SINH LÝ QUÁ TRÌNH ĐÔNG MÁU – Quá trình cầm máu

Quá trình đông máu, còn được gọi là quá trình cầm máu hay quá trình đông máu tự nhiên, là quá trình quan trọng trong cơ thể để ngăn chảy máu quá mức khi một vết thương xảy ra. Quá trình này bao gồm nhiều bước, từ co bóp mạch máu và tạo thành động tử, cho đến tạo thành sợi sợi mạch máu để tạo thành chất sợi, làm đặc chất lỏng máu thành gel.

Dưới đây là mô tả tổng quan về quá trình đông máu:

1. Bước 1: Co bóp mạch máu và tạo thành động tử (Vasoconstriction): Khi một vết thương xảy ra, mạch máu sẽ co bóp và tạo thành động tử để giảm lượng máu chảy ra khỏi vị trí thương tổn.
2. Bước 2: Gắn các yếu tố đông máu (Platelet Plug Formation): Sự gắn kết của các tiểu cầu máu (platelet) tại vùng thương tổn tạo thành một “bức tường” chắn máu, giúp ngăn chảy máu tạm thời.
3. Bước 3: Kích hoạt hệ thống đông máu (Coagulation Cascade Activation): Khi tiểu cầu máu gắn kết, một loạt các yếu tố đông máu trong hệ thống máu cũng bắt đầu kích hoạt. Quá trình này bao gồm chuỗi các phản ứng hóa học liên quan đến các yếu tố đông máu, chẳng hạn như fibrinogen, protrombin và các yếu tố khác.
4. Bước 4: Tạo thành chất sợi (Fibrin Mesh Formation): Dưới tác động của các phản ứng hóa học, protrombin được chuyển thành thành phần tác động trực tiếp lên fibrinogen, tạo thành sợi fibrin. Sợi fibrin này tạo ra một cấu trúc giống lưới trong máu.
5. Bước 5: Tạo thành gel (Blood Clot Formation): Sợi fibrin kết hợp với tiểu cầu máu đã gắn kết trước đó, tạo thành một cấu trúc gel dày đặc gọi là cục máu đông. Cục máu đông này che phủ vùng thương tổn và ngăn máu tiếp tục chảy.
6. Bước 6: Sự phân hủy cục máu đông (Fibrinolysis): Sau khi thương tổn lành, một quá trình gọi là fibrinolysis sẽ diễn ra để phân hủy cục máu đông bằng sự tác động của enzym plasmin.

Quá trình đông máu là quá trình phức tạp và cần sự cân đối để đảm bảo máu đông đúng lúc và đủ để ngăn chảy máu, nhưng cũng không làm tạo thành máu đông quá mức gây nguy hiểm.

* Quá trình cầm máu trải qua 4 giai đoạn
 Giai đoạn thành mạch (co mạch tại chỗ).
 Tạo nút tiểu cầu.
 Tạo cục máu đông (quá trình đông máu) chia 3 giai đoạn:
GĐ 1: tạo protrombinase hoạt động thông qua 2 con đường nội sinh (intrinsic pathway) và ngoại sinh (extrinsic pathway).
GĐ 2: chuyển prothrombin thành thrombin
GĐ 3: chuyển fibrinogen thành fibrin
 Co cục máu đông và tan cục máu đông
* Có tất cả 13 yếu tố đông máu (theo kinh điển, hiện nay có 1 số yếu tố mới):
 Các yếu tố chung cho 2 con đường: I ; II; IV; V; X; XIII ;
 Các yếu tố riêng của con đường Nội sinh: VIII; IX; XI; XII
 Các yếu tố riêng của con đường Ngoại sinh : VII, III
+ Các yếu tố đông máu gồm có 13 yếu tố:
 Yếu tố I: Fibrinogen.
 Yếu tố II: Prothrombine (là một Protein do gan sản xuất).
 Yếu tố III: Thromboplastin (yếu tố tổ chức do tổ chức bị tổn thương sản xuất ra).
 Yếu tố IV: Calci
 Yếu tố V: Proaccelerin (yếu tố không ổn định).
 Yếu tố VII: Proconvertin (yếu tố ổn định).
 Yếu tố VIII: Yếu tố chống Hemophilia A
 Yếu tố IX: Yếu tố chống Hemophilia B (yếu tố Christmas)
 Yếu tố X: yếu tố Stuart
 Yếu tố XI: Yếu tố chống Hemophilia C
 Yếu tố XII: yếu tố Hageman (yếu tố tiếp xúc)
 Yếu tố XIII: yếu tố ổn định Fibrin.
 Yếu tố tiểu cầu.
Các yếu tố này được chia thành 2 nhóm:
 Các enzym hay tiền enzym được tổng hợp phần lớn từ gan. Tất cả enzym này trừ yếu tố XIIa, thuộc nhóm serin protease. Bốn yếu tố II, VII, IX, X cần phải có vitamin K để tổng hợp chúng từ gan
 Các yếu tố thúc đẩy phản ứng enzym bao gồm:
 Proaccelerine (yếu tố V) tổng hợp từ gan
 Yếu tố chống hemophiline A (yếu tố VIII)
 Fibrinogene có trọng lượng phân tử cao đóng vai trò bề mặt của quá trình hình thành cục máu đông
* Quá trình đông máu
Quá trình hình thành cục máu đông tiến triển theo 2 con đường: con đường ngoại sinh và con đường nội sinh:

 Con đường ngoại sinh: là con đường được triển khai nhanh chóng trong thời gain vài giây. Yếu tố VII (proconvertine) tự gắn vào phần phospholipide của thromboplastine tế bào khi có mặt của calci. Khi đã hoạt hóa, yếu tố VII tác động vào yếu tố X (Stuart). Yếu tố X đã hoạt hóa (Xa) khi có mặt của yếu tố V (proaccelerine) cắt prothrombine (yếu tố II) thành nhiều mảnh gọi là thrombine.
 Con đường nội sinh: triển khai chậm hơn. Điểm khởi phát của con đường này là các bề mặt không phải nội mạc mạch máu (dưới nội mô, mảng vữa xơ, bề mặt nhân tạo) và có vai trò của 4 yếu tố: yếu tố XII (yếu tố Hageman), kininogen trọng lượng phân tử cao, prekallicreine, yếu tố XI (plasma thromboplastine antecedent). Yếu tố XI hoạt hóa sẽ tác động vào yếu tố IX (yếu tố chống đông hemophilie B). yếu tố IX sau khi được hoạt hóa sẽ gắn vào một phospholipide để tạo thành một phức hợp với yếu tố VIII (yếu tố chống hemophilie A). Phức hợp này sẽ hoạt hóa yếu tố X lúc đó cũng gắn vào phospholipid này của tiểu cầu. Hai con đường nội sinh và ngoại sinh lúc này kết hợp với nhau: yếu tố Xa khi có mặt của yếu tố V sẽ cắt prothrombine thành thrombine
Sự hình thành fibrine là một giai đoạn nhanh nhất của quá trình hình thành cục máu đông. Thrombine cắt các peptid A và B ở vị trí đầu của chuỗi A alpha và A beta của fibrinogen và biến đổi liên kết monomer một cách tự phát thành polymer. Sự ổn định của fibrin cần phải có sự tác động của yếu tố XIII (yếu tố ổn định fibrin) hoạt hóa bởi fibrin khi có mặt của calci. Fibrin tạo thành một mạng lưới vây các hồng cầu trong khu vực này: đó là huyết khối đỏ. Sự co cục máu trong cơ thẻ cho phép củng cố vững chắc quá trình đông máu. Co cục máu này là do các tiểu cầu cố định trên mạng lưới fibrin co lại.

Source: https://dvn.com.vn
Category: Bản Tin DVN