Cách phục hồi khứu giác sau Covid-19 – VnExpress

Độc giả quan tâm gửi câu hỏi tại đây

Mất mùi hay mất vị giác là một trong những triệu chứng hay gặp khi mắc Covid-19. Các nghiên cứu và điều tra chỉ ra, có đến 60 % – 80 % bệnh nhân Covid-19 bị đổi khác mùi vị và có khoảng chừng 10 % mất mùi trong nhiều tuần .
Sơ hồ hệ khướu giác và sự xâm nhập của Covid-19. Ảnh : Huynh Wyun Tran

Chúng ta ngửi mùi thế nào?

Mỗi lần tất cả chúng ta ngửi, những hạt phân tử mùi rất nhỏ ( aroma molecule ) lơ lửng trong không khí sẽ chạm vào tế bào thần kinh khứu giác, là tế bào về mùi ( olfactory nerve cell ) ở trong mũi, tạo ra những tín hiệu thần kinh. Các tế bào khứu giác này sẽ gửi tiếp tín hiệu đến tế bào thần kinh ở vùng tổng hợp mùi trên não, khiến tất cả chúng ta nhận ra mùi hương hoa thơm buổi sáng, mùi dễ chịu và thoải mái của quần áo mới hay mùi không dễ chịu của nước tiểu .
Não con người hoàn toàn có thể nhận ra khoảng chừng 1.000 tỷ loại mùi khác nhau. Cũng chính nhờ những tế bào thần kinh mùi tạo ra trí nhớ mùi mỗi khi tất cả chúng ta hưng phấn, có xúc cảm, như mùi vị nụ hôn tiên phong hay mùi bánh kem sinh nhật. Các tế bào khứu giác ở mũi rất nhạy cảm, hoàn toàn có thể cảm nhận được sự độc lạ nhỏ về tỷ lệ của cùng một mùi. Vùng bên trong mũi luôn được giữ ẩm để việc cảm nhận mùi tốt nhất khi những hạt mùi hoàn toàn có thể hòa trộn với những hạt hơi nước .
Mũi giúp tất cả chúng ta xác định được mùi trong khoảng trống. Sự khác nhau của nồng độ mùi giúp tất cả chúng ta cảm nhận từ đâu bay tới. Khi một bên mũi bị nghẹt do cảm sốt, tất cả chúng ta thường ít cảm nhận được vị trí của mùi đó đang ở đâu .
Các tế bào thần kinh mùi và vị ở vùng não thường kết nối, thao tác chung, giúp con người ăn ngon hơn, làm tăng thêm xúc cảm khi ẩm thực ăn uống. Mùi thơm ngon của món ăn còn giúp não gửi tín hiệu đến bao tử và những tế bào hệ tiêu hóa, giúp tất cả chúng ta cảm xúc đói bụng .
Một điểm mê hoặc là so với tế bào thần kinh khứu giác, những tế bào vị giác có nhiều tế bào tương hỗ và bảo vệ hơn, có nhiều mạng lưới mạch máu thần kinh ( có 3 dây thần kinh dẫn tín hiệu lên não ) tốt và ít bị tổn thương hơn. Vì vậy, bệnh nhân Covid-19 thường bị mất mùi trước khi mất vị giác .
Vì sao mất mùi do Covid-19 ?
Virus SARS-CoV-2 thường vào trong tế bào trải qua thụ thể ACE2 ( cổng ACE2 ). Các protein cầu gai nhận ra thụ thể ACE2 nên bám vào nhanh, giúp virus vỏ sáp nhập vào vỏ tế bào, virus chuyển gene vào trong gây nhiễm bệnh tế bào. Thụ thể ACE2 có nhiều trên nhiều loại tế bào trong khung hình nhiều, nhất là những tế bào ở hệ hô hấp. Đây cũng là nguyên do virus SARS-CoV-2 thường xâm nhập khung hình qua hệ hô hấp .
Điểm mê hoặc là tế bào thần kinh khứu giác nằm bên trong mũi không có thụ thể ACE2. Vì vậy, virus SARS-CoV-2 thường không hề tiến công và gây nhiễm, làm tổn thương tế bào khứu giác. Tuy nhiên, tế bào khứu giác nằm giữa những tế bào tương hỗ thần kinh ( tư vấn cell ) và những tế bào này có thụ thể ACE2. Khi SARS-CoV-2 đi vào, những tế bào này dễ bi tiến công trước do nằm ở vùng mũi và đường hô hấp .

Các tế bào hỗ trợ thần kinh có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chuyển tín hiệu mùi vị lên não. Tổn thương các tế bào này khiến cho vùng khứu giác không hoạt động, không gởi tín hiệu thần kinh lên não, gây ra mất mùi.

Đây là tin mừng vì những tế bào tương hỗ thần kinh hoàn toàn có thể sửa chữa thay thế sau khi khung hình khỏi bệnh, trong khi tổn thương ở tế bào thần kinh thường khó phục hồi. Vì vậy, đa phần những bệnh nhân Covid-19 thường phục hồi mùi vị một thời hạn sau khi khung hình hết bệnh Covid-19. Khoảng 63 % bệnh nhân Covid-19 phục hồi khướu giác sau 5 tuần và 95 % bệnh nhân Covid-19 phục hồi sau 6 tháng. Chữa trị triệu chứng hô hấp Covid-19 càng sớm, năng lực có mùi lại càng nhanh .
Không nên uống thuốc Steroid để chữa mất mùi
Thuốc uống Steroid ( Dexamethasone, systemic corticosteroid CS ) là thuốc được đồng ý chấp thuận để chữa Covid-19 mức độ trung bình hoặc nặng. Thuốc Steroid dùng để ức chế hệ miễn dịch, vì thế, hoàn toàn có thể giảm hiệu ứng viêm sưng lên tế bào thần kinh khứu giác và ngăn ngừa việc mất mùi. Trên cơ sở này, nhiều bác sĩ dùng Steroid để chữa mất mùi .
Gần đây, một nghiên cứu và điều tra tổng hợp ( meta-analysis ) cho thấy dùng thuốc uống Steroid để chữa mất mùi không hiệu suất cao kèm theo những khuyến nghị không nên dùng Steroid từ hội miễn dịch dị ứng châu Âu .
Trong nghiên cứu và điều tra này, những nhà khoa học đã nghiên cứu và phân tích nhiều nghiên cứu và điều tra dùng CS để chữa mất mùi do Covid-19 và họ không tìm thấy quyền lợi khi dùng CS. Thêm nữa, năng lực phục hồi mùi lên đến 95 % sau 6 tháng theo dõi càng khiến việc dùng thuốc uống Steroid không được đồng ý chấp thuận. Hội dị ứng châu Âu cũng khuyến nghị dùng thuốc xịt Steroid vào vùng mũi để chữa viêm mũi và mất mùi do Covid-19. Bài điều tra và nghiên cứu cũng chỉ ra một cách chữa trị mất mùi hiệu suất cao là tập ngửi mùi .
Chữa mất mùi bằng cách tập ngửi mùi
Đây là cách chữa trị phục hồi tính năng thần kinh khứu giác bằng những bài tập đơn thuần, dùng trí nhớ não bộ phối hợp với những mùi quen thuộc giúp khung hình học lại cách ngửi mùi. Lưu ý, những tế bào thần kinh khứu giác vẫn chưa bị tổn thương do Covid-19 nên tất cả chúng ta chỉ tập từ từ, việc phục hồi mùi sẽ nhanh .

Đầu tiên, chúng ta nên học ngửi 4 đến 6 mùi mỗi ngày, mỗi lần đưa lên mũi ngửi từ 20 đến 30 giây. Sau đó nhắm mắt, nhớ lại mùi này trước kia thơm hay khó chịu. Nên bắt đầu bằng các mùi đơn giản, quen thuộc như mùi nước hoa, mùi kem cạo râu, mùi của những người xung quanh… Sau đó đến các mùi đặc trưng hơn. Cần lặp lại bài tập nhiều lần trong ngày, tập ngay khi mới bắt đầu mất mùi sẽ giúp chúng ta phục hồi mùi nhanh hơn.

Bài tập này cũng hoàn toàn có thể vận dụng và phối hợp với mất vị ngon của đồ ăn do Covid-19. Chúng ta hoàn toàn có thể nếm món ăn và nhớ lại vị của nó trước kia .

BS. Wynn Tran

Phó giáo sư Y khoa tại Đại học Y khoa Northstate California, Mỹ

Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp