Di chúc và thừa kế theo luật Việt Nam: Danh sách 28 câu hỏi “khó” thường gặp

Ngày viết: 30/7/2021

Tác giả: Tuyến Phạm & Linh Nguyễn

Quyền thừa kế là một trong những quyền quan trọng được pháp luật dân sự Việt Nam quy định. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm được các quy định này. Qua bộ Câu Hỏi “Khó” Thường Gặp dưới đây, BLawyers Vietnam sẽ cung cấp cho bạn đọc một cái nhìn tổng quan những vấn đề pháp lý xoay quanh di chúc và thừa kế theo quy định của pháp luật hiện hành.

Bạn đang đọc: 28 câu hỏi khó thường gặp về di chúc và thừa kế theo luật Việt Nam

1. Di sản thừa kế theo di chúc được chia như thế nào ?

Việc phân loại di sản thừa kế được triển khai theo ý chí của người để lại di sản trải qua di chúc. Trường hợp di chúc không xác lập rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thỏa thuận hợp tác khác .
Trường hợp di chúc xác lập phân loại di sản theo hiện vật thì người thừa kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, cống phẩm thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời gian phân loại di sản .
Trường hợp di chúc chỉ xác lập phân loại di sản theo tỷ suất so với tổng giá trị khối di sản thì tỷ suất này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời gian phân loại di sản .

2. Ai không được quyền hưởng di sản thừa kế ?

Những người sau đây sẽ không được hưởng di sản thừa kế :

1. Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
2. Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;
3. Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng; và
4. Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

Tuy nhiên, những người nêu trên vẫn được hưởng di sản thừa kế nếu người để lại di sản đã biết hành vi của họ nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc .

3. Khi có người không chấp thuận đồng ý trong việc phân loại di sản thì xử lý như thế nào ?

Trường hợp có người không chấp thuận đồng ý trong việc phân loại di sản, pháp lý ưu tiên và khuyến khích những bên thỏa thuận hợp tác với nhau. Nếu không tự thỏa thuận hợp tác được với nhau thì hoàn toàn có thể khởi kiện nhu yếu Tòa án xử lý .

Trường hợp di sản thừa kế có tranh chấp là đất đai thì phải tiến hành hòa giải trước tại Ủy ban nhân dân (“UBND”) cấp xã nơi có đất tranh chấp.

Đừng bỏ qua: 3 điều nào cần xem xét trước khi tiến hành một vụ kiện ở Việt Nam? 

4. Di chúc bằng văn bản không công chứng, xác nhận có hợp pháp không ?

Di chúc bằng văn bản không công chứng, xác nhận chỉ được coi là hợp pháp nếu có đủ những điều kiện kèm theo sau :

1. Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép; và
2. Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

Lưu ý: Công chứng, chứng thực là việc cá nhân/ tổ chức có thẩm quyền chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng, giao dịch dân sự khác bằng văn bản, bản dịch giấy tờ/văn bản từ tiếng Việt sang tiếng nước ngoài hoặc ngược lại.

5. Thủ tục khai nhận di sản thừa kế theo di chúc thực thi như thế nào ?

Thủ tục khai nhận di sản thừa kế được triển khai như sau :

1. Bước 1: Nộp hồ sơ khai nhận di sản thừa kế tại một văn phòng công chứng;
2. Bước 2: Văn phòng công chứng kiểm tra hồ sơ;
3. Bước 3: Văn phòng công chứng thực hiện niêm yết việc thụ lý văn bản khai nhận di sản tại Ủy ban Nhân dân cấp xã trong thời hạn 15 ngày;
4. Bước 4: Sau 15 ngày nếu không có khiếu nại, tố cáo thì Văn phòng công chứng công chứng văn bản khai nhận di sản;
5. Bước 5: Người thừa kế ký xác nhận vào văn bản khai nhận di sản, đóng phí công chứng và và nhận kết quả.

6. Nếu quan hệ cha con / mẹ con không biểu lộ trên giấy khai sinh hoặc trường hợp không có giấy khai sinh thì chia di sản như thế nào ?

Trường hợp không có di chúc, di sản sẽ được chia theo pháp lý cho những người được xác lập là có mối quan hệ cha con / mẹ con. Giấy khai sinh là một trong những sách vở hoàn toàn có thể chứng tỏ mối quan hệ cha con / mẹ con được pháp lý công nhận .
Do đó, việc mối quan hệ trên không bộc lộ trên giấy khai sinh hoặc không có giấy khai sinh thì rất khó để xác lập mối quan hệ cha con / mẹ con. Tuy nhiên vẫn hoàn toàn có thể chứng tỏ mối quan hệ cha con / mẹ con bằng những những khác như sổ hộ khẩu hoặc nhu yếu Ủy Ban Nhân Dân xã cấp bản sao giấy khai sinh trong trường hợp giấy khai sinh bị mất .

7. Nếu người chết không để lại di chúc thì ai có quyền hưởng di sản thừa kế ? Cách chia như thế nào ?

Trường hợp không để lại di chúc thì di sản sẽ được chia theo pháp lý. Di sản thừa kế được chia cho một hàng thừa kế và tuân theo thứ tự sau :

1. Hàng thừa kế thứ nhất: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
2. Hàng thừa kế thứ hai: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
3. Hàng thừa kế thứ ba: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

Lưu ý, những người thừa kế cùng hàng được hưởng di sản bằng nhau và những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước .

8. Di chúc miệng có hợp pháp hay không ?

Di chúc miệng vẫn được xem là hợp pháp nếu người để lại di chúc bộc lộ ý chí sau cuối của mình trước mặt tối thiểu hai người làm chứng và sau đó người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày thao tác kể từ ngày di chúc miệng được thực thi như trên thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền xác nhận xác nhận chữ ký và điểm chỉ của người làm chứng .
Nếu cung ứng đủ những điều kiện kèm theo trên thì di chúc miệng được coi là hợp pháp và những người có tên trong di chúc được quyền phân loại di sản theo di chúc .

9. Di sản không có người thừa kế thì giải quyết và xử lý như thế nào ?

Trường hợp di sản không có người thừa kế thì gia tài còn lại sau khi đã thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm về gia tài sẽ thuộc về Nhà nước .

10. Con riêng có được hưởng thừa kế của mẹ kế, cha dượng không ?

Con riêng nếu có quan hệ chăm nom, nuôi dưỡng với bố dượng, mẹ kế như con ruột thì được thừa kế di sản như con ruột .

11. Con nuôi có được hưởng thừa kế như con ruột ?

Con nuôi và con ruột cùng thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người chết, do đó con nuôi có quyền thừa kế di sản của cha mẹ nuôi như con ruột .

12. Con đang trong bụng mẹ có được hưởng thừa kế từ cha không ?

Con đang trong bụng mẹ vẫn hoàn toàn có thể được hưởng thừa kế từ cha. Pháp luật Nước Ta pháp luật cá thể thành thai trước khi người để lại thừa kế chết và còn sống sau khi sinh ra thì sẽ được hưởng thừa kế phần di sản thừa kế .
Lưu ý, trường hợp người đó chết trước khi sinh ra thì những người thừa kế khác được hưởng phần di sản thừa kế đó .

13. Con dâu có được quyền hưởng thừa kế gia tài của bố / mẹ chồng ?

Trong những trường hợp được thừa kế theo pháp lý thì con dâu không nằm trong hàng thừa kế, do đó con dâu không được hưởng di sản thừa kế theo pháp lý của cha mẹ chồng để lại .
Tuy nhiên, con dâu vẫn có quyền hưởng thừa kế của cha mẹ chồng trong hai trường hợp sau :

1. Bố mẹ chồng chết có để lại di chúc cho con dâu.
2. Con dâu được hưởng thừa kế từ chồng. Đây là trường hợp người chồng chết sau khi bố mẹ chồng chết.

14. Cháu có được hưởng thừa kế của ông / bà để lại ?

Trường hợp bố/ mẹ chết trước hoặc cùng thời điểm với ông/ bà thì cháu được hưởng di sản mà bố/ mẹ cháu được hưởng nếu còn sống. Trường hợp nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng thời điểm với ông/ bà thì chắt được hưởng nếu còn sống.

15. Người “ dưng ” có được hưởng thừa kế theo di chúc không ?

Người lập di chúc có toàn quyền trong việc để lại di sản của mình cho người thừa kế kể cả người dưng. Việc để lại gia tài bằng di chúc chỉ có hiệu lực thực thi hiện hành khi di chúc đó hợp pháp theo pháp luật của pháp lý. Tuy nhiên, người này không được thừa kế hàng loạt di sản nếu người để lại di chúc có những người thừa kế không nhờ vào vào nội dung di chúc gồm có :

1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
2. Con thành niên mà không có khả năng lao động.

16. Người thừa kế có được khước từ nhận gia tài thừa kế không ? Thủ tục như thế nào ? Đã khước từ nhận di sản thừa kế có được đổi ý không ?

Người thừa kế có quyền phủ nhận nhận di sản trừ trường hợp việc khước từ này nhằm mục đích trốn tránh triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm gia tài của mình so với người khác .
Việc khước từ di sản này phải lập thành văn bản và gửi đến người quản trị di sản, những người thừa kế khác, người được giao trách nhiệm phân loại di sản để những người này biết và việc phủ nhận phải được bộc lộ trước thời gian phân loại di sản .
Việc phủ nhận nhận di sản thừa kế sẽ phát sinh hiệu lực thực thi hiện hành nếu người thừa kế khước từ nhận di sản trọn vẹn tự nguyện, không bị ép buộc và đã thực thi bằng văn bản. Do vậy, họ không có quyền đổi ý .

17. Di sản thừa kế là bất động sản ở quốc tế thì có được chia thừa kế không ?

Di sản thừa kế là bất động sản ở quốc tế thì việc chia thừa kế sẽ được xác lập theo pháp lý của nước nơi có bất động sản đó .

18. Đã ly hôn thì có được thừa kế gia tài của vợ / chồng cũ không ?

Một người vẫn được hưởng thừa kế gia tài của vợ / chồng nếu vợ / chồng chết khi hai vợ chồng đang trong thời hạn xử lý ly hôn tại Tòa án. Trường hợp đã hoàn tất thủ tục ly hôn thì cá thể này không còn được liệt kê vào hàng thừa kế thứ nhất khi chia thừa kế của vợ / chồng cũ, do đó người này không có quyền được nhận thừa kế .

Đừng bỏ qua: Một bên có thể yêu cầu tăng mức cấp dưỡng cho con sau ly hôn không?

19. Một người hoàn toàn có thể để lại gia tài theo di chúc cho người mang quốc tịch quốc tế không ?

Pháp luật Nước Ta không có lao lý số lượng giới hạn quyền để thừa kế cho người quốc tế hoặc người quốc tế nhận di sản của người mang quốc tịch quốc tế từ người Nước Ta. Do vậy, người Nước Ta vẫn hoàn toàn có thể triển khai để lại di sản cho người mang quốc tịch quốc tế nếu di chúc hợp pháp theo lao lý của pháp lý. Tuy nhiên, cần quan tâm quyền nhận di sản của người quốc tế vẫn sẽ gặp một số ít hạn chế nếu di sản là bất động sản .

20. Di chúc lập bằng tiếng quốc tế có hợp pháp không ?

Di chúc được lập bằng tiếng quốc tế vẫn được xem là hợp pháp nếu bản di chúc đó được dịch ra tiếng việt và được công chứng, xác nhận .

21. Người thừa kế chết trước người để lại di sản thì phần di sản thừa kế được chia như thế nào ?

Trường hợp người thừa kế chết trước người để lại di sản thì phần di sản thừa kế mà đáng ra người đó được hưởng sẽ được để lại cho con của người này .

22. Những người thừa kế đã chia di sản nhưng giật mình Open người thừa kế mới thì xử lý như thế nào ?

Trường hợp đã phân loại di sản nhưng Open người thừa kế mới thì không thực thi việc phân loại lại di sản bằng hiện vật. Tuy nhiên, những người thừa kế đã nhận di sản phải giao dịch thanh toán cho người thừa kế mới một khoản tiền tương ứng với phần di sản của người đó tại thời gian chia thừa kế theo tỷ suất tương ứng với phần di sản đã nhận .

23. Người quốc tế hoàn toàn có thể lập di chúc tại Nước Ta ? Cần điều kiện kèm theo gì để có hiệu lực thực thi hiện hành ?

Người quốc tế hoàn toàn có thể lập di chúc ở Nước Ta nhưng bắt buộc phải tuân theo lao lý của pháp lý Nước Ta về hình thức di chúc .
Điều kiện để di chúc của người quốc tế được lập tại Nước Ta được xem là hợp pháp là :

1. Người lập di chúc cần toàn quyền quyết định nội dung của di chúc theo ý chí của mình và không bị ảnh hưởng tác động bởi người khác;
2. Người lập di chúc không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
3. Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; và
4. Hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.

24. Một người không thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ có được hưởng thừa kế ?

Về mặt đạo đức, con cháu phải có nghĩa vụ và trách nhiệm chăm nom, phụng dưỡng cha mẹ. Tuy nhiên, pháp luật dân sự vẫn tôn trọng ý chí của người để lại di chúc. Do đó, con không phụng dưỡng cha mẹ vẫn có quyền hưởng thừa kế của cha mẹ trừ 1 số ít trường hợp không được hưởng thừa kế như được đề cập tại Câu 2 ở trên .

25. Sổ tiết kiệm ngân hàng nhà nước có phải di sản để thừa kế không ?

Sổ tiết kiệm ngân sách và chi phí ngân hàng nhà nước được xem là một loại sách vở ghi nhận quyền sở hữu tài sản của người thay mặt đứng tên trên sổ, mà gia tài chính là số tiền gửi tại ngân hàng nhà nước .
Trường hợp sổ tiết kiệm ngân sách và chi phí là gia tài riêng của người thay mặt đứng tên thì khi chủ sở hữu sổ tiết kiệm chi phí chết thì số tiền trong sổ tiết kiệm chi phí ngân hàng nhà nước được coi là di sản để thừa kế .
Trường hợp sổ tiết kiệm ngân sách và chi phí là gia tài chung của hai hoặc nhiều người thì khi người thay mặt đứng tên chết, số tiền trong sổ được xem gia tài chung, khi đó chỉ riêng phần gia tài của người chết trong sổ tiết kiệm chi phí mới được xem là di sản thừa kế .

26. Đất không có Giấy ghi nhận quyền sử dụng đất có được chia thừa kế không ?

Trường hợp không có Giấy ghi nhận quyền sử dụng đất thì vẫn hoàn toàn có thể được chia thừa kế. Tuy nhiên cần quan tâm rằng người để lại di sản phải có văn bản của Ủy Ban Nhân Dân cấp có thẩm quyền xác lập là đất đó là hợp pháp hoặc văn bản của Ủy Ban Nhân Dân cấp có thẩm quyền cho biết rõ là việc sử dụng đất đó không vi phạm quy hoạch và hoàn toàn có thể được xem xét để giao quyền sử dụng đất .

27. Có phải nộp thuế thu nhập cá thể ( “ Thuế TNCN ” ) khi nhận thừa kế không ?

Chỉ khi di sản thừa kế là bất động sản, gia tài khác phải ĐK, sàn chứng khoán, phần góp vốn trong những tổ chức triển khai kinh tế tài chính, cơ sở kinh doanh thương mại thì người thừa kế phải nộp Thuế TNCN .
Lưu ý, trường hợp nhận thừa kế là bất động sản từ người có quan hệ hôn nhân gia đình, huyết thống, nuôi dưỡng như giữa : vợ với chồng ; cha đẻ, mẹ đẻ với con đẻ ; cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi, … thì không phải nộp Thuế TNCN .

28. Có được chuyển nhượng ủy quyền cho người khác thỏa thuận hợp tác phân loại di sản hay không ?

Cá nhân vẫn thể chuyển nhượng ủy quyền cho người khác đai điện cho mình thực thi thỏa thuận hợp tác phân loại di sản thừa kế. Tuy nhiên người đại diện thay mặt không được là một trong số những người nhận thừa kế .

Đừng bỏ qua: Bảo vệ quyền và lợi ích trong trường hợp quyền sử dụng đất chuyển nhượng cho nhiều người mua

Nếu bạn có bất kể câu hỏi hoặc góp ý về nội dung trên, vui mắt liên hệ với chúng tôi theo địa chỉ [email protected]. BLawyers Vietnam rất muốn nghe từ bạn !

Có thể bạn muốn tìm hiểu thêm:

Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp