Mỹ Latinh – Wikipedia tiếng Việt

Mỹ Latinh (tiếng Tây Ban Nha: América Latina hay Latinoamérica; tiếng Bồ Đào Nha: América Latina; tiếng Pháp: Amérique latine; tiếng Anh: Latin America) là một khu vực của châu Mỹ, nơi mà người dân chủ yếu nói các ngôn ngữ Roman (có nguồn gốc từ tiếng Latinh) – đặc biệt là tiếng Tây Ban Nha và tiếng Bồ Đào Nha, và một mức độ nào đó là tiếng Pháp.[2][3] Mỹ Latinh là một khu vực có diện tích xấp xỉ 21.069.500 km² (7.880.000 sq mi), chiếm gần 3,9% diện tích bề mặt và 14,1% tổng diện tích đất liền của Trái Đất. Tính đến năm 2019, tổng dân số Mỹ Latinh được ước tính là trên 660 triệu người[4] và tổng sản phẩm nội địa của khu vực là 5,16 nghìn tỷ đô la Mỹ (6,27 nghìn tỉ theo sức mua tương đương).[5] Dự kiến tốc độ tăng trưởng của Mỹ Latinh đạt khoảng 5,7% vào năm 2010 và 4% vào năm 2011.[6]

Quan niệm về việc một phần của châu Mỹ có một mối quan hệ về ngôn ngữ với những nền văn hóa Roman có thể được bắt nguồn từ thập niên 1830 trong các văn bản của Michel Chevalier, ông đã mặc nhiên công nhận bộ phận này của châu Mỹ là nơi sinh sống của những người thuộc “chủng Latinh”, và rằng khu vực này có thể liên minh với “Âu Latinh” trong một cuộc đấu tranh với “Âu German”, “Mỹ Ănglê” và “Âu Slav”.[7] Quan niệm này sau đó được các trí thức và lãnh tụ chính trị Mỹ Latinh đề cập đến vào giữa và cuối thế kỉ 19, họ không còn nhìn nhận Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha là những hình mẫu văn hóa, mà là Pháp.[8] Thuật ngữ được chính trị gia người Chile Francisco Bilbao sử dụng lần đầu tiên tại Paris trong một hội nghị năm 1856[9] và trong cùng năm bởi nhà văn người Colombia José María Torres Caicedo trong bài thơ “Hai châu Mỹ của ông.[10] Đế quốc Pháp của Napoléon III trong cuộc xâm lược Mexico đã ủng hộ thuật ngữ Mỹ Latinh, lý do là để Pháp có thể đứng vào hàng ngũ các quốc gia có ảnh hưởng tại châu Mỹ và để loại trừ các nước nói tiếng Anh, và giữ một vai trò trong chiến dịch của ông nhằm ngụ ý rằng khu vực có mối quan hệ văn hóa với Pháp, biến Pháp trở thành lãnh đạo về văn hóa và chính trị của khu vực, và lập Maximiliano của Habsburg làm hoàng đế của Đệ nhị Đế quốc Mexico.[11] Năm 1861, các học giả người Pháp cũng đã đặt ra thuật ngữ này trong La revue des races Latines, một tạp chí dành riêng cho phong trào liên Latinh.[12]

Theo cách sử dụng đương đại :

Mỹ Latinh có thể được phân thành một vài tiểu vùng dựa trên các yếu tố địa lý, chính trị, nhân khẩu và văn hóa. Nếu theo định nghĩa Mỹ Latinh là toàn bộ các khu vực ở phía nam của Hoa Kỳ, các tiểu vùng địa lý cơ bản là Bắc Mỹ, Trung Mỹ, Caribe và Nam Mỹ;[20] Nam Mỹ còn được phân chia tiếp dựa trên yếu tố địa-chính trị: Nón phương Nam và các quốc gia Andes. Cũng có thể phân chia Mỹ Latinh thành Mỹ Tây Ban Nha và Mỹ Bồ Đào Nha.

Che Guevara, một người Mỹ Latinh da trắng có nguồn gốc Tây Ban Nha, Basque và Ireland.Cư dân Mỹ Latinh có sự phong phú về tổ tiên, sắc tộc và chủng tộc, và khiến cho khu vực là một trong những nơi phong phú chủng tộc nhất quốc tế. Thành phần dân tộc bản địa có độc lạ giữa những vương quốc : người lai Âu-da đỏ ( Mestizo ) chiếm lợi thế ở nhiều nước ; ở một số ít nước thì người da đỏ chiếm đa phần ; dân cư 1 số ít vương quốc lại hầu hết là người gốc Âu ; và tại 1 số ít nước thì người Mulatto chiếm lợi thế. Ngoài ra còn có người da đen, người châu Á, và người lai da đen-da đỏ ( trong lịch sử dân tộc đôi lúc được gọi là Zambo ). Người có nguồn gốc châu Âu là nhóm đơn lẻ lớn nhất, và cùng với những người có một phần gốc Âu, họ chiếm xê dịch 80 % tổng dân số, [ 21 ] hoặc hơn. [ 22 ]

Tiếng Tây Ban Nha và tiếng Bồ Đào Nha là các ngôn ngữ chủ yếu của Mỹ Latinh. Tiếng Bồ Đào Nha chỉ được nói tại Brazil, song đây lại là quốc gia lớn nhất và đông dân cư nhất trong khu vực. Tiếng Tây Ban Nha là ngôn ngữ chính thức của hầu hết các nước Mỹ Latinh còn lại trên lục địa, cũng như tại Cuba, Puerto Rico (cùng với tiếng Anh), và Cộng hòa Dominica. Tiếng Pháp được nói tại Haiti và các tỉnh hải ngoại của Pháp như Guadeloupe, Martinique và Guyane thuộc Pháp, cộng đồng hải ngoại Saint-Martin.

Các ngôn từ địa phương châu Mỹ được nói thoáng rộng ở Peru, Guatemala, Bolivia, Paraguay và México, và ở một mức độ thấp hơn tại Panama, Ecuador, Brazil, Colombia, Venezuela, Argentina, và Chile. Ở những nước Mỹ Latinh còn lại, số người nói những ngôn từ địa phương có xu thế thu nhỏ hoặc ngôn từ đó bị tuyệt chủng. Mexico có lẽ rằng là vương quốc có nhiều ngôn từ nhất Mỹ Latinh. Tại Peru, tiếng Quechua cũng là một ngôn từ chính thức bên cạnh tiếng Tây Ban Nha. Tại Bolivia, tiếng Aymara, Quechua và Guaraní cũng có được vai trò chính thức bên cạnh tiếng Tây Ban Nha. Tiếng Guaraní, cùng với tiếng Tây Ban Nha, là ngôn từ chính thức của Paraguay, và được phần đông dân cư nói ( song ngữ ), và ngôn từ này cũng có được vị thế chính thức tại tỉnh Corrientes của Argentina .

Các ngôn ngữ châu Âu khác được nói tại Mỹ Latinh bao gồm: tiếng Anh bởi một số nhóm tại Puerto Rico, cùng các quốc gia có thể không được xem là thuộc vùng Mỹ Latinh như Belize và Guyana; tiếng Đức được nói ở miền nam Brasil, miền nam Chile cùng nhiều nơi ở Argentina và Paraguay; tiếng Ý được nói tại Brazil, Argentina, và Uruguay; tiếng Wales được nói ở miền nam Argentina.[23][24][25][26][27][28]

Đại đa số người dân Mỹ Latinh là Kitô hữu, hầu hết theo Công giáo La Mã. [ 29 ] Khoảng 70 % dân cư Mỹ Latinh tự xem mình là người Công giáo. [ 30 ] Thành viên của những giáo phái Tin Lành đang tăng lên, đặc biệt quan trọng là ở Brasil, Panamá và Venezuela .
Các yếu tố kinh tế tài chính, xã hội và bảo mật an ninh đã ảnh hưởng tác động đến thực trạng di cư của khu vực trong những thập niên gần đây, trọng tâm là sự biến hóa từ khu vực nhập cư sang khu vực di cư. Có khoảng chừng 10 triệu người Mexico sinh sống tại Hoa Kỳ. [ 31 ] 28,3 triệu người Mỹ nhận mình có gốc Mexico theo số liệu trong năm 2006. [ 32 ] Theo tìm hiểu dân số Colombia vào năm 2005, có khoảng chừng 3.331.107 triệu người Colombia hiện sinh sống ở quốc tế. [ 33 ] Số người Brasil sinh sống ở hải ngoại được ước tính là khoảng chừng 2 triệu người. [ 34 ] Một ước tính đưa ra số lượng từ 1,5 đến hai triệu người El Salvador sinh sống tại Hoa Kỳ. [ 35 ] Có tối thiểu 1,5 triệu người Ecuador sống ở quốc tế, hầu hết tại Hoa Kỳ và Tây Ban Nha. [ 36 ] Có xê dịch 1,5 triệu người Cộng hòa Dominica sinh sống ở quốc tế, hầu hết là tại Hoa Kỳ. [ 37 ] Có trên 1.3 triệu người Cuba sống ở quốc tế, hầu hết họ cư trú tại Hoa Kỳ. [ 38 ]

• Azevedo, Aroldo. O Brasil e suas regiões. São Paulo: Companhia Editora Nacional, 1971. (tiếng Bồ Đào Nha)
• Enciclopédia Barsa. Volume 4: Batráquio – Camarão, Filipe. Rio de Janeiro: Encyclopædia Britannica do Brasil, 1987. (tiếng Bồ Đào Nha)
• Coelho, Marcos Amorim. Geografia do Brasil. 4th ed. São Paulo: Moderna, 1996. (tiếng Bồ Đào Nha)
• Galeano, Eduardo. Open Veins of Latin America: Five Centuries of the Pillage of a Continent. 1973
• Edwards, Sebastián. Left Behind: Latin America and the False Promise of Populism. University of Chicago Press, 2010.
• Moreira, Igor A. G. O Espaço Geográfico, geografia geral e do Brasil. 18. Ed. São Paulo: Ática, 1981. (tiếng Bồ Đào Nha)
• Vesentini, José William. Brasil, sociedade e espaço – Geografia do Brasil. 7th Ed. São Paulo: Ática, 1988. (tiếng Bồ Đào Nha)
• Julio Miranda Vidal: (2007) Ciencia y tecnología en América Latina Edición electrónica gratuita. Texto completo en http://www.eumed.net/libros/2007a/237/

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp