Tai biến mạch máu não – Wikipedia tiếng Việt

Tai biến mạch máu não hay đột quỵ hoặc nhồi máu não là một tình trạng y tế trong đó lưu lượng máu đến não giảm đi dẫn đến việc chết tế bào.[1] Có hai loại đột quỵ chính: thiếu máu cục bộ, do thiếu lưu lượng máu và xuất huyết, do chảy máu.[1] Cả hai kết quả là các phần của não không hoạt động được.[1] Các dấu hiệu và triệu chứng của đột quỵ có thể bao gồm không có khả năng di chuyển hoặc cảm giác ở một bên của cơ thể, có vấn đề hiểu hoặc nói, chóng mặt hoặc mất thị lực sang một bên.[2][3] Các dấu hiệu và triệu chứng thường xuất hiện ngay sau khi đột quỵ xảy ra.[3] Nếu các triệu chứng kéo dài dưới một hoặc hai giờ, nó được gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ nhỏ.[3] Đột quỵ xuất huyết cũng có thể liên quan đến đau đầu dữ dội.[3] Các triệu chứng của đột quỵ có thể là vĩnh viễn.[1] Các biến chứng lâu dài có thể bao gồm viêm phổi hoặc mất kiểm soát bàng quang.[3]

Yếu tố rủi ro tiềm ẩn chính của đột quỵ là huyết áp cao. [ 4 ] Các yếu tố rủi ro tiềm ẩn khác gồm có hút thuốc lá, béo phì, cholesterol trong máu cao, đái tháo đường, TIA trước đó và rung tâm nhĩ. [ 2 ] [ 4 ] Đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường gây ra do tắc nghẽn mạch máu, mặc dầu cũng có những nguyên do ít phổ cập hơn. [ 5 ] [ 6 ] [ 7 ] Đột quỵ xuất huyết là do chảy máu trực tiếp vào não hoặc vào khoảng chừng trống giữa màng não. [ 5 ] [ 8 ] Chảy máu hoàn toàn có thể xảy ra do phình động mạch não bị vỡ. [ 5 ] Chẩn đoán thường dựa trên khám thực thể và được tương hỗ bằng hình ảnh y tế như chụp CT hoặc quét MRI. [ 9 ] Chụp CT hoàn toàn có thể loại trừ chảy máu, nhưng hoàn toàn có thể không nhất thiết loại trừ thiếu máu cục bộ, mà sớm không thường Open trên CT scan. [ 10 ] Các xét nghiệm khác như một điện tâm đồ ( ECG ) và xét nghiệm máu được triển khai để xác lập những yếu tố rủi ro tiềm ẩn và loại trừ nguyên do hoàn toàn có thể khác. [ 9 ] Lượng đường trong máu thấp hoàn toàn có thể gây ra những triệu chứng tựa như. [ 9 ]

Phòng ngừa bệnh này bao gồm việc giảm các yếu tố nguy cơ, cũng như có thể là aspirin, statin, phẫu thuật để mở các động mạch lên não ở những người bị hẹp có vấn đề và warfarin ở những người bị rung tâm nhĩ.[2] Đột quỵ hoặc TIA thường yêu cầu chăm sóc khẩn cấp.[1] Đột quỵ do thiếu máu cục bộ, nếu được phát hiện trong vòng ba đến bốn giờ rưỡi, có thể được điều trị bằng thuốc có thể phá vỡ cục máu đông.[2] Bác sĩ khuyến cáo nên sử dụng Aspirin.[2] Một số đột quỵ xuất huyết được hưởng lợi từ phẫu thuật.[2] Điều trị để cố gắng phục hồi chức năng bị mất được gọi là phục hồi đột quỵ và lý tưởng nhất là diễn ra trong một đơn vị chữa đột quỵ; tuy nhiên, những thứ này không có sẵn ở nhiều nơi trên thế giới.[2]

Trong năm 2013, khoảng chừng 6,9 triệu người bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ và 3,4 triệu người bị đột quỵ do xuất huyết. [ 11 ] Năm năm ngoái có khoảng chừng 42,4 hàng triệu người trước đây bị đột quỵ và vẫn còn sống. [ 12 ] Từ năm 1990 đến 2010, số lượng đột quỵ xảy ra mỗi năm giảm khoảng chừng 10 % ở những nước tăng trưởng và tăng 10 % ở những nước đang tăng trưởng. [ 13 ] Năm năm ngoái, đột quỵ là nguyên do gây tử trận thường gặp thứ hai sau bệnh động mạch vành, chiếm 6,3 triệu người chết ( 11 % tổng số ). [ 14 ] Khoảng 3,0 triệu ca tử trận do đột quỵ do thiếu máu cục bộ trong khi 3,3 triệu ca tử trận do đột quỵ do xuất huyết. [ 14 ] Khoảng 50% số người bị đột quỵ sống được dưới một năm. [ 2 ] Nhìn chung, hai phần ba đột quỵ xảy ra ở những người trên 65 tuổi. [ 13 ]Ở Nước Ta, theo số liệu 2018, hằng năm có khoảng chừng 230.000 ca mới. [ 15 ]
Có hai loại tai biến chính. Thiếu máu cục bộ (trên cùng), thường do cục máu đông trong động mạch (1a) dẫn đến chết não ở vùng bị ảnh hưởng (2a). Xuất huyết (đáy), do máu rò rỉ vào hoặc xung quanh não từ mạch máu bị vỡ (1b) cho phép máu đọng lại ở vùng bị ảnh hưởng (2b), do đó làm tăng áp lực lên não.
Một lát cắt não từ cuộc khám nghiệm tử thi của một người bị đột quỵ cấp tính động mạch não giữa (MCA)
Tai biến mạch máu não hoàn toàn có thể được phân thành hai loại chính : thiếu máu cục bộ và xuất huyết. [ 16 ] Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là do nguồn phân phối máu lên não bị gián đoạn, trong khi đột quỵ do xuất huyết là do vỡ mạch máu hoặc cấu trúc mạch máu không bình thường. Khoảng 87 % trường hợp đột quỵ là do thiếu máu cục bộ, phần còn lại là xuất huyết. Chảy máu hoàn toàn có thể tăng trưởng bên trong những khu vực thiếu máu cục bộ, một thực trạng được gọi là ” biến hóa xuất huyết “. Không biết có bao nhiêu đột quỵ xuất huyết thực sự khởi đầu như đột quỵ do thiếu máu cục bộ. [ 2 ]
Vào những năm 1970, Tổ chức Y tế Thế giới đã định nghĩa đột quỵ là ” thực trạng thiếu vắng thần kinh do mạch máu não gây ra lê dài hơn 24 giờ hoặc bị gián đoạn do tử trận trong vòng 24 giờ “, [ 17 ] mặc dầu từ ” đột quỵ ” đã có từ nhiều thế kỷ trước. Định nghĩa này được cho là để phản ánh năng lực hồi sinh của tổn thương mô và được đưa ra nhằm mục đích mục tiêu, với khung thời hạn 24 giờ được chọn tùy ý. Giới hạn 24 giờ phân loại đột quỵ với cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua, là một hội chứng tương quan đến những triệu chứng đột quỵ sẽ xử lý trọn vẹn trong vòng 24 giờ. [ 2 ] Với sự sẵn có của những chiêu thức điều trị hoàn toàn có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của đột quỵ khi được đưa ra sớm, nhiều người lúc bấy giờ ưa thích những thuật ngữ thay thế sửa chữa, ví dụ điển hình như đau não và hội chứng mạch máu não thiếu máu cục bộ cấp tính ( mô phỏng theo cơn đau tim và hội chứng mạch vành cấp, tương ứng ), để phản ánh mức độ khẩn cấp của những triệu chứng đột quỵ và nhu yếu hành vi nhanh gọn. [ 18 ]

Thiếu máu cục bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Trong đột quỵ do thiếu máu cục bộ, lượng máu cung ứng cho một phần não bị giảm, dẫn đến rối loạn công dụng của mô não ở khu vực đó. Có bốn nguyên do tại sao điều này hoàn toàn có thể xảy ra :
Đột quỵ mà không có lời lý giải rõ ràng được gọi là cryptogenic ( không rõ nguồn gốc ) ; những ca này chiếm 30-40 % tổng số đột quỵ do thiếu máu cục bộ. [ 2 ] [ 21 ]Có nhiều mạng lưới hệ thống phân loại khác nhau cho đột quỵ do thiếu máu cục bộ cấp tính. Phân loại của Dự án Đột quỵ Cộng đồng Oxford ( OCSP, còn được gọi là phân loại Bamford hoặc Oxford ) đa phần dựa vào những triệu chứng khởi đầu ; Dựa trên mức độ của những triệu chứng, cơn đột quỵ được phân loại là nhồi máu hàng loạt tuần hoàn trước ( TACI ), nhồi máu một phần tuần hoàn trước ( PACI ), nhồi máu tuyến lệ ( LACI ) hoặc nhồi máu tuần hoàn sau ( POCI ). Bốn thực thể này Dự kiến mức độ đột quỵ, vùng não bị ảnh hưởng tác động, nguyên do cơ bản và tiên lượng. [ 22 ] [ 23 ] Phân loại TOAST ( Thử nghiệm Tổ chức 10172 trong Điều trị Đột quỵ Cấp tính ) dựa trên những triệu chứng lâm sàng cũng như hiệu quả của những cuộc tìm hiểu thêm ; trên cơ sở này, đột quỵ được phân loại là do ( 1 ) huyết khối hoặc tắc mạch do xơ vữa động mạch lớn, ( 2 ) tắc mạch bắt nguồn từ tim, ( 3 ) ùn tắc trọn vẹn mạch máu nhỏ, ( 4 ) nguyên do xác lập khác, ( 5 ) nguyên do chưa xác lập ( hai nguyên do hoàn toàn có thể, không xác lập được nguyên do hoặc tìm hiểu chưa vừa đủ ). [ 24 ] Người sử dụng những chất kích thích như cocaine và methamphetamine có rủi ro tiềm ẩn cao bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ. [ 25 ]
Chụp CT cho thấy chảy máu trong nhu mô (mũi tên dưới) với phù nề xung quanh (mũi tên trên)
Có hai loại đột quỵ xuất huyết chính : [ 26 ] [ 27 ]

Hai dạng đột quỵ xuất huyết chính trên đây cũng là hai dạng khác nhau của xuất huyết nội sọ, đó là sự tích tụ của máu ở bất cứ vị trí nào trong vòm sọ; nhưng các hình thức khác của xuất huyết nội sọ, như tụ máu ngoài màng cứng (chảy máu giữa hộp sọ và màng cứng, đó là lớp ngoài cùng dày của màng não bao quanh não) và tụ máu dưới màng cứng (chảy máu trong không gian dưới màng cứng), không được coi “đột quỵ xuất huyết”.[28]

Đột quỵ xuất huyết có thể xảy ra trên nền của những thay đổi đối với mạch máu trong não, chẳng hạn như bệnh mạch máu não, dị dạng động mạch não và chứng phình động mạch nội sọ, có thể gây xuất huyết trong nhu mô hoặc dưới nhện.[cần dẫn nguồn]

Ngoài suy giảm tính năng thần kinh, đột quỵ xuất huyết thường gây ra những triệu chứng đơn cử ( ví dụ, xuất huyết dưới nhện cổ xưa gây ra đau đầu kinh hoàng được gọi là đau đầu sấm sét ) hoặc bật mý vật chứng của chấn thương đầu trước đó .

Các tín hiệu và triệu chứng[sửa|sửa mã nguồn]

Các triệu chứng đột quỵ thường khởi đầu bất thần, trong vài giây đến vài phút và trong hầu hết những trường hợp không tiến triển thêm. Các triệu chứng nhờ vào vào vùng não bị tác động ảnh hưởng. Vùng não bị ảnh hưởng tác động càng rộng thì càng có nhiều công dụng dễ bị mất. Một số dạng đột quỵ hoàn toàn có thể gây ra những triệu chứng bổ trợ. Ví dụ, trong xuất huyết nội sọ, vùng bị ảnh hưởng tác động hoàn toàn có thể chèn ép những cấu trúc khác. Hầu hết những dạng đột quỵ không tương quan đến đau đầu, ngoại trừ xuất huyết dưới nhện và huyết khối tĩnh mạch não và nhiều lúc xuất huyết não .

Nhận biết sớm[sửa|sửa mã nguồn]

Nhiều mạng lưới hệ thống khác nhau đã được yêu cầu để tăng năng lực nhận ra đột quỵ. Các phát hiện khác nhau hoàn toàn có thể Dự kiến sự hiện hữu hoặc vắng mặt của đột quỵ ở những mức độ khác nhau. Yếu mặt bất thần, cánh tay bị lệch ( tức là nếu một người, khi được nhu yếu nâng cả hai cánh tay lên, vô tình để một cánh tay trôi xuống phía dưới ) và giọng nói không bình thường là những phát hiện có nhiều năng lực dẫn đến việc xác lập đúng mực một trường hợp đột quỵ, ngày càng tăng năng lực xảy ra bằng 5,5 khi có tối thiểu một trong số này. Tương tự, khi cả ba điều này vắng mặt, năng lực đột quỵ sẽ giảm ( – tỷ suất năng lực xảy ra là 0,39 ). [ 29 ] Mặc dù những phát hiện này không hoàn hảo nhất để chẩn đoán đột quỵ, nhưng thực tiễn là chúng hoàn toàn có thể được nhìn nhận tương đối nhanh gọn và thuận tiện khiến chúng rất có giá trị trong bệnh cảnh cấp tính .Một giải pháp ghi nhớ để ghi nhớ những tín hiệu cảnh báo nhắc nhở đột quỵ là FAST ( facial-arm-speech-time : xệ mặt, yếu cánh tay, khó nói và thời hạn gọi dịch vụ cấp cứu ), [ 30 ] theo chủ trương của Bộ Y tế ( Vương quốc Anh ) và Thương Hội Đột quỵ, Mỹ Thương Hội Đột quỵ, Thương Hội Đột quỵ Quốc gia ( Hoa Kỳ ), Màn hình Đột quỵ Trước Bệnh viện Los Angeles ( LAPSS ) [ 31 ] và Thang đo Đột quỵ Trước Bệnh viện Cincinnati ( CPSS ). [ 32 ] Việc sử dụng những thang đo này được khuyến nghị bởi những hướng dẫn trình độ. [ 33 ] FAST ít đáng an toàn và đáng tin cậy hơn trong việc phân biệt những đột quỵ tuần hoàn sau. [ 34 ]Đối với những người được chuyển đến phòng cấp cứu, việc nhận ra sớm đột quỵ được coi là quan trọng vì điều này hoàn toàn có thể đẩy nhanh những xét nghiệm chẩn đoán và điều trị. Một mạng lưới hệ thống tính điểm được gọi là ROSIER ( ghi nhận đột quỵ trong phòng cấp cứu ) được khuyến nghị cho mục tiêu này ; nó dựa trên những đặc thù từ bệnh sử và khám sức khỏe thể chất. [ 33 ] [ 35 ]

Các phân loại con[sửa|sửa mã nguồn]

Nếu khu vực của não bộ bị tác động ảnh hưởng gồm có một trong ba đường mạng lưới hệ thống thần kinh TW điển hình nổi bật – bó gai đồi, ống vỏ não, và bó cột sau, những triệu chứng hoàn toàn có thể gồm có :

Trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng chỉ ảnh hưởng đến một bên của cơ thể. Tùy thuộc vào phần não bị ảnh hưởng, phần não bị khiếm khuyết thường nằm ở phía đối diện của cơ thể. Tuy nhiên, vì những con đường này cũng đi trong tủy sống và bất kỳ tổn thương nào ở đó cũng có thể tạo ra những triệu chứng này, sự hiện diện của bất kỳ một trong những triệu chứng này không nhất thiết là dấu hiệu của đột quỵ. Ngoài các con đường thần kinh trung ương trên, thân não phát sinh hầu hết mười hai dây thần kinh sọ. Do đó, đột quỵ thân não ảnh hưởng đến thân não và não có thể tạo ra các triệu chứng liên quan đến sự thiếu hụt các dây thần kinh sọ sau:[cần dẫn nguồn]

  • thay đổi mùi, vị, thính giác hoặc thị lực (toàn bộ hoặc một phần)
  • sụp mí mắt (ptosis) và yếu cơ mắt
  • giảm phản xạ: bịt miệng, nuốt, phản ứng của đồng tử với ánh sáng
  • giảm cảm giác và yếu cơ mặt
  • vấn đề thăng bằng và rung giật nhãn cầu
  • thay đổi nhịp thở và nhịp tim
  • yếu cơ sternocleidomastoid không có khả năng quay đầu sang một bên
  • yếu lưỡi (không thể thè lưỡi hoặc di chuyển từ bên này sang bên kia)

Nếu có liên quan đến vỏ não, các con đường thần kinh trung ương có thể bị ảnh hưởng một lần nữa, nhưng cũng có thể tạo ra các triệu chứng sau:

Nếu tiểu não có liên quan, tình trạng mất điều hòa có thể xuất hiện và bao gồm:

Các triệu chứng tương quan[sửa|sửa mã nguồn]

Mất ý thức, nhức đầu và nôn mửa thường xảy ra trong đột quỵ xuất huyết hơn là huyết khối do áp lực đè nén nội sọ tăng lên do máu bị rò rỉ chèn ép não .Nếu những triệu chứng tối đa khi khởi phát, nguyên do có nhiều năng lực là xuất huyết khoang dưới nhện hoặc đột quỵ do tắc mạch .

Đột quỵ huyết khối[sửa|sửa mã nguồn]

Hình minh họa một cơn đột quỵ do tắc mạch, cho thấy một khối tắc nghẽn trong mạch máu.
Trong đột quỵ do huyết khối, huyết khối [ 37 ] ( cục máu đông ) thường hình thành xung quanh những mảng xơ vữa động mạch. Vì sự ùn tắc của động mạch diễn ra từ từ, sự khởi phát của đột quỵ huyết khối có triệu chứng chậm hơn so với đột quỵ do xuất huyết. Bản thân một cục huyết khối ( ngay cả khi nó không làm tắc trọn vẹn mạch máu ) hoàn toàn có thể dẫn đến đột quỵ do tắc mạch ( xem bên dưới ) nếu cục huyết khối vỡ ra và chuyển dời trong máu, lúc này nó được gọi là tắc mạch. Hai loại huyết khối hoàn toàn có thể gây đột quỵ :
Thiếu máu hồng cầu hình liềm, hoàn toàn có thể khiến những tế bào máu tụ lại và gây tắc nghẽn mạch máu, cũng hoàn toàn có thể dẫn đến đột quỵ. Đột quỵ là nguyên do thứ hai gây tử trận ở những người dưới 20 tuổi mắc bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm. [ 39 ] Ô nhiễm không khí cũng hoàn toàn có thể làm tăng rủi ro tiềm ẩn đột quỵ. [ 40 ]

Đột quỵ tắc mạch[sửa|sửa mã nguồn]

Tai biến mạch máu não đề cập đến thực trạng thuyên tắc động mạch ( ùn tắc động mạch ) bởi một khối thuyên tắc, một hạt vận động và di chuyển hoặc những mảnh vụn trong dòng máu động mạch có nguồn gốc từ nơi khác. Tắc mạch thường là huyết khối, nhưng nó cũng hoàn toàn có thể là một số ít chất khác gồm có chất béo ( ví dụ : từ tủy xương trong xương bị gãy ), không khí, tế bào ung thư hoặc những đám vi trùng ( thường là do viêm nội tâm mạc nhiễm trùng ). [ 41 ]

Bởi vì tắc mạch phát sinh từ nơi khác, liệu pháp cục bộ chỉ giải quyết vấn đề tạm thời. Vì vậy, nguồn của thuyên tắc phải được xác định. Bởi vì sự tắc nghẽn mạch máu khởi phát đột ngột, các triệu chứng thường tối đa khi bắt đầu. Ngoài ra, các triệu chứng có thể thoáng qua vì tắc mạch được tái hấp thu một phần và di chuyển đến vị trí khác hoặc biến mất hoàn toàn.

Tắc mạch thường phát sinh nhất từ tim ( đặc biệt quan trọng là trong rung nhĩ ) nhưng hoàn toàn có thể bắt nguồn từ nơi khác trong cây động mạch. Trong thuyên tắc nghịch lý, huyết khối tĩnh mạch sâu gây ùn tắc qua lỗ thông liên nhĩ hoặc thông liên thất ở tim vào não. [ 41 ]Nguyên nhân đột quỵ tương quan đến tim hoàn toàn có thể được phân biệt giữa rủi ro tiềm ẩn cao và rủi ro tiềm ẩn thấp : [ 42 ]
Trong số những người bị ùn tắc trọn vẹn một trong những động mạch cảnh, rủi ro tiềm ẩn đột quỵ ở bên đó là khoảng chừng một Xác Suất mỗi năm. [ 43 ]Một dạng đặc biệt quan trọng của đột quỵ tắc mạch là đột quỵ tắc mạch do nguồn không xác lập ( ESUS ). Tập hợp con của đột quỵ chưa rõ nguyên do này được định nghĩa là một nhồi máu não không phải tuyến lệ mà không có hẹp động mạch gần hoặc những nguồn tim mạch. Khoảng một trong số sáu đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoàn toàn có thể được phân loại là ESUS. [ 44 ]

Giảm tưới máu não[sửa|sửa mã nguồn]

Giảm tưới máu não là giảm lượng máu đến tất cả các bộ phận của não. Sự giảm có thể là một phần cụ thể của não tùy thuộc vào nguyên nhân. Thông thường nhất là do suy tim do ngừng tim hoặc loạn nhịp tim, hoặc do giảm cung lượng tim do nhồi máu cơ tim, thuyên tắc phổi, tràn dịch màng ngoài tim hoặc chảy máu.[cần dẫn nguồn] Giảm oxy máu (hàm lượng oxy trong máu thấp) có thể dẫn đến tình trạng giảm tưới máu. Bởi vì sự giảm lưu lượng máu là toàn cầu, tất cả các bộ phận của não có thể bị ảnh hưởng, đặc biệt là các vùng “đầu nguồn” dễ bị tổn thương — các vùng biên giới được cung cấp bởi các động mạch não chính. Đột quỵ tưới máu đề cập đến tình trạng khi nguồn cung cấp máu đến các khu vực này bị tổn hại. Lưu lượng máu đến những khu vực này không nhất thiết phải dừng lại mà thay vào đó nó có thể giảm đến mức có thể xảy ra tổn thương não.

Huyết khối tĩnh mạch[sửa|sửa mã nguồn]

Huyết khối xoang tĩnh mạch não dẫn đến đột quỵ do áp lực đè nén tĩnh mạch tăng cục bộ, vượt quá áp lực đè nén tạo ra từ động mạch. Những người bị nhồi máu có nhiều năng lực bị đổi khác xuất huyết ( rò rỉ máu vào vùng bị tổn thương ) hơn những dạng đột quỵ do thiếu máu cục bộ khác. [ 20 ]

Xuất huyết nội sọ[sửa|sửa mã nguồn]

Loại hình đột quỵ này thường xảy ra ở những động mạch hoặc tiểu động mạch nhỏ và thường là do tăng huyết áp, [ 45 ] dị dạng mạch máu nội sọ ( gồm có u mạch hoặc dị dạng động mạch ), bệnh mạch máu não dạng amyloid, hoặc nhồi máu trong đó xuất huyết thứ phát. [ 2 ] Các nguyên do tiềm ẩn khác là chấn thương, rối loạn chảy máu, bệnh mạch amyloid, sử dụng ma túy phạm pháp ( ví dụ : amphetamine hoặc cocaine ). Khối máu tụ lan rộng ra cho đến khi áp lực đè nén từ mô xung quanh hạn chế sự tăng trưởng của nó, hoặc cho đến khi nó giải nén bằng cách đổ vào mạng lưới hệ thống não thất, CSF hoặc mặt phẳng não. Một phần ba chảy máu trong não là vào não thất. ICH có tỷ suất tử trận là 44 Phần Trăm sau 30 ngày, cao hơn đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoặc xuất huyết dưới nhện ( về mặt kỹ thuật cũng hoàn toàn có thể được xếp vào loại đột quỵ [ 2 ] ) .
Các nguyên do khác hoàn toàn có thể gồm có co thắt động mạch. Điều này hoàn toàn có thể xảy ra do cocaine. [ 46 ]

Đột quỵ thầm lặng[sửa|sửa mã nguồn]

Đột quỵ thầm lặng là một cơn đột quỵ không có bất kể triệu chứng bên ngoài nào và người bệnh thường không biết mình đã bị đột quỵ. Mặc dù không gây ra những triệu chứng dễ phân biệt, một cơn đột quỵ thầm lặng vẫn làm tổn thương não và khiến người bệnh có rủi ro tiềm ẩn bị thiếu máu não cục bộ thoáng qua và đột quỵ lớn trong tương lai. Ngược lại, những người đã từng bị đột quỵ lớn cũng có rủi ro tiềm ẩn bị đột quỵ thầm lặng. [ 47 ] Trong một nghiên cứu và điều tra thoáng đãng vào năm 1998, ước tính hơn 11 triệu người đã trải qua một cơn đột quỵ ở Hoa Kỳ. Khoảng 770.000 ca đột quỵ trong số này có triệu chứng và 11 triệu ca là xuất huyết hoặc nhồi máu MRI yên lặng lần tiên phong. Đột quỵ bí mật thường gây ra những tổn thương được phát hiện trải qua việc sử dụng hình ảnh thần kinh như MRI. Các cơn đột quỵ yên lặng được ước tính xảy ra gấp 5 lần tỷ suất đột quỵ có triệu chứng. [ 48 ] [ 49 ] Nguy cơ đột quỵ thầm lặng tăng lên theo tuổi tác, nhưng cũng hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động đến người trẻ và trẻ nhỏ, đặc biệt quan trọng là những người bị thiếu máu cấp tính. [ 48 ] [ 50 ]

Dịch tễ học[sửa|sửa mã nguồn]

Theo thống kê tại Đức 2006, 65.133 người chết vì tai biến mạch máu não, 7,9 % tổng số người chết. [ 51 ] Ngoài ra bệnh này là nguyên do đưa đến tàn tật trung và nặng. 51 % toàn bộ những đột quỵ não xảy ra ở tuổi trên 75. Càng già thì rủi ro tiềm ẩn bị tai biến càng tăng cao. [ 52 ]

Yếu tố rủi ro tiềm ẩn[sửa|sửa mã nguồn]

Tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, 1 số ít bệnh tim ( bệnh van tim, thiếu máu cơ tim, rung nhĩ ), bệnh mạch máu ngoại biên, tiền căn thiếu máu cục bộ thoáng qua, tăng thể tích hồng cầu, phụ nữ vừa hút thuốc lá vừa dùng thuốc tránh thai nội tiết tố, tăng chất béo trong máu, lạm dụng thức uống có cồn ( rượu, bia ), rối loạn công dụng đông máu .

Triệu chứng lâm sàng[sửa|sửa mã nguồn]

Biểu hiện lâm sàng do nghẽn / tắc mạch hoặc do vỡ mạch khó hoàn toàn có thể phân biệt, để chẩn đoán nguyên do phải dựa vào những yếu tố tiền căn, bệnh có sẵn và xét nghiệm cận lâm sàng ( MRI, CT scan : là chiêu thức dùng những đầu phát tia X chạy xung quanh khung hình bệnh nhân phối hợp với một máy tính sẽ thu được hình ảnh những lớp cắt khung hình khi giải quyết và xử lý qua máy tính ) .Trong trường hợp nổi bật, những triệu chứng Open bất ngờ đột ngột, tiến triển chỉ trong vài giờ ( hoặc vài ngày ). Trên kim chỉ nan, những triệu chứng thần kinh khu trú tương ứng với khu vực tưới máu của động mạch bị tổn thương, tuy nhiên do những động mạch thông nối với nhau nên có sự cấp máu bù bởi những động mạch còn nguyên, làm nhòe những triệu chứng .Tổn thương trong bán cầu đại não ( 50 % những trường hợp ) hoàn toàn có thể gây ra : liệt đối bên, khởi đầu là liệt mềm, từ từ diễn tiến đến liệt cứng ; giảm cảm xúc đối bên ; giảm thị lực cùng bên ; nói khó .Tổn thương thân não ( 25 % ) : triệu chứng phong phú, hoàn toàn có thể gây liệt tứ chi, rối loạn thị giác, hội chứng khóa trong ( tỉnh, hiểu nhưng do liệt, không làm gì được ) .Tổn thương khiếm khuyết ( 25 % ) : nhiều điểm nhồi máu nhỏ quanh hạch nền, bao trong, đồi thị và cầu não. Người bệnh vẫn ý thức, những triệu chứng hoàn toàn có thể chỉ tương quan tới hoạt động hoặc cảm xúc hoặc cả hai, có khi có triệu chứng thất điều .
Khoảng 20 % tử trận trong vòng 1 tháng, 5 % – 10 % trong vòng 1 năm. Khoảng 10 % hồi sinh không di chứng, 25-30 % tự đi lại Giao hàng bản thân được, 20-25 % đi lại khó khăn vất vả, cần sự tương hỗ của người khác trong hoạt động và sinh hoạt, 15-25 % phải nhờ vào trọn vẹn vào người khác. Tiên lượng xấu nếu có những triệu chứng : giảm ý thức, tăng tiết đờm dãi, sốt cao ngay từ ngày đầu .

Chẩn đoán phân biệt[sửa|sửa mã nguồn]

U não, chảy máu dưới màng cứng, liệt Todd ( hội chứng thần kinh khu trú sau động kinh, hồi sinh trong vòng 24 giờ ). Ngộ độc do dùng thuốc quá liều, nhất là khi có triệu chứng mất tri giác .

Biến chứng, di chứng[sửa|sửa mã nguồn]

Viêm phổi, trầm cảm, co cứng, táo bón, loét do nằm lâu, liệt nửa người, tiểu tiện không tự chủ, co cứng cơ .
Wikipedia tiếng Việt không bảo đảm và không chịu trách nhiệm về tính pháp lý và độ chính xác của các thông tin có liên quan đến y học và sức khỏe. Độc giả cần liên hệ và nhận tư vấn từ các bác sĩ hay các chuyên gia. Khuyến cáo cẩn thận khi sử dụng các thông tin này. Xem chi tiết tại về tính pháp lý và độ đúng mực của những thông tin có tương quan đến y học và sức khỏe thể chất. Độc giả cần liên hệ và nhận tư vấn từ những bác sĩ hay những chuyên viên .. Xem cụ thể tại Wikipedia : Phủ nhận y khoa và Wikipedia : Phủ nhận về nội dungCần phải đưa người bệnh vào viện để được chẩn đoán và điều trị thích hợp. Đối với người bị tai biến, thời hạn là vàng, mạch máu đông hoặc vỡ phải được giải quyết và xử lý thật nhanh để đề phòng những biến chứng như liệt body toàn thân, bại não, v.v. Khi người có những triệu chứng sau cần phải chú ý quan tâm và đưa đến bệnh viện ngay lập tức :

Các triệu chứng xảy ra đột ngột

  • Đột ngột thấy tê cứng ở mặt, tay hoặc chân – đặc biệt là tê cứng nửa người
  • Đột ngột nhìn không rõ (Thị lực giảm sút)
  • Đột ngột không cử động được chân tay (Mất phối hợp điều khiển chân tay)
  • Đột ngột không nói được hoặc không hiểu được người khác nói
  • Đầu đau dữ dội

Phụ nữ hoàn toàn có thể có những bộc lộ đặc trưng sau :

  • Đột ngột đau ở mặt hoặc chân
  • Đột ngột bị nấc
  • Đột ngột cảm thấy buồn nôn
  • Đột ngột cảm thấy mệt
  • Đột ngột tức ngực
  • Đột ngột khó thở
  • Tim đập nhanh bất thường

Ghi chú : Chúng tôi nhấn mạnh vấn đề chữ bất ngờ đột ngột để chỉ những triệu chứng xảy ra không bình thường, không do những yếu tố bên ngoài .

Những việc có thể làm trước khi xe cấp cứu tới

  • Quan sát và hỏi bệnh nhân để biết bệnh nhân còn tỉnh táo (ý thức bình thường) hay lẫn lộn, lơ mơ hoặc hôn mê (rối loạn ý thức). Kèm theo dấu hiệu đại tiểu tiện không tự chủ chứng tỏ bệnh nhân đã mất ý thức.
  • Nếu bệnh nhân còn tỉnh: cần để bệnh nhân nằm yên tĩnh và gọi cấp cứu đến để đưa bệnh nhân vào bệnh viện lớn có uy tín về cấp cứu tai biến mạch máu não.
  • Nếu bệnh nhân hôn mê: cần xem bệnh nhân đang còn thở bình thường, thở nhanh, thở chậm, hay đã ngừng thở…, vì cấp cứu hô hấp là việc đầu tiên phải làm để đảm bảo đủ oxy cho tim và cho não. Nếu toàn bộ não thiếu oxy quá 3 phút thì dù cho cấp cứu tim đập lại cũng không cứu được não, y học gọi là mất não, hoặc chết não.
  • Kiểm tra nhịp tim và huyết áp ngay nếu có thể.

Đặc biệt lưu ý với người nhà hoặc người chứng kiến bệnh nhân đột quỵ não:

  • Bệnh nhân đột quỵ não có thể bị một trong hai dạng: chảy máu não do vỡ mạch hoặc nhồi máu não do nghẽn / tắc mạch. Hai bệnh này đối nghịch nhau hoàn toàn về nguyên nhân, cơ chế và cách điều trị. Các bác sĩ chuyên khoa cũng không thể chỉ dựa vào biểu hiện bên ngoài để xác định chẩn đoán. Vì vậy, không được mạo hiểm tự điều trị cho bệnh nhân dù chỉ là các động tác như bấm huyệt nhân trung, châm cứu, đánh gió… Những tác động đó có thể làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh của bệnh nhân mà chúng ta vô tình không biết.
  • Thực hiện hô hấp nhân tạo (CPR), nếu cần phải dùng miệng thổi hơi vào miệng bệnh nhân (hô hấp miệng-miệng) nếu thấy bệnh nhân ngừng thở.
  • KHÔNG ĐƯỢC cố di chuyển đầu, cổ bệnh nhân, trong trường hợp tai nạn, đầu hoặc cổ có thể bị gãy hoặc bị thương. Để bệnh nhân trong tư thế thoải mái. Nới lỏng quần áo.
  • KHÔNG ĐƯỢC cho bệnh nhân ăn hoặc uống. Tai biến khiến cho người bệnh không thể nuốt và sẽ gây nghẹn.
  • KHÔNG ĐƯỢC dùng ax-pi-rin (aspirin). Mặc dù ax-pi-rin có thể làm giảm cục máu đông trong trường hợp tai biến nghẽn / tắc động mạch nhưng cũng có thể gây chảy máu trong nếu là tai biến vỡ mạch máu. Nếu người bệnh đã uống ax-pi-rin trong ngày, cần phải báo với bác sĩ cấp cứu.
  • Thở sâu. Thở chậm và sâu giúp bệnh nhân bình tĩnh và đưa máu lên não nhiều hơn. Để người bệnh nằm xuống và nói chuyện với người bệnh để họ bình tĩnh.
  • Giữ đầu mát và thân ấm. Nếu có đá lạnh, có thể chấm nhẹ qua đầu người bệnh để giữ mát. Bọc đá trong khăn để không quá lạnh. Giữ mát đầu để giảm phản ứng phù nề khi tai biến và có thể giúp người bệnh đỡ cảm thấy đau đầu. Giữ thân ấm bằng áo khoác hoặc chăn sẽ giảm được nguy cơ co giật (sốc).
  • Có thể liên hệ với một trung tâm y tế hoặc với bác sĩ thần kinh để được tư vấn sớm trước khi đưa bệnh nhân đến bệnh viện.

Tai biến mạch máu não hoàn toàn có thể dự đoán trước, với các biện pháp can thiệp kịp thời sẽ tránh bị xảy ra đột quỵ. Mọi người trên 50 tuổi, và có yếu tố nguy cơ đột quỵ cần kiểm tra định kỳ chuyên khoa để biết trước nguy cơ gần xảy ra đột quỵ như sau:
– Làm điện tim, siêu âm tim để xác định xem có bị hẹp van hai lá, rung nhĩ, loạn nhịp tim, cục máu quẩn trong tim hay không.
– Siêu âm động mạch chủ, động mạch cảnh; siêu âm xuyên sọ để tìm mảng vữa xơ động mạch, phình động mạch, hẹp động mạch.
– Chụp cộng hưởng từ mạch máu não(MRA), chụp CT scanner đa lớp cắt dựng mạch máu não hoặc chụp mạch số hóa xóa nền (DSA) để xác định xem có hẹp mạch máu, phình mạch, dị dạng mạch máu não hay không.

  • Phòng ngừa cấp 1: kiểm soát các yếu tố nguy cơ; điều trị huyết áp, kiểm soát đường huyết, lipid máu; bỏ thuốc lá; dùng thuốc kháng đông trọn đời ở những người bị thấp tim hoặc mang van tim nhân tạo ở bên tim trái. Cân nhắc khả năng dùng thuốc kháng đông ở người bị rung nhĩ mạn tính. Tiến hành đặt stent động mạch cảnh khi hẹp trên 75%, hoặc mổ bóc nội mạc động mạch cảnh, nút coils phình mạch, nút ổ dị dạng động tĩnh mạch (AVM) để tránh nguy cơ nhồi máu não hoặc chảy máu não.
  • Phòng ngừa cấp 2: Tiếp tục kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Nếu là tắc mạch máu hoặc rung nhĩ mạn tính, có thể dùng aspirin hoặc warfarin. Tiến hành can thiệp mạch thần kinh khi có hẹp động trên 50%, hoặc phình động mạch não.
  • Công nghệ dự báo chuỗi thời gian bằng mạng nơ-ron nhân tạo còn cho phép dự báo huyết áp của bệnh nhân trong một số ngày tiếp theo căn cứ và số liệu huyết áp của bệnh nhân đó trong quá khứ.
  • Cách phòng ngừa tốt nhất là thường xuyên tập thể dục, bỏ thuốc lá và rượu, bia, ăn nhiều rau quả, thịt gà và cá, bớt ăn thịt đỏ (heo hoặc bò) có nhiều mỡ động vật. Béo phì là một trong những lý do đưa đến máu cao vi mạch máu thường hay bị nghẽn bất ngờ gây đến tai biến mạch máu não

Sách tìm hiểu thêm[sửa|sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Tiếng Anh :

Source: https://dvn.com.vn/
Category : Bản Tin DVN

Bài viết liên quan
Alternate Text Gọi ngay