Bài giảng môn Kinh tế học vi mô – Topica

pdf

265

4.4 (
17 lượt)

2658 MB

Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu

Đang xem trước 10 trên tổng 265 trang, để tải xuống xem rất đầy đủ hãy nhấn vào bên trên

Chủ đề tương quan

Tài liệu tương tự

Nội dung

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

BÀI 1: GIỚI THIỆU VỀ KINH TẾ VI MÔ
Nộ i dung

• ðối tượng nghiên cứu của Kinh tế học
và Kinh tế Vi mô.
• Phân biệt Kinh tế Vi mô và Kinh tế
Vĩ mô.
• Các phương pháp và công cụ phân tích
của Kinh tế Vi mô.

Mục tiêu

Hướng dẫn học

• Xác ñịnh ñược ñối tượng nghiên cứu của
Kinh tế học và Kinh tế Vi mô, biết phân
biệt rõ lĩnh vực nghiên cứu của Kinh tế Vi
mô và Kinh tế Vĩ mô.

• ðọc tài liệu.

• Hiểu các nhóm chủ thể và vai trò của họ
khi tham gia vào quá trình ñưa ra các
quyết ñịnh kinh tế.
• Học cách sử dụng ñược các phương pháp
và công cụ phân tích Kinh tế Vi mô.

• Trải nghiệm tư duy bằng cách cho một
nguồn vốn ñầu tư có hạn và học viên
tìm cách suy nghĩ ñể trả lời 3 câu hỏi
cơ bản khi bắt ñầu kinh doanh bằng
nguồn vốn ñó: Sản suất cái gì? Sản
xuất như thế nào? Sản xuất cho ai?
• Tìm cách ph ân biệt Kinh tế Vi mô và
Kinh tế Vĩ mô bằng cách liên hệ thực tế
về ñối tượng nghiên cứu của môn học.
• Sử dụng các phương pháp và công cụ
phân tích khi trả lời 3 câu hỏi trên.

Thời lượng học

• 6 tiết.

1

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

TÌNH HUỐNG KHỞI ðỘNG BÀI

Cú sốc giá dầu và ba vấn ñề cơ bản của kinh tế học
Trước thập kỷ 70 của thế kỷ 20, giá dầu
thô trên thế giới ñã từng ở mức rất thấp,
khoảng 4 ñô la Mỹ/thùng. ðầu thập kỷ 70,
sau khi Hiệp hội các nước xuất khẩu dầu
mỏ (OPEC) ra ñời, cú sốc giá dầu ñầu tiên
trên thế giới ñã xuất hiện vào giữa thập kỷ
70. “Cú sốc” thứ hai diễn ra sau cuộc Cách
mạng Hồi giáo ở Iran năm 1979. Hiện nay,
hiện tượng giá dầu tăng ñã bắt ñầu từ cuối
năm 2003 với sức tăng ngày càng cao và
có tần suất cao hơn nhiều lần. Các bản tin
thông báo giá dầu tiếp tục tăng ñược truyền ñi khắp thế giới vào mỗi buổi sáng. 100, 110, 120,
130, rồi gần 140 U SD, giá mỗi thùng dầu không ngừng phá vỡ kỷ lục của chính nó trong thời
gian ngắn nhất. Theo các chuyên gia, một “cú sốc” mới trên thị trường dầu lửa là chuyện của
hôm nay.
Liệu Thủ tướng Anh Gordon Brown có lý hay không khi dùng khái niệm “cú sốc giá lần thứ
ba” trong lịch sử ñể miêu tả cuộc khủng hoảng giá dầu hiện nay?
Ông Jean-M arie Chevalier, Giám ñốc Trung tâm ðịa chính trị Năng lượng và Nguyên liệu
Pháp nhận ñịnh: “Bây giờ là lúc mà người ta có thể nói ñến “cú sốc” giá dầu lần thứ ba.
Nhưng “cú sốc” lần này có sức công phá mạnh và rộng hơn. Trong 5 năm, giá mỗi thùng dầu
ñã tăng từ 30 tới 130 USD, tăng gần 450%. Những kỷ lục tăng giá ở hai mốc của năm 1973 và
1979 mới chỉ lần lượt ở mức 400% và 250%”.
Dầu lửa là một sản phẩm ñặc biệt, giá của nó dao ñộng theo sự tương quan giữa mức cung và
cầu. Từ năm 1999 – 2003, Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) vẫn có thể giữ ổn
ñịnh giá dầu phù hợp. Tuy nhiên, cho ñến cuối năm 2003, khi nhu cầu về dầu của thế giới vượt
trên mức cung có thể, các nguồn dự trữ của OPEC cũng không còn khả năng kiểm soát và bình
ổn giá dầu. “Vào giữa năm 2003, khi thị trường dầu thế giới ñang chịu hậu quả tiêu cực từ
cuộc chiến tranh mà Mỹ phát ñộng tại Iraq, các nước xuất khẩu dầu vẫn có thể giữ ổn ñịnh giá
bằng cách tăng sản lượng khai thác. Nhưng nay, ñiều ñó là không thể”, ông Jean-M arie
Chevalier phân tích. Ngoài ra, nạn ñầu cơ gây ra sự trồi sụt lớn trên biểu ñồ giá dầu. Sự biến
ñổi mạnh của giá dầu, dù tăng hay giảm ñều gây hại tới sự ổn ñịnh của kinh tế.
Câu hỏi
1. Vì sao lại có thể xảy ra cú sốc giá dầu?
2. Nền kinh tế thế giới trước khi có các cú sốc giá dầu ñã phụ thuộc chủ yếu vào dầu. Sau khi có
cú sốc giá dầu, việc thay ñổi trong giải quyết 3 vấn ñề kinh tế (sản xuất cái gì? sản xuất như
thế nào? sản xuất cho ai?) của nền kinh tế thế giới như thế nào?
3. Những nhóm chủ thể nào ảnh hưởng ñến sự thay ñổi trong việc giải quyết 3 vấn ñề của nền
kinh tế thế giới?

2

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

1.1.

ðối tượng nghiên cứu của Kinh tế Vi mô

1.1.1.

Mục ñích và vai trò nghiên cứu kinh tế

Sự cần thiết phải nghiên cứu các vấn ñề kinh tế gắn liền với sự phát triển của xã hội
loài người. Trong thực tế, của cải và nguồn tài nguyên (nguồn lực) thì có hạn và ngày
càng trở nên khan hiếm, trong khi nhu cầu của con người và xã hội lại tăng lên. Vì
vậy, xã hội cần phải nghiên cứu cách thức sử dụng nguồn lực hợp lý hơn ñể ñáp ứng
nhu cầu ngày càng tăng của con người. Hay nói một cách khác, vì nguồn lực có hạn
trong khi nhu cầu của con người và xã hội là không có giới hạn, nên những nghiên
cứu của Kinh tế học là nhằm giúp xã hội và doanh nghiệp ưu tiên lựa chọn và tìm giải
pháp ñể có thể sử dụng nguồn lực ngày càng tối ưu hơn ñể ñáp ứng nhu cầu ngày càng
tăng của xã hội.
ðể hiểu hơn về mục ñích nghiên cứu của các nhà kinh tế, chúng ta cần hiểu rõ quan
niệm của Kinh tế học về “vật phẩm kinh tế” hay “sự khan hiếm”.
Trong kinh tế học, khái niệm “khan hiếm” ñược
sử dụng ñể chỉ về tình trạng của một vật phẩm
khi mà tại mức giá bằng 0 thì cầu về vật phẩm
ñó vẫn cao hơn cung về nó.
ðiều ñó có nghĩa là: Nếu một vật phẩm không
phải mua (giá bằng 0) mà cầu về nó nhỏ hơn
cung về nó thì xã hội không cần phải sản xuất
và cũng không thể bán ñược. Ví dụ như không
khí ta ñang dùng ñể thở không cần phải sản xuất. Nhưng khi mà một vật cho không
không còn ñủ cung cấp cho người tiêu dùng – thì lúc này vật ñó sẽ bán ñược (giá lớn
hơn không) và xã hội s ẽ sản xuất ñể ñáp ứng nhu cầu về vật phẩm ñó. Lúc này vật
phẩm ñó ở trong trạng thái khan hiếm và ñược gọi là “vật phẩm kinh tế” trở thành
hàng hoá có khả năng bán – mua trên thị trường.
ðể sản xuất hàng hóa và dịch vụ ñáp ứng nhu cầu, xã hội cần sử dụng tài nguyên.
Tài nguyên (nguồn lực) là những ñầu vào, những yếu tố sản xuất, hay nguồn lực sản
xuất của doanh nghiệp, gia ñình và của quốc gia. Các nguồn tài nguyên chủ yếu ñược
chia thành 4 nhóm: Lao ñộng, vốn, ñất ñai và năng lực doanh nghiệp.
Vì hàng hóa và dịch vụ khi sản xuất ñều sử dụng các nguồn lực khan hiếm, nên bản
thân các hàng hóa và dịch vụ cũng khan hiếm. Vì không thể có ñược tất cả các hàng
hóa mà mọi người mong muốn, nên con người phải lựa chọn một số trong các hàng
hóa mà họ mong muốn. ðưa ra lựa chọn trong một thế giới khan hiếm có nghĩa là
chúng ta phải từ bỏ hay ñánh ñổi một số hàng hóa và dịch vụ nhất ñịnh.
Do ñó, những thứ (vật phẩm hay sự phục vụ) hoàn toàn miễn phí không thuộc lĩnh
vực nghiên cứu của kinh tế học. Bởi vì nếu không có sự khan hiếm, thì con người
không cần phải giải quyết các vấn ñề kinh tế.

3

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

1.1.2.

Ba vấn ñề cơ bản của Kinh tế

Qua phần 1.1 ta thấy: Xã hội ngày càng phải tăng cường giải quyết các vấn ñề kinh tế
vì nguồn lực trở nên khan hiếm trong khi nhu cầu của con người tăng lên và ngày
càng ña dạng. Hiện có rất nhiều vấn ñề kinh tế cần ñược giải quyết, nhưng nếu xem
xét một cách tổng quát, chúng ta thấy chung quy về ba vấn ñề cơ bản. Ba vấn ñề ñó có
thể ñặt dưới dạng ba câu hỏi lớn: Sản xuất cái gì? Sản xuất như thế nào? Sản xuất
cho ai?
Những nghiên cứu của Kinh tế học trong quá khứ, hiện tại và trong tương lai cũng
nhằm hướng tới trả lời cho xã hội và cho các chủ thể kinh tế ba câu hỏi này ngày một
tốt hơn.
• Vấn ñề thứ nhất là lựa chọn sản xuất loại hàng hóa gì và với số lượng bao
nhiêu? M ỗi xã hội, mỗi người sản xuất cần xác ñịnh nên sản xuất hàng hoá gì
trong vô số các loại hàng hóa và dịch vụ có thể sản xuất ñược, sản xuất bao nhiêu
và sản xuất chúng vào thời ñiểm nào. Hiện nay Việt Nam nên sản xuất thêm xe
máy hay thật nhiều cà phê?
• Vấn ñề thứ hai là sản xuất hàng hóa như thế nào? M ỗi một xã hội và mỗi nhà
sản xuất cần xác ñịnh ai sẽ là người sản xuất, sản xuất bằng nguồn lực nào, và cần
sử dụng kỹ thuật công nghệ nào ñể sản xuất. Ai sẽ làm nông nghiệp và ai sẽ dạy
học? Nên sản xuất ñiện bằng dầu mỏ, than ñá hay bằng năng lượng nguyên tử?
• Vấn ñề cuối cùng là sản xuất hàng hóa dịch vụ cho ai? Một trong những nhiệm
vụ cơ bản của bất kỳ xã hội nào, nhà sản xuất nào là quyết ñịnh xem ai là người sẽ
ñược hưởng các thành quả của những nỗ lực kinh tế của xã hội và của nhà sản xuất
ñó. Ví dụ: Trên phương diện quốc gia, sản phẩm quốc dân ñược phân chia cho các
hộ gia ñình khác nhau như thế nào? Có phải dân số hiện nay ña p là người nghèo và
có rất ít người giàu hay không? Thu nhập cao cần dành cho nhà quản lý, công nhân,
hay cho các chủ ñất? Liệu người bị bệnh và người già có ñược chăm sóc tốt hay
không? Nên ñưa ra chính sách gì ñể cung cấp những dịch vụ, hàng hoá thiết yếu
cho người nghèo?
4

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

Như vậy, xét trên phương diện một quốc gia, Chính phủ và người dân các nước cần
ñưa ra các chính sách kinh tế và ñầu tư ñể lựa chọn về sản xuất gì ñể có lợi cho người
dân và quốc gia họ. Nước ñó nên khuyến khích các doanh nghiệp lựa chọn loại hình
công nghệ nào, mô hình quản lý nào, sử dụng nguồn lực như thế nào ñể sản xuất với
chi phí hợp lý nhất có thể và sẽ bán sản phẩm trong nước hay xuất khẩu ra nước
ngoài ñể có lợi cho phát triển kinh tế của ñất nước.
Nếu xem xét doanh nghiệp kinh doanh, họ cũng cần phải ñưa ra các quyết ñịnh: Nên sản
xuất sản phẩm nào cho có lợi, sản xuất như thế nào thì có lợi thế cạnh tranh cao hơn ñối
thủ và bán sản phẩm cho ai thì mang lại cho doanh nghiệp nhiều lợi nhuận nhất.
Ví dụ: Trong thực tế nông dân luôn phải cân nhắc xem sản xuất gạo hay rau màu thì
có lợi hơn? Sản xuất thủ công hay thuê máy móc lao ñộng thì sẽ có chi phí và chất
lượng hàng hoá cạnh tranh hơn những người nông dân khác? Bán ở ñâu thì có lợi hơn,
cho nhà buôn hay tại chợ quê?
Như vậy, các nghiên cứu kinh tế sẽ hỗ trợ các chủ thể kinh tế ñưa ra các quyết ñịnh
tối ưu khi tìm cách giải quyết ba vấn ñề cơ bản của kinh tế.
1.1.2.1. Các chủ thể kinh tế

Ba vấn ñề kinh tế cơ bản ñược các chủ thể kinh tế giải quyết trong quá trình tham gia
vào các hoạt ñộng kinh doanh.
Có bốn nhóm chủ thể kinh tế, ñó là: Hộ gia ñình, doanh nghiệp, Chính phủ, và chủ thể
nước ngoài. Các quyết ñịnh của họ và tác ñộng qua lại giữa các chủ thể này sẽ quyết
ñịnh hiện trạng phân bổ các nguồn lực của một nền kinh tế.
• Hộ gia ñình ñóng vai trò chính, dẫn dắt toàn bộ thị trường. Như những người tiêu
dùng, hộ gia ñình có nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ sản xuất. Là chủ sở hữu các
nguồn lực, các hộ gia ñình cung cấp lao ñộng, vốn, ñất ñai và năng lực kinh doanh
cho các doanh nghiệp, Chính phủ và các nước khác.
• Các doanh nghiệp, Chính phủ, và khu vực nước ngoài có nhu cầu sử dụng các
nguồn lực do hộ gia ñình cung cấp ñể cung cấp hàng hóa và dịch vụ mà các hộ gia
ñình cần.
• Chính phủ ñưa ra những chính sách, luật lệ kinh tế ñể ñiều tiết hoạt ñộng của nền
kinh tế.
• Chủ thể nước ngoài bao gồm các hộ gia ñình, các công ty và Chính phủ các
nước khác. Các chủ thể này sẽ cung cấp nguồn lực và sản phẩm cho nền kinh t ế
của một nước.
Ví dụ: Chủ thể nước ngoài ñầu tư trực tiếp và gián tiếp, tham gia vào hoạt ñộng
thương mại, giao dịch tài chính tiền tệ với Việt Nam.
Các chủ thể kinh tế khi ñưa ra các quyết ñịnh kinh tế sẽ tác ñộng lên các hoạt ñộng
kinh tế, từ ñó hình thành sự phân bố hợp lý hay không hợp lý các nguồn lực ñược sử
dụng trong nền kinh tế. Sự phân bố hợp lý hay không hợp lý các nguồn lực này, ngược
lại, sẽ ảnh hưởng tới các hoạt ñộng kinh tế, dòng luân chuyển hàng – tiền và sự phát
triển bền vững của toàn bộ nền kinh tế của một nước và kinh tế toàn cầu.
Các chủ thể kinh tế giải quyết ba vấn ñề kinh tế khác nhau, nhưng nguyên tắc chung là
giải quyết ba vấn ñề ñó sao cho sử dụng nguồn lực hiệu quả nhất và ñáp ứng lợi ích tốt
nhất cho họ.
5

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

1.1.3.

Các hệ thống kinh tế

Căn cứ vào mức ñộ và cách thức mà các chủ thể kinh tế tham gia vào giải quyết ba
vấn ñề kinh tế, trên thế giới ñã hình thành ba loại hình kinh tế khác nhau, ñó là: Kinh
tế thị trường, kinh tế chỉ huy (kế hoạch hoá tập trung) và kinh tế hỗn hợp.
1.1.3.1. Kinh tế “thị trường”

Nền kinh tế thị trường là một nền kinh tế trong ñó các cá
nhân và các doanh nghiệp tư nhân tự ra các quyết ñịnh
kinh tế chủ yếu về sản xuất, phân phối và tiêu dùng. H ệ
thống giá cả, cung cầu thị trường, lợi nhuận và thua lỗ,
khuyến khích và khen thưởng là những ñòn bẩy kinh tế cơ
bản xác ñịnh sản xuất cái gì, như thế nào và cho ai.
Các hãng sản xuất hàng hoá nào ñể thu ñược lợi nhuận
cao nhất (vấn ñề cái gì) bằng các kỹ thuật sản xuất gì ñể
có chi phí hợp lý nhất (vấn ñề như thế nào). Việc mua
hàng hoá và tiêu dùng ñược xác ñịnh thông qua các quyết ñịnh cá nhân về việc nên chi
tiêu tiền lương và thu nhập từ tài sản có ñược từ lao ñộng và sở hữu tài sản của họ như
thế nào.
Trong trường hợp của nền kinh tế thị trường hoàn hảo, thì Chính phủ hầu như không
có vai trò nào khi giải quyết ba vấn ñề kinh tế. M ột nền kinh tế như vậy ñược gọi là
nền kinh tế thị trường tự do hay kinh tế cạnh tranh hoàn hảo.
Hồng Kông trước khi về Trung Quốc là nền kinh tế ñã ñược xem là nền “kinh tế thị
trường tự do” nhất.
1.1.3.2. Kinh tế chỉ huy

Kinh tế chỉ huy là nền kinh tế trong ñó Chính phủ ra mọi quyết ñịnh về sản xuất và
phân phối.
Nền kinh tế chỉ huy ñã từng tồn tại ở Liên Xô trong gần
suốt thế kỷ 20 (1917 – 1991). Chính phủ sở hữu hầu hết
các tư liệu sản xuất (ñất ñai và vốn). Chính phủ còn sở
hữu và chỉ ñạo trực tiếp các hoạt ñộng của các doanh
nghiệp trong hầu hết các ngành kinh tế. Chính phủ là chủ
thuê ñại bộ phận công nhân và chỉ huy họ cần làm việc ra
sao. Chính phủ trong nền kinh tế chỉ huy còn quyết ñịnh
cần phân phối vật chất và dịch vụ của xã hội như thế nào.
Nói tóm lại, trong nền kinh tế chỉ huy, Chính phủ giải ñáp
các vấn ñề kinh tế chủ yếu thông qua sở hữu Nhà nước
các nguồn lực và quyền áp ñặt quyết ñịnh của mình.
1.1.3.3. Kinh tế hỗn hợp

Hiện nay, hầu như không có một xã hội nào lại hoàn toàn nằm trong một trong hai thái
cực: Kinh tế thị trường tự do hay kinh tế chỉ huy như trên. Thay vào ñó, tất cả các
nước ñều có nền kinh tế hỗn hợp, có cả các yếu tố của thị trường và chỉ huy.
6

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

Kinh tế hỗn hợp là nền kinh tế mà trong ñó các quy luật thị trường và cả các chính
sách ñiều tiết kinh tế của Chính phủ ñều có tác ñộng lên việc giải quyết các vấn ñề
kinh tế.

Trong lịch sử, chưa bao giờ có một nền kinh tế thị trường 100% (mặc dù Anh vào thế
kỷ 19 ñã gần ñạt tới). Ngày nay, phần lớn các quyết ñịnh tại Mỹ ñược giải quyết trên
thương trường. Nhưng Chính phủ ñóng vai trò quan trọng trong việc ñiều chỉnh hoạt
ñộng của thị trường: Chính phủ quy ñịnh luật lệ và các quy tắc ñể ñiều tiết ñời sống
kinh tế, cung cấp các dịch vụ giáo dục và cảnh sát, ñiều tiết ô nhiễm và kinh doanh.
Nước Nga cũng như các nền kinh tế xã hội chủ nghĩa trước ñây tại ðông Âu, không
hài lòng với nền kinh tế chỉ huy của họ trước kia cũng ñang tìm kiếm cho mình một
hình thái kinh tế hỗn hợp ñặc thù.
Tóm lại: Thực tế trong ba loại hình kinh tế
trên chủ yếu chỉ có loại hình kinh tế hỗn
hợp là loại hình có tính thực tiễn và phổ
biến nhất hiện nay. Ngoài ra, ngày nay,
nhiều nền kinh tế còn bị ảnh hưởng bởi các tổ
chức tôn giáo và phong tục tập quán ñịa
phương. Những quan niệm của nhà thờ, chùa
chiền, ñạo giáo ñã và ñang tác ñộng không
nhỏ lên các quyết ñịnh: Sản xuất cái gì, như
thế nào và cho ai.
1.1.4.

ðối tượng nghiên cứu của Kinh tế học và Kinh tế Vi mô

Các hoạt ñộng kinh tế hình thành từ nhu cầu thực tế của xã hội. Khi con người không
thể chỉ khai thác tự nhiên ñể tiêu dùng nữa thì sẽ xuất hiện hoạt ñộng sản xuất. Theo
các nghiên cứu về khảo cổ học, chăn nuôi và trồng trọt ñã xuất hiện từ khoảng 12000
năm trước công nguyên, sản xuất hàng thủ công cũng ñã xuất hiện từ thời cổ ñại.
Nhưng từ thời kỳ cổ ñại cho ñến trước thời kỳ công nghiệp hóa, các hoạt ñộng quản
lý kinh tế chủ yếu là các nghiệp vụ kế toán hay quản trị kinh tế gia ñình hoặc thu thuế
và chi tiêu của Nhà nước. Trong suốt thời gian ñó, chưa có một cơ sở lý thuyết chung
ñể các hộ gia ñình sử dụng (người quản gia học quản lý qua kinh nghiệm kinh doanh
thực tế của gia ñình).

7

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

Kinh tế học phát triển như một môn khoa học ñộc lập và ñược giảng dạy ở các trường
chuyên nghiệp trong thời kỳ công nghiệp hóa ñầu tiên ở các nền kinh tế Tây Âu vào
thế kỷ thứ 18. Tài liệu mà các nhà kinh tế trên thế giới ñã công nhận như là một tác
phẩm kinh ñiển ñầu tiên của khoa học kinh tế là: “ Bản chất và nguồn gốc của cải của
các dân tộc” xuất bản năm 1776 của nhà kinh tế người Anh Adam Smith (ông ñược
các nhà kinh tế thế giới gọi là “cha ñẻ của kinh tế học”).
Kinh tế học nghiên cứu cách thức và quy luật mà xã hội (các chủ thể kinh tế) tìm cách
sử dụng, phân bố các nguồn tài nguyên (nguồn lực) khan hiếm như thế nào ñể ñáp
ứng nhu cầu ngày càng tăng của con người và xã hội.
Như vậy, ñối tượng chính của kinh tế học là hành vi của các chủ thể kinh tế khi tham
gia giải quyết các vấn ñề kinh tế. Tức là hành vi kinh tế của hộ gia ñình, doanh nghiệp
và Chính phủ, chủ thể kinh tế nước ngoài, hay hành vi của người sản xuất và người
tiêu dùng và nhà ñiều hành toàn bộ nền kinh tế.
Dựa trên cách thức và phạm vi nghiên cứu, Kinh tế học ñược phân thành 2 bộ phận:
Kinh tế Vĩ mô và Kinh tế Vi mô. Nội dung của giáo trình này giới thiệu những kiến
thức cơ bản liên quan ñến Kinh tế Vi mô.
Kinh tế Vi mô phát triển thành một hệ thống các lý thuyết chính nhờ vào các công
trình nghiên cứu chính thống của các nhà kinh tế tân cổ ñiển của các nước: Áo, Anh,
ðức, Mỹ. Những nhà kinh tế tiêu biểu ñầu tiên như Herman Gossen (người ðức),
Alfred M ashall (người Anh), Karl M enger (người Áo), v.v…
Kinh tế Vi mô nghiên cứu hành vi ứng xử của các hộ gia ñình (với vai trò là người
tiêu dùng) và doanh nghiệp (với vai trò là người bán) trên những thị trường hàng hoá
và dịch vụ cụ thể. Hay nói cách khác, Kinh tế Vi mô nghiên cứu các bộ phận riêng lẻ
của nền kinh tế ñể tìm hiểu về bản chất và quy luật hoạt ñộng của những thị trường
hàng hóa dịch vụ cụ thể.
Vì vậy, giáo trình này ñề cập ñến những nội dung nghiên cứu của Kinh tế Vi mô. ðó
là về cung cầu thị trường, giá cả thị trường và những nguyên tắc lựa chọn tối ưu của
các chủ thể kinh tế khi tham gia hoạt ñộng kinh tế trên thị trường một hàng hoá dịch
vụ cụ thể. Trong giáo trình, khi ñề cập về vai trò của Chính phủ là trình bày những
hoạt ñộng và chính sách của Chính phủ nhằm tác ñộng trực tiếp tới thị trường (người
sản xuất và người tiêu dùng) về một loại hàng hóa dịch vụ cụ thể.
Kinh tế Vi mô là ngành khoa học nghiên cứu những hành vi kinh tế của con người,
những người ñưa ra các quyết ñịnh về việc mua gì hay bán gì, làm việc như thế nào và
chơi như thế nào, hay vay bao nhiêu cũng như tiết kiệm bao nhiêu. Kinh tế Vi mô xác
ñịnh các yếu tố ảnh hưởng tới các lựa chọn kinh tế cá thể và các thị trường phối hợp
những lựa chọn của những chủ thể ra quyết ñịnh khác nhau như thế nào.
Ví dụ: Kinh tế Vi mô giải thích giá và lượng hàng hoá ñược xác ñịnh như thế nào
trong thị trường như thị trường trứng, thị trường gạo, v.v…
ðiều gì sẽ xảy ra nếu có hàng trăm triệu doanh nghiệp trên toàn thị trường cùng hoạt
ñộng. Việc xác ñịnh tổng sản phẩm, lao ñộng và các vấn ñề về tăng trưởng kinh tế sẽ
ñược nghiên cứu như thế nào. Kinh tế vĩ mô nghiên cứu những vấn ñề như vậy của nền
kinh tế. Nếu như Kinh tế Vi mô nghiên cứu chi tiết tới từng cá thể trong nền kinh tế thì
8

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

kinh tế vĩ mô lại nghiên cứu tất cả các cá thể hoạt ñộng cùng một lúc sẽ tương tác và tác
ñộng như thế nào trong nền kinh tế, như trong một bức tranh toàn cảnh và lớn.
Kinh tế vĩ mô nghiên cứu sự liên kết và tác ñộng qua lại của tổng thể toàn bộ nền
kinh tế ñể xây dựng và phát triển những chính sách ñiều tiết, ổn ñịnh và phát triển
kinh tế của một nước (chi tiết sẽ trình bày trong chương trình Kinh tế Vĩ mô).
CHÚ Ý
Cũng cần lưu ý là không thể có sự phân biệt rõ ràng về ñối tượng và lợi ích nghiên cứu của
Kinh tế Vĩ mô và Kinh tế Vi mô. Những hoạt ñộng kinh tế luôn có mối quan hệ liên kết và
tác ñộng qua lại lẫn nhau nên khi giải quyết một vấn ñề kinh tế cần có sự trợ giúp của cả
các nhà nghiên cứu vi mô và vĩ mô.
1.1.5.

Vai trò của học thuyết kinh tế

Kinh tế học ñược xây dựng dựa trên những học thuyết, quy luật và mô hình kinh tế.
• Học thuyết kinh tế là những hệ thống quan ñiểm và các quy luật kinh tế.
• Mô hình kinh tế là những thiết kế mẫu (chuẩn) khái quát hoá toàn bộ hay một số
các quy luật và ñặc ñiểm, cấu trúc hoạt ñộng cho một nền kinh tế hay cho một thị
trường, bộ phận kinh tế cụ thể.
Trong thực tế, có một số quan niệm sai lệch khi cho rằng
các học thuyết kinh tế chỉ là lý thuyết, ít hỗ trợ cho giải
quyết những vấn ñề cụ thể. Một số người lại cho rằng các
lý thuyết ñưa ra thường chẳng mang lại ñiều gì hữu ích.
Tuy nhiên, các học thuyết kinh tế lại ñóng vai trò quan
trọng nhằm giải thích các hoạt ñộng kinh tế thực tế.
Trước hết, các học thuyết này xây dựng nên các mô hình
kinh tế giúp khái quát hóa và tìm ra các quy luật hoạt
ñộng của nền kinh tế, qua ñó giúp cá nhân, doanh
nghiệp và xã hội phát triển ñúng hướng và hoàn thiện
nhanh hơn. Có những mô hình kinh tế giúp con người dự
báo ñược tương lai và do ñó tránh ñược các rủi ro không
cần thiết trong phát triển kinh tế bền vững cho gia ñình,
doanh nghiệp và xã hội.
TÓM LẠI
Các học thuyết kinh tế và mô hình kinh tế không chỉ giúp nâng cao sự hiểu biết và nhận
thức về các hoạt ñộng kinh tế mà nó còn giúp các chủ thể kinh tế ñưa ra ñược những giải
pháp và cách giải quyết tối ưu về các vấn ñề kinh tế.
1.2.

Các phương pháp phân tích Kinh tế Vi mô

ðể phân tích các vấn ñề kinh tế, các nhà kinh tế cần có các phương pháp tiếp cận và
công cụ phân tích phù hợp nhằm ñạt ñược những yêu cầu ñặt ra. Trong phần này
chúng ta sẽ tìm hiểu một số phương pháp và công cụ thường ñược các nhà kinh tế sử
dụng ñể tiếp cận nghiên cứu các hành vi và hoạt ñộng kinh tế.
Trước khi xem xét cụ thể về phương pháp và công cụ nghiên cứu kinh tế, chúng ta cần
biết nghệ thuật tiếp cận các vấn ñề Kinh tế Vi mô như thế nào?

9

Bài 1: G iới thiệu v ề kinh tế V i mô

1.2.1.

Nghệ thuật tiếp cận các vấn ñề Kinh tế Vi mô

1.2.1.1. Lợi ích cá nhân “hợp lý”

Khi xem xét các hành vi của các chủ thể kinh tế, các nhà kinh tế thường ñưa ra các giả
ñịnh chuẩn về hành vi ñó. M ột trong những giả ñịnh quan trọng trong nghiên cứu kinh
tế là các cá nhân dựa vào sự nhận ñịnh có tính toán ñể ñạt ñược một mức lợi ích hợp
lý khi ñưa ra lựa chọn kinh tế cho họ. Tức là, các nhà
kinh tế giả ñịnh là các cá nhân luôn hiểu ñược thế nào
là tốt nhất cho lợi ích của họ trước khi ñưa ra sự lựa
chọn kinh tế. Hay nói một cách khác, các nhà kinh tế
học cho rằng con người luôn cố gắng ñể ñưa ra lựa
chọn tốt nhất mà họ có thể.
Vì sao lại là sự lựa chọn hợp lý ñó? Vì mỗi một cá
nhân không thể khi nào cũng biết chắc chắn về lựa
chọn nào của họ sẽ là tốt nhất. Chính vì vậy, ñơn giản
là họ lựa chọn dựa trên kết quả dự ñoán về lợi ích cao
nhất mà họ có thể nhận ñược.
TÓM LẠI
Lợi ích cá nhân hợp lý là khái niệm dùng ñể chỉ về giá trị gia tăng cao nhất có thể ñạt ñược
với chi phí nhỏ nhất (chi phí kỳ vọng thấp nhất).
Phương pháp tiếp cận quan trọng các vấn ñề Kinh tế Vi mô là giả ñịnh: “ Lợi ích cá nhân
hợp lý”. Hay nói cách khác: Các nhà nghiên cứu kinh tế khi tiếp cận các vấn ñề kinh tế,
luôn cho rằng các cá nhân luôn tìm cách ñạt ñược mức lợi ích hợp lý.

1.2.1.2. V
ai trò của “thời gian và thông tin” trong lựa chọn hợp lý

Những lựa chọn hợp lý chỉ có thể ñạt ñược khi cá nhân
có thời gian và nguồn thông tin ñầy ñủ. Nhưng thời gian
và thông tin thường ở trong tình trạng khan hiếm. Thông
tin thì thường cần phải trả tiền mới có ñược còn thời gian
thì không chờ ñợi ai, thời gian qua ñi thì cơ hội lựa chọn
hợp lý cũng sẽ mất ñi.
Ví dụ: Nếu bạn nghi ngờ về thông tin cần thiết cho việc
ñưa ra quyết ñịnh mua nhà, ô tô, máy tính, thì hãy nói
chuyện với những người mới mua nhà hay ô tô, hay máy
tính cá nhân ñó, hay lên mạng xem có thể biết thêm
thông tin. Hãy nói chuyện với một văn phòng của một công ty ñể quyết ñịnh khi nào
thì họ sản xuất một sản phẩm mới, xây dựng một nhà máy mới. Có vô vàn các ví dụ
khác nhau về cách tìm hiểu thêm thông tin. Nhưng cần lưu ý là tìm hiểu thêm thông
tin thì chúng ta sẽ tiêu tốn thêm thời gian và khi thời gian qua ñi thì cơ hội tốt cũng có
thể mất ñi.
Tất cả những ñiều ñó nói lên rằng, khi tiếp cận các vấn ñề kinh tế cần giả ñịnh: Khi
ñưa ra những lựa chọn, các chủ thể kinh tế cần thiết phải có thời gian và thông tin.
Do thông tin có giá trị, nên chúng ta thường phải trả tiền ñể nhận ñược những thông
tin ñó. Những tấm bản ñồ, tài liệu hướng dẫn du lịch, bản phân tích chứng khoán, các
10

Source: https://dvn.com.vn
Category: Tiêu Dùng