Những người thợ rèn cuối cùng
Giữa trưa, con đường nhỏ dẫn vào xóm lò rèn trứ danh ở ấp Thống Nhất, thị trấn Ngan Dừa, huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu tĩnh lặng đến kỳ lạ. Tiếng búa, tiếng đe thưa thớt vọng ra từ một lò rèn duy nhất còn đỏ lửa như nỗi niềm của một làng nghề đang vào thời khắc lụi tàn.
Kéo vạt áo lau mồ hôi nhễ nhại trên khuôn mặt lem luốc vì bám đầy bụi than, ông Nguyễn Văn Ơn ( 65 tuổi ) khởi đầu câu truyện về nghề rèn như một triết lý sống mà ông đúc rút qua gần cả đời theo cái nghề nhọc nhằn : ” Nghề rèn cũng như rèn luyện tính cách, năng lượng của con người vậy. Rèn càng lâu, càng kỹ thì món đồ làm ra càng tốt, càng bền. Một dụng cụ rèn xong phải qua quy trình tôi luyện nguy hiểm. Từ một thanh sắt vô tri được nung, đập, giũa, rèn … sẽ trở thành một dụng cụ giúp ích cho con người. Đó cũng là nguyên do tôi gắn bó với nghề này gần 50 năm nay ” .
Hiện lò rèn của ông Ơn là lò duy nhất ở xóm lò rèn nổi tiếng nhất Bạc Liêu còn đỏ lửa
Cứ vài phút, ông Ơn lại gắp miếng sắt đang cháy đỏ rực trong lò ra nhúng vào bể nước, rồi đặt lên đe cho 2 người thợ lực lưỡng uyển chuyển tay quai tay búa. Dưới cái nắng như đổ lửa, tiếng búa, sắt, đe chạm vào nhau tạo nên một thứ âm thanh chát chúa đến đinh tai, cắt vụn cuộc trò chuyện giữa khách và chủ nhà .” Từ lúc mới sinh ra tôi đã nghe tiếng búa, tiếng đe của cha rồi. Tuổi thơ tôi cũng gắn liền với những âm thanh quen thuộc ấy. Có lẽ tôi sinh ra để theo cái nghiệp quai búa nhọc nhằn và dần yêu nghề không hề tách rời như hơi thở. Hai người con trai của tôi cũng vậy, sinh ra và lớn lên cùng với tiếng búa dội xuống đe chan chát quanh năm. Nhưng điều làm tôi hài lòng là cả 2 đứa đều không thành thợ rèn sắt mà thành … thợ rèn người ” – ông Ơn tiếp lời .Các con của ông Ơn từ nhỏ cũng phụ giúp cha làm nghề rèn, tuy nhiên ông quyết tâm cho con ăn học để không nối bước cái nghề nhọc nhằn và cơ cực mà bản thân mình đã trót đeo mang. Cả 2 người con ông Ơn giờ đều là giáo viên, đôi lúc cũng khuyên ông giải nghệ vì tuổi già sức yếu. Thế nhưng, ông bảo chừng nào không còn cầm nổi cây búa để rèn nữa thì tự khắc sẽ nghỉ ngơi .
Hơn 40 năm theo nghề, ông Ơn vẫn luôn ghi nhớ trong lòng lời căn dặn tha thiết của cha: “Nghề rèn không giúp con làm giàu, nhưng sẽ giúp con học được cái đức để sống có ích”. Chỉ tay vào chiếc lò đang rực cháy tung tóe than hồng, ông từ tốn bảo rằng lò rèn rất nóng nhưng lòng người thợ thì không bao giờ nóng.
” Một loại sản phẩm tốt không chỉ có khéo tay mà phải có hồn có cốt từ cái tâm của người thợ rèn gửi gắm vào đó. Người thợ rèn tâm và đức không tốt nhất định không hề tạo ra được một loại sản phẩm ra hồn ” – ông Ơn khẳng định chắc chắn cứng ngắc .
Nhà ông Ơn đã 3 đời làm nghề rèn, bản thân ông cũng sắp giải nghệ nhưng không có truyền nhânSuốt cuộc sống làm nghề rèn, ông Ơn tự đặt ra nguyên tắc cho mình và học trò là chỉ làm những dụng cụ có ích cho đời sống. Cũng không ít lần có người đến nhờ ông rèn mã tấu, kiếm nhật …, tuy nhiên ông thẳng thừng phủ nhận, trả giá bao nhiêu ông cũng không nhận. Bởi ông ý niệm rằng mục tiêu của nghề rèn là làm ra mẫu sản phẩm để ship hàng đời sống chứ không phải làm vũ khí giết người .Cũng như bao nhiêu làng rèn trên khắp cả nước, thời hưng thịnh, làng rèn Ngan Dừa có đến gần 50 lò rèn. Hầu như nhà nào cũng có lò rèn. Sản phẩm nguồn gốc từ đây đã trở thành tên thương hiệu vang danh một thời khắp vùng ĐBSCL.Để làm ra được loại dao bền, sắc trở thành tên thương hiệu của làng rèn Ngan Dừa, ông Ơn bật mý tuyệt kỹ đơn thuần nhưng vô cùng tinh xảo của thợ rèn xứ này : ” Nếu chỉ làm bằng thép thì dao sẽ giòn, dễ mẻ và gãy. Qua nhiều năm kinh nghiệm tay nghề, người thợ rèn Ngan Dừa nghĩ ra phải tích hợp thép với sắt .Trước tiên là chẻ thanh sắt ra, cho lõi thép vào giữa rồi đem nung cho hợp nhất. Phần có lõi thép sẽ là phần lưỡi dao khi càng mài càng sắc, còn phần thân dao toàn bằng sắt sẽ rất dẻo dai. Đó là sự tích hợp tuyệt đối cho một dụng cụ vừa dùng trong nhà vừa làm vườn, làm ruộng của người dân nông thôn ” .Nói đoạn, với ánh mắt sáng lên đầy vẻ tự hào, giọng ông Ơn lại chùn xuống đầy hụt hẫng : ” Những năm gần đây, người thợ rèn chịu áp lực đè nén từ kinh tế thị trường, doanh thu không đủ giàn trải chi tiêu sinh hoạt mái ấm gia đình nên họ lần lượt từ giã cái nghề ” ráo mồ hôi thì không có tiền ” này .
Lần lượt nhiều lò rèn tại Ngan Dừa đành ngậm ngùi đóng cửa vì những sản phẩm làm ra không còn đủ sức cạnh tranh với các loại dao bằng chất liệu inox mẫu mã đẹp mắt, sang trọng, được nhập khẩu từ nước ngoài. Hầu hết sản phẩm của các lò rèn truyền thống giờ chỉ còn tiêu thụ được ở một số vùng quê hẻo lánh”.
Nhiều thợ trong ” xóm lò rèn ” ở Ngan Dừa còn nói vui với nhau mỗi khi nện những nhát búa túc tắc xuống đe sẽ vang lên những tiếng : ” đắp … đổi ” hoặc ” cùng … cực ” .Ngày nay, máy móc công nghiệp dần sửa chữa thay thế sức người lao động trên đồng ruộng thì nghề rèn truyền thống lịch sử cũng phải kết thúc thiên chức của nó trong một ngày không xa. Thế hệ trẻ dù không có nghề nghiệp không thay đổi vẫn rời quê nhà để tìm thời cơ mới nên ông Ơn tìm đỏ mắt cũng không thấy đâu truyền nhân cho cái nghề rèn đang nguội lạnh .Rời làng rèn Ngan Dừa trong buổi chiều giáp Tết, tôi vẫn đau đáu về tình yêu, tận tâm của những thợ rèn luống tuổi đang khắc khoải về một nghề truyền thống lịch sử đang dần mai một. Lửa lò vẫn còn đỏ, tiếng đe, tiếng búa vẫn uyển chuyển nhưng lạc lõng giữa thị xã yên bình .
Source: https://dvn.com.vn
Category: Gia Dụng
