Những thách thức của giáo dục đại học trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và một số đề xuất cho giáo dục đại học Việt Nam
TCCTTHS. NINH THỊ HOÀNG LAN (Trường Đại học Thương mại)
TÓM TẮT:
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra và có những tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực, trong đó có giáo dục đại học. Bài viết trình bày khái quát về cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những thách thức mà cuộc cách mạng này đặt ra cho giáo dục đại học; từ đó đưa ra một số đề xuất gợi ý cho giáo dục đại học Việt Nam.
Từ khóa: cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giáo dục đại học, giáo dục đại học Việt Nam.
Mục Lục
1. Đặt vấn đề
Cách mạng công nghiệp (CMCN) lần thứ tư đã được nhắc đến rất nhiều trong thời gian qua, đây là cuộc cách mạng mới nhất trong lĩnh vực công nghiệp. Tuy nhiên, cuộc cách mạng này cũng có những tác động không thể tránh khỏi với những lĩnh vực khác, trong đó có lĩnh vực giáo dục. Diễn đàn kinh tế thế giới đã mô tả cách mà cuộc CMCN lần thứ tư “định hình tương lai của giáo dục, giới tính và việc làm” [7], nhấn mạnh rằng, do sự tác động của CMCN lần thứ tư mà cần “đẩy mạnh việc đào tạo lại lực lượng lao động” [6]. Hobsbawm đã đánh giá rằng “CMCN không chỉ đơn thuần là sự thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mà sự tăng trưởng kinh tế có được thông qua chuyển đổi kinh tế và xã hội [1].
Vậy CMCN sẽ tác động đến giáo dục đại học (GDĐH) như thế nào? Những thách thức nào mà GDĐH sẽ phải đối mặt trong kỷ nguyên CMCN lần thứ tư?
2. Khái quát về cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Thuật ngữ CMCN lần thứ tư bắt nguồn từ thuật ngữ “ Công nghiệp 4.0 ”, lần tiên phong Open tại Hội chợ Công nghệ Hanover của Cộng hòa Liên bang Đức năm 2011. Sau đó, khái niệm này được sử dụng để đặt tên cho một chương trình tương hỗ phát triển công nghệ cao của nhà nước Đức. Năm năm nay, Diễn đàn kinh tế tài chính quốc tế tổ chức triển khai một cuộc Hội thảo tại Davos, Thụy Sỹ với chủ đề “ Làm chủ cuộc CMCN lần thứ tư ”. Kể từ đó, thuật ngữ này được sử dụng thoáng rộng cho đến nay .
Cuộc CMCN lần thứ tư được nảy nở từ cuộc cách mạng lần ba, nó tích hợp những công nghệ tiên tiến lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học [ 5 ]. Cuộc CMCN lần thứ tư được diễn đạt là hiệu quả của sự tích hợp và hiệu ứng kép của nhiều “ công nghệ tiên tiến theo cấp số nhân ”, ví dụ điển hình như trí tuệ tự tạo ( AI ), công nghệ sinh học và vật tư nano [ 4 ] .
Những yếu tố cốt lõi của Kỹ thuật số trong CMCN lần thứ tư là : Trí tuệ tự tạo ( AI ), Internet liên kết vạn vật – Internet of Things ( IoT ) và tài liệu lớn ( Big Data ). Trong nghành nghề dịch vụ công nghệ sinh học, CNCM lần thứ tư tập trung chuyên sâu vào nghiên cứu và điều tra để tạo ra những bước nhảy vọt trong nông nghiệp, thủy hải sản, y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ thiên nhiên và môi trường, nguồn năng lượng tái tạo, hóa học và vật tư. Cuối cùng là nghành nghề dịch vụ vật lý với robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, những vật tư mới ( graphene, skyrmions, … ) và công nghệ tiên tiến nano .
Bản chất của cuộc CMCN lần thứ tư là phương pháp sản xuất mưu trí dựa trên trí tuệ tự tạo, công nghệ tiên tiến số, để tối ưu hóa quá trình, phương pháp sản xuất. Những cải tiến vượt bậc trong thời hạn gần đây như điện toán đám mây, thiết bị di động mưu trí, trí tuệ tự tạo, tài liệu lớn, … đang tạo điều kiện kèm theo cho quy trình sản xuất mưu trí diễn ra ngày càng thoáng rộng với mạng lưới hệ thống máy móc tự động hóa liên kết, tự tổ chức triển khai và quản trị. Nhờ đó, quy trình tương tác diễn ra nhanh gọn, thuận tiện và đúng mực hơn, được cho phép con người hoàn toàn có thể trấn áp mọi thứ từ xa, không số lượng giới hạn về khoảng trống và thời hạn .
Điểm đặc biệt quan trọng là cuộc CMCN lần thứ tư đang tiến triển theo một hàm số mũ chứ không phải là vận tốc tuyến tính. Công nghệ theo cấp số nhân quen thuộc nhất là hiệu suất máy tính tăng theo cấp số nhân về độ phức tạp và sức mạnh đo lường và thống kê, trong khi đó giảm ngân sách tương tự cho đơn vị sản xuất và người tiêu dùng, tuân theo định luật Moore .
CMCN lần thứ tư đã, đang và sẽ đưa đến quy trình sản xuất với máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất sản xuất, mạng lưới hệ thống quản trị mưu trí ; tạo ra nền công nghiệp, nông nghiệp, thương mại – dịch vụ mưu trí. Đây là động lực quan trọng thôi thúc sự tăng trưởng, phát triển kinh tế tài chính – xã hội của quốc gia. CMCN lần thứ tư sẽ ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ đến tình hình kinh tế tài chính – xã hội, dẫn đến việc biến hóa phương pháp và lực lượng sản xuất của xã hội .
3. Những thách thức của giáo dục đại học trong kỷ nguyên CMCN lần thứ tư
Schwab nhìn nhận cuộc CMCN lần thứ tư đang tác động ảnh hưởng đến toàn bộ những nghành, nền kinh tế tài chính, những ngành công nghiệp và nhà nước, thậm chí còn là những sáng tạo độc đáo đầy thử thách về ý nghĩa của con người [ 5 ]. CMCN lần thứ tư cũng tạo động lực cho sự đổi khác lớn trong giáo dục nói chung và GDĐH nói riêng, vì nhu yếu về nguồn nhân lực đủ trình độ, kiến thức và kỹ năng, phân phối được trong kỷ nguyên cuộc CMCN lần thứ tư .
Trong tương lai của những đổi khác xã hội chưa từng có, giáo dục là yếu tố quan trọng để hoàn toàn có thể vượt qua được những thách thức của kỷ nguyên mới. Với thị trường việc làm tự động hóa, số hóa và nhanh gọn dịch chuyển, những mạng lưới hệ thống giáo dục đại học ngày này đang nhanh gọn trở nên không thích hợp với tương lai mà tất cả chúng ta đang hướng tới. Theo quan điểm của Østergaard và Nordlund, tối thiểu có bốn thách thức mà GDĐH đang và sẽ phải đương đầu trong kỷ nguyên CMCN lần thứ tư [ 3 ] .
Một là, nhu yếu học tập suốt đời ngày càng tăng trong một quốc tế phi tuyến tính. Như trên đã nghiên cứu và phân tích, điểm điển hình nổi bật của cuộc CMCN lần thứ tư là vận tốc phát triển theo cấp số nhân và đổi khác nhanh gọn, chính thế cho nên, người lao động cần liên tục học tập và update những kỹ năng và kiến thức của mình để hoàn toàn có thể phân phối được những yên cầu khắc nghiệt của việc làm trong thời kỳ mới. Tư duy lỗi thời cho rằng mọi người được giáo dục sớm để chuẩn bị sẵn sàng thao tác suốt đời sẽ không còn tương thích .
Ý tưởng học tập suốt đời không có gì mới. Nhưng trong một quốc tế đã trở nên phi tuyến tính hơn nhiều, những điều kiện kèm theo để học tập suốt đời đã biến hóa đáng kể từ khi khái niệm này lần tiên phong được đưa ra. Với sự phát triển can đảm và mạnh mẽ của công nghệ tiên tiến, cơ hội để những cá thể tiếp cận những cơ hội học tập – theo những cách khác nhau, cho những mục tiêu khác nhau và ở những tiến trình nghề nghiệp khác nhau – chưa khi nào được lan rộng ra như vậy .
Từ nhu yếu biến hóa so với lực lượng lao động, dẫn đến sự biến hóa trong nhu yếu học tập của những cá thể, mạng lưới hệ thống GDĐH cần được thay đổi tương đối tổng lực. Trước hết đó là sự thay đổi trong chương trình đào tạo và giảng dạy. Do sự ảnh hưởng tác động của cuộc CMCN lần thứ tư, nhiều ngành nghề mới sẽ hình hành và ngược lại cũng có những ngành nghề mất đi. Vì vậy, chương trình đào tạo và giảng dạy của những trường phải được update, kiểm soát và điều chỉnh liên tục. Các chương trình huấn luyện và đào tạo không còn là đào tạo và giảng dạy đơn ngành mà là đa ngành, link giữa những nghành khác nhau như lý – sinh ; cơ – điện tử … Tiếp đó, những trường cần có những quy mô giảng dạy phong phú, phân phối phương tiện đi lại để cung ứng được nhu yếu học tập suốt đời .
Hai là, những yên cầu và kỳ vọng ngày càng cao của người học. Giống như bất kể nghành kinh doanh thương mại nào khác, nhu yếu biến hóa của người tiêu dùng ( trong trường hợp này là sinh viên và người học ) thôi thúc sự đổi khác trong nghành nghề dịch vụ giáo dục. Đặc điểm của người học đang biến hóa, không riêng gì là những người trẻ nữa, mà là những người có nhu yếu học tập suốt đời. Giáo dục chung cho toàn bộ mọi người sẽ sớm bị sửa chữa thay thế bằng việc giáo dục được cá thể hóa, tương thích với nhu yếu và năng lực của người học. Người học dần có tư duy của người tiêu dùng và mua dịch vụ giáo dục phân phối tốt nhất nhu yếu của họ. Trong một quốc tế có rất nhiều sự lựa chọn, thậm chí còn không bị ràng buộc bởi số lượng giới hạn địa lý, người học sẽ tìm đến những cơ sở GDĐH cung ứng được dịch vụ giáo dục tốt nhất, tương thích với nhu yếu của mình, và họ sẽ đi nơi khác nếu kỳ vọng của họ không được cung ứng .
Chính vì vậy, những trường đại học cần có sự sẵn sàng chuẩn bị sẵn sàng chuẩn bị về công nghệ tiên tiến để hoàn toàn có thể tiến tới cung ứng được dịch vụ học tập được cá thể hóa, học tập từ xa. Các trường sẽ có sự đổi khác can đảm và mạnh mẽ trong hoạt động giải trí huấn luyện và đào tạo, từ thay đổi chương trình, giải pháp giảng dạy, quản trị sinh viên, giải pháp kiểm tra, nhìn nhận với sự ứng dụng can đảm và mạnh mẽ công nghệ thông tin. Các trường phải đổi khác quy mô giảng dạy, như huấn luyện và đào tạo trực tuyến không cần lớp học, không cần giảng viên đứng lớp, người học được hướng dẫn học qua mạng Internet, … để cung ứng nhu yếu ngày càng cao của người học .
Ba là, sự Open những công nghệ tiên tiến và quy mô kinh doanh thương mại mới trong giáo dục. Mặc dù vận tốc đổi khác trong nghành giáo dục nói chung chậm hơn so với những nghành nghề dịch vụ kinh doanh thương mại khác, nhưng sự phát triển những quy mô kinh doanh thương mại mới trong giáo dục, đặc biệt quan trọng là GDĐH đang trở nên phổ cập hơn khi nào hết nhờ quy đổi kỹ thuật số. Sự phát triển nhanh gọn trong công nghệ tiên tiến giáo dục như trí mưu trí tự tạo, tài liệu lớn, internet vạn vật, … khiến cho những người trước đây nằm ngoài ngành giáo dục, giờ hoàn toàn có thể tham gia và làm tổn hại đến những quy mô truyền kiếp của GDĐH. Những tác nhân mới này sử dụng công nghệ tiên tiến và tài liệu để ra mắt những giải pháp tiếp cận mới, sửa chữa thay thế nhằm mục đích cung ứng tốt hơn những kỳ vọng đang đổi khác của người học. Hãy tưởng tượng những gã khổng lồ công nghệ tiên tiến như Google, Microsoft hoặc Amazon cung ứng chương trình giáo dục dựa trên trí tuệ tự tạo, được cá thể hóa, không tốn kém. Điều này sẽ tạo ra sức cạnh tranh đối đầu vô cùng lớn so với những cơ sở GDĐH truyền thống lịch sử. Các trường đại học phải đương đầu với sự cạnh tranh đối đầu nóng bức, không phải chỉ giữa những cơ sở GDĐH với nhau mà còn với những đối thủ cạnh tranh mà trước đó là người “ ngoài ngành ” .
Bốn là xu hướng “kỹ năng hơn bằng cấp”. Mặc dù bằng cấp vẫn còn giá trị, nhưng nói chung, chúng ta đang dần tiến tới một thực tế với việc tập trung nhiều hơn vào việc đạt được các kỹ năng chứ không phải bằng cấp. Quan điểm hiện tại thường cho rằng tấm bằng đại học là một công cụ đảm bảo cho thành công trong nghề nghiệp, bằng cấp tương quan với việc cải thiện cơ hội việc làm và đảm bảo mức thu nhập cao hơn. Tuy nhiên, giá trị của bằng cấp đang bị đặt câu hỏi nhiều hơn bao giờ hết và không chỉ ở những nước mà sinh viên phải đối mặt với học phí cao và nợ cả đời, mà còn ở những hệ thống giáo dục nơi đại học “miễn phí” (chi phí cơ hội của việc bỏ ra vài năm nghiên cứu có giá trị trong 60 năm tới trong một sự nghiệp có thể sẽ liên tục thay đổi theo thời gian). Liệu giáo dục đại học truyền thống có còn là cách tốt nhất để cung cấp cho mọi người những kỹ năng cần thiết để cạnh tranh trong các thị trường việc làm không thể đoán trước hay không vẫn còn là điều gây tranh cãi.
Trong trường hợp này, những trường đại học phải quy đổi can đảm và mạnh mẽ sang quy mô giảng dạy những gì thị trường cần, những nội dung của những môn học cơ bản sẽ phải được rút ngắn và thay thế sửa chữa vào đó là những nội dung thiết yếu để phân phối nhu yếu của thị trường lao động và giúp người học thực thi được mục tiêu “ học tập suốt đời ” .
4. Một số đề xuất cho giáo dục đại học Việt Nam
Cuộc CMCN lần thứ tư thực sự đặt GDĐH trước những thách thức diễn ra nhanh và sâu rộng, yên cầu sự thay đổi tổng lực trong mạng lưới hệ thống GDĐH những nước, trong đó có Nước Ta. Ở phần nội dung bài dưới đây, tác giả xin đưa ra một số ít yêu cầu nhằm mục đích giúp GDĐH Nước Ta phân phối được với những nhu yếu của kỷ nguyên mới – kỷ nguyên CMCN lần thứ tư .
4.1. Về phía các cơ quan quản lý nhà nước
– Cần thiết kế xây dựng kế hoạch phát triển toàn diện và tổng thể GDĐH tương thích với nhu yếu của kỷ nguyên mới. Chiến lược phát triển tổng thể và toàn diện GDĐH cần xác lập vai trò then chốt trong việc phân phối nguồn nhân lực bậc cao và góp phần trực tiếp vào sự phát triển kinh tế tài chính – xã hội của quốc gia ; giảng dạy lực lượng lao động có trình độ trình độ, kỹ năng và kiến thức mềm, tư duy phát minh sáng tạo, có năng lực thích nghi với sự đổi khác liên tục của thị trường lao động, không phải chỉ trong nước mà cả khu vực và toàn thế giới .
– Ban hành những quy định, pháp luật bảo vệ dân chủ, thống nhất ; tăng quyền tự chủ và nghĩa vụ và trách nhiệm xã hội của những trường đại học .
– Coi trọng quản trị chất lượng, chuẩn hóa những điều kiện kèm theo bảo vệ chất lượng và quản trị quy trình đào tạo và giảng dạy ; thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống kiểm định độc lập về chất lượng đào tạo và giảng dạy .
– Giao quyền tự chủ, tự chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho những trường đại học .
– Đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục, khuyến khích link với những cơ sở đại học quốc tế có uy tín, nâng cao hiệu suất cao hợp tác quốc tế trong GDĐH .
4.2. Về phía các trường đại học
– Đổi mới chương trình đào tạo và giảng dạy : Các trường cần từng bước kiến thiết xây dựng chương trình đào tạo và giảng dạy, bổ trợ thêm những môn học mới để cung ứng kiến thức và kỹ năng update hơn, hướng tới phát triển những kiến thức và kỹ năng thiết yếu cho những công nghiệp trong thời kỳ CMCN lần thứ tư. Trang bị cho người học năng lượng tư duy, phát minh sáng tạo, có kiến thức và kỹ năng nghiên cứu và phân tích và tổng hợp thông tin, có năng lực thao tác độc lập, có ý thức học tập suốt đời .
– Đổi mới quy mô hình huấn luyện và đào tạo : Với nhu yếu về nguồn lao động và nhu yếu học tập phong phú, suốt đời của người học, những cơ sở GDĐH cần tạo ra quy mô giáo dục mưu trí, link giữa những yếu tố nhà trường – doanh nghiệp. Các cơ sở GDĐH phải bảo vệ cho tổng thể mọi người có nhu yếu học tập hoàn toàn có thể tiếp cận dịch vụ GDĐH tương thích trải qua những hình thức, lộ trình đào tạo và giảng dạy khác nhau .
– Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến trong hoạt động giải trí giáo dục, huấn luyện và đào tạo : Các cơ sở GDĐH cần ứng dụng can đảm và mạnh mẽ công nghệ tiên tiến văn minh trong quản trị, giảng dạy và học tập bằng việc góp vốn đầu tư những thiết bị, mạng lưới hệ thống thông tin quản trị, mạng lưới hệ thống giảng dạy trực tuyến, mạng lưới hệ thống giảng đường văn minh, thiết kế xây dựng thư viện điện tử, …
– Xây dựng đội ngũ quản trị và giảng viên có trình độ cao về trình độ nhiệm vụ. Để huấn luyện và đào tạo ra nguồn nhân lực cung ứng nhu yếu của cuộc CMCN lần thứ tư yên cầu đội ngũ quản trị và giảng viên phải có kiến thức và kỹ năng trình độ sâu rộng, đặc biệt quan trọng là những yếu tố tương quan đến CMCN lần thứ tư, biết ứng dụng công nghệ tiên tiến văn minh trong công tác làm việc quản trị, giảng dạy, có năng lực thích ứng trước sự đổi khác về chương trình, quy mô huấn luyện và đào tạo và nhu yếu học tập của người học .
– Đẩy mạnh hoạt động giải trí nghiên cứu và điều tra khoa học, chuyển giao công nghệ tiên tiến : Các cơ sở GDĐH cần bộc lộ vai trò tiên phong của mình trong việc thực thi thiên chức nghiên cứu và điều tra, chuyển giao khoa học công nghệ tiên tiến. Để triển khai thiên chức đó cần tăng cường những hoạt động giải trí điều tra và nghiên cứu khoa học và ứng dụng hiệu quả nghiên cứu và điều tra đó trong hoạt động giải trí dạy – học và quản trị huấn luyện và đào tạo, tăng cường trao đổi học thuật, san sẻ kinh nghiệm tay nghề, hình thành mạng lưới điều tra và nghiên cứu khoa học giữa những cơ sở GDĐH trong và ngoài nước .
– Tăng cường hợp tác quốc tế trong hoạt động giải trí giáo dục giảng dạy : những cơ sở GDĐH trong nước cần tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt quan trọng là với những cơ sở GDĐH có uy tín trong khu vực và quốc tế để tiếp cận với những chiêu thức dạy – học, phương pháp quản trị, thành tựu khoa học giáo dục tiên tiến và phát triển, văn minh của quốc tế, để từ đó nâng cao hiệu suất cao của GDĐH Nước Ta .
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Hobsbawm E. (1968). Industry and Empire – The Birth of the Industrial Revolution, The New Press, New York.
- Lasi H. et al (2014). Industry 4.0. Business & Information Systems Engineering, 6(4), 239-242.
- Østergaard and Nordlund (2019). The 4 biggest challenges to our higher education model – and what to do about them, available at: https://www.weforum.org/agenda/2019/12/fourth-industrial-revolution-higher-education-challenges/ [Accessed 01 February 2021].
- Penprase B.E. (2018). The Fourth Industrial Revolution and Higher Education. In: Gleason N. (eds). Higher Education in the Era of the Fourth Industrial Revolution, Palgrave Macmillan, Singapore.
- Schwab K. (2016). The fourth industrial revolution: what it means, how to respond, available at https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-fourth-industrial-revolution-what-it-means-and-how-to-respond/ [Accessed 01 February 2021].
- World Economic Forum (2017). Accelerating Workforce Reskilling for the Fourth Industrial Revolution An Agenda for Leaders to Shape the Future of Education, Gender and Work, available at https://www.weforum.org/whitepapers/accelerating-workforce-reskilling-for-the-fourth-industrial-revolution [Accessed 01 February 2021].
- World Economic Forum (2017). Realizing Human Potential in the Fourth Industrial Revolution – An Agenda for Leaders to Shape the Future of Education, Gender and Work, available at https://www.weforum.org/whitepapers/realizing-human-potential-in-the-fourth-industrial-revolution [Accessed 01 February 2021].
Challenges to Vietnam’s higher education sector in the context of Industry 4.0 and some recommendations
Master. Ninh Thi Hoang Lan
Thuongmai University
ABSTRACT:
The on-going Industry 4.0 has a strong impact on many fields, including the higher education sector. This paper presents an overview of the Industry 4.0 and challenges brought by this industrial revolution to the higher education sector. Based on the paper’s findings, some recommendations are proposed to improve the quality of Vietnam’s higher education sector in the context of the Industry 4.0 .
Keywords: Industry 4.0, higher education, higher education in Vietnam.
[Tạp chí Công Thương – Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 9, tháng 4 năm 2021]
Source: https://dvn.com.vn
Category: Kinh Doanh
