ thơ, là âm thanh của quá khứ dội về hiện tại, làm kỉ niệm như đang sống dậy trong tâm hồn cháu. Ôi những kỉ niệm ấy, có cả đắng và ngọt, đơn độc và niềm hạnh phúc ! Từ “ tu hú ” được điệp lại ba lấn làm cho âm điệu cấu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả. Tiếng “ tu hú ” lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa, lâng lâng trong lòng người cháu xa xứ. Trong văn học thẩm mỹ và nghệ thuật, tiếng chim tu hú là hình tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Trong thực tiễn, tu hú lại là một loài chim xấu số, không biết ấp trứng và làm tổ .
Hạnh phúc tưởng chừng như nhỏ bé mà lại là thiêng liêng và lớn lao nhất của cuộc sống mỗi con người, là niềm hạnh phúc mái ấm gia đình, là phút giây sung sướng đến tột cùng khi được trông thấy đứa con-hình hài yêu dấu-món quà vô giá mà cuộc sống ban tặng cho mình – cất tiếng khóc chào đời, là sự mãn nguyện nhất khi có được một căn nhà, một tổ ấm-nơi lệ thuộc vững chãi nhất trong những phút giây bi quan, yếu lòng, sau mỗi vấp ngã của cuộc đời-con người ta tìm về để được an ủi, sẻ chia một cách chân thành ! Ấy vậy mà lòai chim tu hú đâu có được niềm niềm hạnh phúc lớn lao, thiêng liêng, xinh xắn nhất cuộc sống ấy ! Tiếng kêu của chúng trở vì thế trở nên khắc khoải, mòn mỏi, mong đợi, khát khao một điều gì đó tha thiết lắm … Ta đã từng nghe thấy tiếng kêu ấy trong “ Khi con tu hú ” của Tố Hữu, làm sục sôi khao khát tự do mãnh liệt, phát cháy can đảm và mạnh mẽ nơi người tù cách mạng, khiến anh phải thốt lên :

“Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi!
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu”

Tiếng kêu đầy khao khát và khắc khoải ấy cũng Open ở nỗi nhớ da diết về quê nhà và bóng người cha già quạnh hiu, đơn độc trong lòng cô con gái tuổi thanh xuân-bài thơ “ Tiếng chim tu hú ” của nữ thi sĩ Anh Thơ :

“Rồi tiếng chim tu hú
Vang suốt những mùa hè
Con đi dài thương nhớ
Mười năm chưa về quê!”

Ta thuận tiện cảm nhận được trong “ Bếp lửa ”, tiếng chim tu hú khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của cháu trải dài hơn, rộng hơn và sâu hơn trong cái khoảng trống xa vẳng của nỗi nhớ thương … Và bà ơi khi tu hú kêu, thì đó cũng là lúc “ Bà hay kể chuyện hồi còn ở Huế ”. Những câu truyện ấy, rất dài mà rất hay, thấm thía, hơn thế nữa, nó còn được kể qua chất giọng ấm cúng, chậm rãi, chan chưa xúc cảm và tình yêu thương của bà. Có thể đó là những chuỗi ngày niềm hạnh phúc khi mái ấm gia đình ở Huế, bà cũng là người hoài niệm, thâm thúy và đầy suy ngẫm … Cũng hoàn toàn có thể đó là rất nhiều những câu truyện, … giống như những câu truyện mà bà hay kể “ hồi còn ở Huế ” ! Vậy ư ? Thế thì nhiều lắm lắm ! Trong kho tàng chuyện ấy, hoàn toàn có thể, tuổi thơ cháu đã ướp đậm vị ngọt ngào của hương cổ tích ! Cháu hào mình vào quốc tế nơi có cô Tấm thảo hiền, có chằng Thạch Sanh gan góc, có mẹ con nhà Cám gian ác, tàn khốc, có mẹ con Lí Thông gian xảo, mưu mô, … có cái thiện cũng như cái ác. Và hơn hết, cái thiện khi nào cũng thắng cái ác ! Nhắc tới tuổi thơ, người ta khi nào cũng nghĩ ngay đến những câu truyện cổ tích mà bà và mẹ hay kể cho con trẻ nghe, rồi bảo chúng rút ra bài học kinh nghiệm, hoặc dăn dạy những điều hay, lẽ phải từ câu truyện ấy ! Chuyện cổ tích mà bà kể cho cháu nghe cũng thế ! Vừa đơn thuần, dễ hiểu, và lại vừa thâm thúy, thấm đẫm tình … Bà đã ươm lên và nuôi dưỡng trong những tâm lý, tình cảm của cháu ngay từ khi còn thơ dại một mầm cây xanh tươi, đẹp tươi, sáng ngời, nó là cái gốc để tăng trưởng thành những thân, những cành, những hoa, lá, những quả … sau này !

6. Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt, mẫu số 6:

Bằng Việt thuộc thế hệ nhà văn trẻ được rèn luyện và trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thơ Bằng Việt trong trẻo, quyến rũ, tràn trề cảm hứng, đề tài thơ thường đi vào khai thác những kỉ niệm, những kí ức thời thơ ấu và gợi những tham vọng tuổi trẻ .
Thành công điển hình nổi bật tiên phong của Bằng Việt là Bài thơ Bếp lửa ( 1963 ). Đó là một bài thơ viết về tình bà cháu, tình mái ấm gia đình gắn liền với tình quê nhà quốc gia. Sau khi xuất bản, tác phẩm này đã được bạn đọc đảm nhiệm, tạo ra sự tên tuổi Bằng Việt như một trong những nhà thơ hồn hậu, chân thành và da diết .

Khổ 1

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”.

Khổ thơ đầu chỉ vỏn vẹn ba câu nhưng đã khắc sâu hình ảnh “ bếp lửa ” trong kí ức của tác giả. Từ bao đời nay, bếp lửa đã trở thành một đồ vật quá đỗi quen thuộc trong đời sống hằng ngày của người dân làng quê Nước Ta. Đó là nơi đun nấu những bửa cơm ngon lành và ấm cúng cho cả mái ấm gia đình sau một ngày thao tác. Là nơi đoàn viên, ghi dấu những niềm vui, nỗi buồn, là không khí hoạt động và sinh hoạt mái ấm gia đình đầm ấm, yên vui. Trong mỗi mái ấm gia đình, không hề không có một bếp lửa .
Có lẽ vì những điều ấy nên đang sống ở xứ người lạnh lẽo, tác giả chạnh lòng nhớ về bếp lửa của quê nhà :

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”.

Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt có dàn ý
Ba tiếng “ một bếp lửa ” được nhắc lại hai lần, trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, khẳng định chắc chắn hình ảnh “ bếp lửa ” như một dấu ấn không khi nào phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ .
Từ láy “ chờn vờn ” có sức gợi tả rất lớn. Nó vẽ nên một ngọn lửa không định hình, lúc to, lúc nhỏ nhưng vẫn cháy cao, tỏa sáng một cách mãnh liệt. Hình ảnh ấy vừa giúp ta tưởng tượng làn sương sớm lành lạnh đang nhẹ vờn quanh bếp lửa bập bùng, lại vừa rất thích hợp để gợi lên cái mờ nhòa của kí ức theo thời hạn, của những gì đã qua, đã rời xa nhưng vẫn còn có sức ám ảnh day dứt …
Từ láy “ ấp iu ” cũng là một phát minh sáng tạo mới lạ của nhà thơ. Đó không phải là một từ láy đơn thuần là sự tích hợp và biển thể của hai từ “ ấp ủ ” và “ nâng niu ”. Một bếp lửa ủ than hồng nồng đượm nhờ có bàn tay kiên trì, khôn khéo và tấm lòng chăm chút của người nhóm bếp .
Từ hình ảnh “ bếp lửa ”, ta liên tưởng đến hình ảnh người nhóm bếp : người mẹ, người chị và đặc biệt quan trọng trong bài thơ này là người bà – người phụ nữ cả một đời khó khăn vất vả lo toan cho cháu, chăm sóc, vun vén cho đời sống của cháu trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn vất vả và gian nan .
Xuyên suốt bài thơ là hai hình ảnh điển hình nổi bật và gắn bó mật thiết với nhau, nhòe lẫn trong nhau đó là “ bà ” và “ bếp lửa ”. Trong hồi tưởng của người cháu, hình ảnh bà luôn hiện hữu cùng bếp lửa. Qua bao năm tháng, nắng mưa, bà vẫn nhóm bếp lửa mỗi sáng, mỗi chiều và suốt cả cuộc sống, trong mọi cảnh ngộ. Bếp lửa là bộc lộ đơn cử, đầy quyến rũ về sự tần tảo, sự chăm nom, yêu thương của bà dành cho cháu và những người thân trong gia đình. Bếp lửa là tình bà ấm nóng. Bếp lửa ban ngày bà chăm chút .
Bếp lửa còn gắn với những khó khăn vất vả gian nan của đời bà. Bếp lửa ấy cứ ám ảnh day dứt trong tâm lý, trong nỗi nhớ mà nhà thơ luôn trân trọng, gìn giữ. Chính vì điều đó, khi nghĩ đến bếp lửa, hình ảnh người bà nhân hậu lại hiện lên rất rõ trong tâm lý của nhà thơ .
Vào đề chỉ với ba câu thơ nhưng lại có đến hai lần điệp ngữ “ một bếp lửa ”. Phải ! Chỉ một bếp lửa nhỏ bé ấy cũng đủ soi sáng cả quãng đường cháu đi, đủ để gợi về cả một quá khứ, một tình yêu thương mãnh liệt. Hình ảnh ấy được lặp đi như tô, như khắc đậm thêm tình yêu thương của cháu so với bà. Người cháu, dù đã cố kìm nén, cũng không thể nào giấu được nỗi lòng của mình :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Chữ “ thương ” diễn đạt rất chân thực, đơn giản và giản dị, không một chút ít hoa mĩ như chính tấm lòng của đứa cháu so với bà. Chính cách nói gây xúc động so với người nghe. Ta nghe như tiếng thơ đang thổn thức …
Rất tự nhiên, hình ảnh bếp lửa đã làm trỗi dậy tình yêu thương : “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Tình thương tràn trề của cháu đã được thể hiện một cách trực tiếp và đơn giản và giản dị. Đằng sau sự giản dị và đơn giản ấy là cả một tấm lòng, một sự đồng cảm đến tận cùng những khó khăn vất vả, nhọc nhằn, lam lũ của đời bà. Ba câu thơ khởi đầu đã miêu tả cảm hứng đang dâng lên cùng với những kí ức, hồi tưởng của tác giả về bếp lửa, về bà, là sự khái quát tình cảm của người cháu với cuộc sống lam lũ của người bà .

Khổ 2:

Và chính tình thương nhớ da diết đã thức tỉnh tác giả sống lại với bao kỉ niệm thời thơ bên cạnh bà :

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đó mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi vẫn còn cay!”

Hình như tuổi thơ đầy gian nan đã ăn sâu và trở thành một nỗi ám ảnh trong tâm lý của tác giả. Nhớ về những tháng ngày thơ ấu bên bà, tác giả như cảm nhận được mùi khói vẫn còn đang hăng nồng bên sống mũi. Cái mùi khói bếp ấy, mùi khói quen thuộc mà cháu đã được chịu đựng từ khi cháu lên bốn, mùi khói đã từng hun nhèm đôi mắt của cháu rất lâu rồi, mùi khói cay, khét vì củi ướt, ví sương nhiều và mát mẻ .
Mùi khói ấy đâu chỉ do ngọn lửa bập bùng từ bếp của bà, mà đó còn là mùi khói của bom đạn, của cuộc chiến tranh, là niềm đau, nỗi cơ cực, là những khó khăn vất vả, thiếu thốn của cuộc sống của hai bà cháu nói riêng và những người dân Nước Ta nói chung trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn vất vả, gian lao .
Tuổi thơ ấy thật khó khăn, nhọc nhằn và khó khăn vất vả. Tuổi thơ ấy có cái bòng đen ghê rợn của nạn đói năm 1945. Cụm từ “ đói mòn đói mỏi ” đã diễn đạt xúc động vè cái khổ của con ngưới, của đời sống trong thời kì đó. Ta chợt nhớ đến lời thơ của Tố Hữu miêu tả tình cảnh nhân dân ta ngày ấy :

“Con đói lã ôm lưng mẹ khóc
Mẹ đợ con đấu khóc cầm hơi
Kiếp người cơm vãi cơm vãi rơi
Biết đâu nẽo đất phương trời mà đi”.

Nỗi khổ ấy đã được cụ thể hóa, hình tượng hóa bằng những chi tiết cụ thể gợi tả :
“ Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ”
Bút pháp kể, tả đan lồng vào nhau gây xúc động lòng người. câu thơ vừa miêu tả cái bộc lộ đáng sợ của “ giặc đói ”, vừa là nguyên do khiến đứa cháu phải sống với bà. Cái đói, cái nghèo lan tràn khắp thôn xóm khiến người bố phải lên thành thị đánh xe cùng với con người gầy rạc đi vì không đủ ăn, bỏ lại đứa con thơ cho người đàn bà yêu thương, chăm nom .
Cảm nhận về nỗi khó khăn vất vả, đói khổ của tuổi thơ ấu, kỉ niệm như vẫn còn nguyên, tác giả không thể nào quên :
“ Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Cái cay, cái xót của đời sống đói khổ, cơ cực thầm đến lồng xương, ống máu để đến giờ đây, hơn mười năm sau nghĩ lại, cái cảm xúc “ cay ” ấy vẫn còn nguyên vẹn nơi cánh mũi. Cái cay nơi sống mũi cứ lan tỏa, triền miên trong tâm hồn người cháu. Dường như đó là một nỗi niềm mang vị chua xót, nghẹn ngào lẫn yêu thương .
Lời thơ đơn giản và giản dị, đậm chất văn xuôi. Người đọc như đang lạc vào một câu truyện cổ tích về tuổi thơ của người cháu. Ở đây, bà là một bà tiên, luôn gắn bó, chăm nom, che chở về cả ý thức lẫn vật chất cho cháu. Tình yêu thương của bà, tấm lòng nhân hậu của bà như xua tan đi bao đau thưong, bao khổ cực cuộc chiến tranh. Khổ thơ đã trở thành một trong những khổ thơ gây xúc động lòng người trong cả bài thơ .

Khổ 3:

Tác giả liên tục để mình đắm chìm trong những dòng hổi tưởng về quá khứ, về cả một tuổi thơ sống bên cạnh bà :

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!”

Giọng thơ thủ thỉ như kể một câu truyện cổ tích. Đó là những năm tháng của đời sống gian nan, cơ cực mà đứa cháu lớn lên trong sự che chở, đùm bọc, nuôi nấng của người bà. Tám năm. Tám năm kháng chiến. Tám năm khó khăn vất vả. Tám năm trời dài đằng đẳng với bao kỉ niệm buồn vui bên bà, bên bếp lửa .
Nếu trong hồi ức lúc tác giả lên bốn tuổi, ấn tượng đậm nét nhất là mùi khói thì ở đây, ấn tượng ấy là tiếng chim tu hú. Tiếng chim tu hú vang lên vừa gợi lại trong tâm hồn tác giả bao kỉ niệm khó quên, vừa dấy lên nỗi nhớ quê nhà, nhớ nhà, nhớ bà, nhớ bếp lửa .
Tiếng chim tu hú gợi về những buổi mai, hai bà cháu cùng nhau nhóm lửa giữa khoảng trống bát ngát, cô quạnh. Tiếng chim lúc mơ hồ, vang vọng từ “ những cánh đồng xa ”, lúc lại thân thiện, xót xa, nghe “ sao mà tha thiết thế ”. Tiếng chim tu hú như giục giã, khắc khoải điều gì da diết lắm khiến cho lòng ngời trỗi dậy những hoài niệm, nhớ mong. Tiếng chim tu hú chính là hình ảnh của quê nhà, nơi đó có người bà dù khó nhọc nhưng giàu tình yêu thương con cháu .
Nhà thơ đang kể chợt quay sang trò chuyện với bà, tưởng như bà đang ngồi đối lập “ bà còn nhớ không bà ”. Bà có nhớ những câu truyện bà vẫn thường kể, những câu truyện cổ tích hằng đêm, dưới ánh trăng sáng, cháu ngồi trong lòng bà, đu đưa trên chiếc võng, vừa nghe bà kể vừa mân mê những sợi tóc bạc của bà hay những câu truyện về những anh bộ đội cụ Hồ dũng mãnh, lao vào vì nước, vì dân ? Bà có nhớ những việc làm tận tụy đầy yêu thương của bà dành cho cháu, nhất là trong những buổi chiều hai bà cháu ngồi nhóm bếp ?
Làm sao cháu hoàn toàn có thể quên được hồi ấy :

“Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc”.

Tình thương của bà là sự bảo ban, chăm nom không khác gì công ơn sinh thành và nuôi dưỡng. Đối với tác giả, bà chính là mẹ, là cha, là người thầy dạy dỗ cháu nên người. Bà là người chăm chút cho cháu từ cái ăn, cái mặc đến việc học tập. Bà dạy cháu những bài học kinh nghiệm quý giá về đạo làm người, dạy cho cháu niềm tự hào về dân tộc bản địa ta, một dân tộc bản địa quật cường, kiên cường, không khi nào chịu khuất phục để bảo vệ quê nhà Nước Ta .
Đối với cháu, bà và tình yêu thương sâu lắng của bà dành cho cháu sẽ luôn là một chỗ dựa niềm tin vững chãi, là điểm tựa của tâm hồn cháu mỗi khi cháu gặp thất bại, khó khăn vất vả .
Đến tận giờ đây, dù đang du học nơi xứ người, đang đứng dưới trời tiết giá lạnh, cháu vẫn cảm nhận được cái ấm cúng của tình yêu thương, của sự vỗ về, chăm nom của bà. Càng nghĩ về bà, cháu lại càng thương bà hơn. Thương bà ở một mình dưới túp lều tranh xiêu quẹo, thương bà mỗi ngày một mình nhóm lửa, lòng luôn cầu mong đứa cháu được bình an. Từ tình yêu thương thâm thúy của mình dành cho bà, tác giả quay sang khẽ trách con chim tu hú :

“Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?”

Tác giả đang trách chim tu hú mãi bay xa ngoài những cánh đồng, không đến ở cùng với bà đỡ cô quạnh, đỡ buồn tủi hay tác giả đang trách sự vô tâm, bất lực của chính bản thân mình ? Câu thơ như một lời than thờ thật tự nhiên, cảm động vô cùng chân thực, bộc lộ nỗi nhớ thương da diết người bà của đứa cháu. Thời gian cứ trôi qua, bà vẫn xa đằng đẵng …
Tiếng chim tu hú khép lại khổ thơ mà cứ như xoáy sâu vào tâm lý kẻ xa quê đang dáo dác kiếm tìm những kỉ niệm yêu thương … Âm điệu trong khổ thơ thật da diết, trầm buồn, tương thích với tâm trạng của thi sĩ : nỗi nhơ quê, nhớ bà da diết, sâu đậm, day dứt …

Khổ 4:

Kỷ niệm cũ như những thước phim thời thơ ấu tràn về trong tâm tưởng của người cháu :

“Năm giặc đốt làng cháy tàn rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh”.

Chiến tranh. Chỉ cần nhắc đến hai chữ ấy thôi, ai trong tất cả chúng ta cũng đều liên tưởng đến tính quyết liệt, gian ác mà nó đem đến cho dân tộc bản địa. Nó đã gây ra bao đau thương, mất mát cho bao người, bao mái ấm gia đình. Hai bà cháu trong bài thơ cũng không ngoại lệ : mái ấm gia đình bị chia cắt, nhà cửa bị đốt “ cháy tàn cháy rụi ”. Những lúc như vậy, duy chỉ có tình làng xóm, tình cảm giữa những con người cùng khổ, những con người cùng thấm thía được cái đau thương của cuộc chiến tranh, là không bị tiêu diệt. Họ đỡ đần nhau, đùm bọc nhau, cùng nhau vượt qua những ngày tháng gian lao, khó khăn vất vả .
Và trong thực trạng này, hình ảnh người bà hiện lên thật đẹp với tấm lòng hi sinh cao quý. Nỗi khổ vì nhà của bị giặc tàn phá, bà bí mật chịu đựng. Từ “ lầm lụi ” diễn đạt rất xúc động hình ảnh bà lặng lẽ sớm hôm, muốn san sẻ, gánh vác cùng con cháu những lo toan khó khăn vất vả, nhọc nhằn .
Bà vẫn chịu thương chịu khó, cặm cụi thao tác chỉ vì không muốn con mình ở chiến khu phải lo ngại cho mái ấm gia đình :

“Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Lời người bà dặn cháu thật nôm na nhưng chân thực và cảm động. Nỗi khổ giặc phá làng xóm, nỗi khó khăn vất vả, thiếu thốn, bà bí mật chịu đựng. Chỉ mong sao con mình ở nơi tiền tuyến xa xôi luôn yên lòng để bảo vệ mảnh đất quê nhà. Lời dặn dò đơn giản và giản dị ấy không chỉ giúp hiểu thêm về tấm lòng, về tình cảm thương con, thương cháu của người bà, mà còn gián tiếp tôn vinh những phẩm chất cao quý của bà : bình tĩnh, vững lòng, làm tròn trách nhiệm hậu phương để yên lòng người đi công tác làm việc .
Đức quyết tử, tần tảo ; sự nhẫn nại, kiên trì trụ thật vững trong lòng bà đến cảm động ! Cháu nhớ đến bà, nghĩ về bà và cảm nhận được rằng : bà đang hiện hữu bên mình. Lời bà yêu thương, ấm lòng cứ như văng vẳng bên tai … Làm sao cháu hoàn toàn có thể quên ?

Khổ 5:

Trong những ngày tháng khó khăn vất vả ấy, bà vẫn giữ vững kỳ vọng, một niềm tin mãnh liệt vào kháng chiến :

“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…”

Giữa tro tàn, mất mát, đau thương, bà lại nhóm lửa. Bếp lửa ân cần ấm cúng, nhẫn nại của bà tương phản trọn vẹn với ngọn lửa hung tàn, thiêu hủy dã man của bọn giặc. Bếp lửa bà nhen ấm nồng tình yêu thương, niềm tin trong sáng mà “ lòng bà luôn ủ sẵn ”, “ chứa niềm tin dai dẳng ” .
Bếp lửa bà nhen không chỉ là bếp lửa thường thì nữa mà nó chứa ngọn lửa của nghĩa tình, ngọn lửa nhóm lên trong tâm hồn đứa cháu thơ một tình cảm to lớn. Đó là tình bà hằng ấp ủ, tình thương bát ngát dạt dào suốt cả cuộc sống bà luôn dành cho cháu và những người thân yêu. Từ “ bếp lửa ” của lòng yêu mái ấm gia đình và quê nhà đất giờ đã trở thành hình ảnh “ ngọn lửa ” mang đậm giá trị hình tượng .
Ngọn lửa. Đó là sực sống, là niềm kỳ vọng và niềm tin mãnh liệt của bà vào cuộc kháng chiến, vào một tương lai tươi tắn, một tương lai không có cuộc chiến tranh. Đất nước được độc lập, tự do, mái ấm gia đình được đoàn viên, sum vầy. Ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, soi sáng cả quãng đường cháu đi. Đây cũng là hình ảnh bao trùm, khái quát, là nét tình cảm tinh túy của cả bài thơ .
Hình ảnh người bà hiện lên thật mộc mạc mà bùng cháy rực rỡ, một người bà siêng năng, bền chắc, chắt chiu, giàu nghị lực và có tấm lòng hi sinh cao quý. Đó là hiện thân của người phụ nữ Nước Ta, người mẹ Nước Ta trong những cuộc cuộc chiến tranh quyết liệt, vừa anh hùng, trung hậu, dũng mãnh, vừa rất mực đảm đang. Ba câu thơ như một nốt nhấn, một điệp khúc khó quên trong bản tình ca : tình bà thiêng liêng cao quý .

Khổ 6:

Hồi ức vẫn còn đó, hiện tại trong tâm lý nhà thơ chợt Open những dòng suy ngẫm với triết lí sâu xa :

“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”.

Cảm xúc “ biết mấy nắng mưa ” được lặp lại giống ở khổ một, đầu bài thơ :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Có phải đó là lời nhấn mạnh vấn đề, sự tô đậm những nỗi cơ cực của cuộc sống bà ? Cuộc đời người bà gói gọn trong hai chữ “ lận đận ”. Bao nhiêu khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, nguy hiểm, “ biết mấy nắng mưa ”, bà bí mật chịu đựng để được lo ngại. chăm nom cho con cháu .
Đã mấy chục năm rồi, cuộc chiến tranh vẫn đi qua, gian nan nhọc nhằn vẫn chưa vơi bớt, bà vẫn “ giữ thói quen dậy sớm ”. Cuộc đời bà cứ gian truân, khó khăn vất vả như vậy tưởng chừng như không khi nào dứt. Bà là người thức khuya dậy sớm, chịu nhiều khó khăn vất vả nhất trong nhà nhưng bà cũng chính là người nhóm lên trong mái ấm gia đình ngọn lửa của tình yêu thương :

“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ”.

Từ “ nhóm ” được lặp đi lặp lại nhiều lần trong khổ thơ như lời chứng minh và khẳng định : bà chính là người nhóm lên trong lòng cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của đức quyết tử cao quý. Khi nhóm lên “ lửa ấp iu nồng đượm ”, bà đã dạy cho cháu tình yêu thương những người ruột thịt. Nhóm tình quê “ khoai sắn ngọt bùi ”, bà dạy cháu tình yêu thương xóm làng, yêu mảnh đất quê nghèo. “ Nhóm nồi xôi gạo mới lạ chung vui ”, bà dạy cháu phải luôn mở lòng ra với mọi người xung quanh .
Bên cạnh đó, bà cũng nhắc nhở cháu rằng không khi nào được quên đi những năm tháng nghĩa tình, những năm tháng khó khăn vất vả mà hai bà cháu đã cùng trải qua. Không chỉ nhóm lên ngọn lửa đó ấm nồng và cháy sáng mãi trong lòng mọi người. Người bà kì diệu ấy đã nhóm dậy, khơi dậy, giáo dục, bồi đắp cho người cháu về cả thể xác lẫn tâm hồn, về tham vọng, lẽ sống của “ tâm tình tuổi nhỏ ” .
Bếp lửa của bà khó khăn vất vả, nhọc nhằn, khó khăn vất vả. Bà nuôi cháu khôn lớn bằng bếp lửa ấy. Vậy mà giờ đây, cháu đã du học tận trời Nga xa xôi, xa bà, xa quê nhà, xa Tổ quốc. Cuộc đời của cháu như một câu truyện cổ tích. Và ở đấy, bà là bà tiên hiền hậu, luôn nâng đỡ từng bước tiến của cháu. Cháu đã trưởng thành từ bếp lửa của bà. Từ đời sống nghèo nàn, bà ươm mầm tham vọng cho cháu đi du học phương xa. Tất cả những gì cháu có được ngày ngày hôm nay chính là nhờ ngọn lửa trong bà, ngọn lửa ấy chắp cánh cho người cháu tự tin bay vào cuộc sống cao rộng .
Đứa cháu không hề trưởng thành, hay dù trưởng thành về thể xác nhưng tâm hồn cũng chẳng thể lớn khôn nếu không được nuôi dưỡng bằng ngọn lửa, bằng chính tấm lòng của người bà rất đỗi yêu thương. Người bà có một sức mạnh kì diệu từ trái tim, đã nhóm dậy trong tâm hồn đứa cháu biết bao tình cảm cao đẹp, chấp cánh cho tham vọng bay cao, bay xa để mai này cháu khôn lớn thành người .
Âm điệu câu thơ dạt dào, lan tỏa như lửa ẩm hay đó chính là cảm hứng đang dâng trào trong trái tim để rồi nhà thơ phải thốt lên :
“ Ôi lạ mắt và thiêng liêng – bếp lửa ! ”
Câu thơ chỉ có tám chữ mà có sức khái quát cả tâm lý lẫn tình cảm của tác giả dành cho hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà – người giữ lửa, nhóm lửa, truyền lửa, người xây đắp nên tuổi thơ cho cháu. Bà và bếp lửa đã trở thành một mảnh tâm hồn, một phần không hề thiếu trong đời sống niềm tin của tác giả dù cho lúc nay, hai bà cháu đang chia xa .

Khổ 7:

Dù giờ đây, tuy không được ở gần bên bà, ở gần quê nhà nhưng tâm hồn của người cháu vẫn luôn hướng về mảnh đất chôn nhau cắt rốn, nơi có người bà lặng lẽ, đơn độc :

“Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhớ:
– Sớm mai này bà nhóm lửa lên chưa?…”

Bao năm dài đằng đẵng trôi qua. Đứa cháu năm lâu nay đã khôn lớn, được bà và tình yêu thương của bà chắp cánh bay tới những phương trời xa, to lớn ; bay tới những đời sống vừa đủ, với nhiều niềm vui, niềm niềm hạnh phúc khắp nơi, khắp chốn. Vậy mà cháu vẫn không nguôi nhớ bà, không quên ngọn lửa của bà. Câu hỏi tu từ như một lời tự vấn, lời độc thoại :
“ – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Khép lại bài thơ thật khéo, thật hay, có sức ám ảnh day dứt trong tâm lý người đọc. Người cháu đang tự nhắc nhở bản thân mình luôn phải nhớ về “ Bếp lửa ” của quê nhà, nhớ về bà, chỗ dựa niềm tin vững chãi cho chúng cháu phương xa. “ Bếp lửa ” vừa trong thực tiễn, vừa có ý nghĩa biều tượng cho sự yêu thương, niềm tin, nguồn cội mái ấm gia đình và quê nhà, sức sống bền chắc của con người .
Bài thơ khép lại bằng một dấu câu đặc biệt quan trọng, dấu chấm lửng. Dấu câu như gợi mở về một bài học kinh nghiệm đạo lý tha thiết : sống chung thủy, nhân nghĩa ; phải có lòng biết ơn, có cách đối xử ân tình với mái ấm gia đình, với láng giềng, với quê nhà, với nguồn cội .
Từ tình cảm bà cháu, bài thơ nâng dần thành tình cảm yêu làng quê, yêu Tổ quốc. Và hình tượng “ bếp lửa ” tượng trưng cho những kỷ niệm ấm lòng đã trở thành niềm tin thiêng liêng, kỳ diệu, in sâu vào tâm hồn tác giả ; là hành trang để người cháu bước vào đời, nâng cánh tham vọng cho cháu ở những phương trời xa …
Qua việc vận dụng âm điệu thơ trữ tình, sâu lắng ; ngôn từ thơ bình dị, hình tượng bếp lửa phát minh sáng tạo cùng với những điệp ngữ, ẩn dụ rực rỡ, bài thơ đã khắc họa chân thực, xúc động hình ảnh người bà giàu tình yêu thương, đức hi sinh ; tình bà cháu ấm nồng, sâu nặng thiết tha …
Qua đó, tác giả đã thể hiện thật xúc động tâm trạng nhớ nhung cùng với tình yêu thương xen lẫn cảm phục so với người bà đáng kính. Đọc xong bài thơ, người đọc như được sưởi chung với Bằng Việt hơi ấm của tình yêu thương của mái ấm gia đình, của cội nguồn, của Tổ quốc .
Bếp lửa tu dưỡng cho mỗi tất cả chúng ta cách sống nghĩa tình, nhân hậu, thủy chung. Bài thơ cũng là bài học kinh nghiệm đạo lý thâm thúy, thấm thía mà đến với nó, ta như tìm được những yêu thương, ấp ủ mặn nồng của đời sống đến suốt cuộc sống không thể nào quên .
— — — — — — — HẾT — — — — — — — –

Ngoài ra, Phân tích hình ảnh bếp lửa trong bài thơ Bếp lửa là một bài học quan trọng trong chương trình Ngữ Văn lớp 9 mà các em cần phải đặc biệt lưu tâm.

Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng

Chuyên mục: Giáo Dục

Bản quyền bài viết thuộc trường trung học phổ thông Sóc Trăng. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận .
Nguồn san sẻ : Trường trung học phổ thông TP Sóc Trăng ( thptsoctrang.edu.vn )

Source: https://dvn.com.vn
Category: Nhà Bếp