Chương 5. Phật giáo dưới triều đại: Chu-Tùy-Đường

LƯỢC SỬ PHẬT GIÁO TRUNG QUỐC

( Từ thế kỷ thứ I sau CN đến thế kỷ thứ X )

Soạn giả : Viên Trí

Chương Năm

PHẬT GIÁO DƯỚI BA TRIỀU ĐẠI:
CHU – TÙY – ĐƯỜNG

I. Dưới thời nhà Chu (557-581)

Trước khi đạt đến đỉnh điểm phồn thịnh của nó trong triều đại nhà Tùy và Đường, Phật giáo đã trải qua một cuộc khủng bố quyết liệt của vua chúa Bắc Chu. Theo “ Lịch Sử Phật Giáo Trung Quốc ”, với tham vọng thống nhất lễ giáo và thôn tính Bắc Tề, lấy tư tưởng Nho giáo làm văn hóa truyền thống chính, hai nhà vua của nhà Chu-Hiếu Mẫn Đế và Hiếu Ninh Đế – đã hạ lệnh hủy hoại Phật giáo, mặc dầu họ vẫn tin yêu đạo Phật [ 1 ]. Tuy nhiên, Kenneth K.S. Ch’en cho rằng cuộc khủng bố trên xảy ra vì một vài nguyên do khác. Trước hết là sự tranh luận giữa Phật giáo và Lão giáo, tương quan đến Lão Tử và đức Phật, vốn đã âm ỉ từ rất lâu. Vào năm 520, một cuộc tranh luận lịch sử vẻ vang giữa Trương Tân ( đạo Lão ) và Đàm Vô Thắng ( Phật giáo ) được tổ chức triển khai ngay tại triều đình trước sự tận mắt chứng kiến của Hiếu Minh Đế ( Bắc Ngụy ). Chủ thuyết của Trương Tân cho rằng Lão Tử sanh vào năm 605 T.CN, và đã cải hóa đức Phật trở thành hầu cận của mình vào năm 519 T.CN trong chuyến Tây du của ngài. Luận cứ của Trương Tân dựa trên “ Lão Tử Khai Thiên Kinh ”. Kinh sách hiện tồn của đạo Lão có tác phẩm này, nhưng không hề đề cập đến sự kiện Tây du và cải hóa man di [ 2 ]. Đối lại thuyết trên, Đàm Vô Thắng nói rằng đức Phật sanh vào ngày 8 tháng 04 năm 1029 T.CN và nhập Niết-bàn ngày 15 tháng 02 năm 950 T.CN. “ Châu Thơ Dị Ký và Hán Pháp Bổn Nội Truyện ” là nền tảng của luận cứ trên. Hai cuốn sách này là do giới Phật giáo ngụy tác trước năm 520. Niên đại 1029 – 950 T.CN rõ ràng là quá độc lạ với lịch sử dân tộc đức Phật, nhưng mục tiêu của Phật giáo đồ khi ngụy tác chúng là nhằm mục đích xử lý 1 số ít yếu tố. Trước hết, một trong những lời buộc tội của chủ nghĩa địa phương so với Phật giáo rằng tôn giáo ngoại lai này là điềm xấu và đã làm cho những triều đại sớm bị sụp đổ. Để chống lại vấn đề ấy, giới Phật giáo ngụy tác sách vở với nội dung rằng đạo Phật gia nhập vào Trung Quốc ngay sau ngày Phật Niết-bàn ( 950 T.CN ). Điều đó chứng tỏ rằng Phật giáo đến Trung Quốc vào lúc nhà Thương lập nước, nhưng triều đại nhà Thương lại sống sót hơn 800 năm. Do vậy lời buộc tội ấy trọn vẹn không có cơ sở. Thứ đến, giới Phật tử cũng vô hiệu giả thuyết cho rằng giáo chủ của họ là đệ tử của Lão Tử. Để đạt được mục tiêu này, họ ngụy tác một số ít tầm cỡ với nội dung rằng trong thực tiễn Lão Tử là học trò của đức Phật ; đơn cử là cuốn “ Chính Vu Luận ”, có lẽ rằng được biên soạn vào triều đại Đông Tấn. Một tác phẩm khác đề cập cụ thể về yếu tố này là “ Thanh Tịnh Pháp Hành Kinh ”, ghi rằng đức Phật đã phái ba đại đệ tử đến Trung Quốc để truyền bá Phật pháp và cải hóa quần chúng. Một trong ba người ấy là Đại Ca Diếp ( Mahàkàśyapa ), và người Trung Quốc gọi là Lão Tử. Sau cuộc tranh cãi vào năm 520, Hiếu Mẫn Đế chỉ định một hội đồng gồm 170 học giả để biên soạn lịch sử vẻ vang triều đại Bắc Ngụy và kiểm chứng chủ thuyết của Trương Tân và cuốn “ Khai Thiên Kinh ”. Sau đó, hội đồng ấy đi đến Tóm lại Lão Tử chỉ truyền lại cho hậu thế cuốn “ Đạo Đức Kinh ”, gồm 5.000 từ và không còn gì khác nữa. Nhà vua ra lệnh hành hình Trương Tân vì tội dối gạt dân chúng, nhưng nhờ Bodhiruci ( Bồ-đề-lưu-chi ) can thiệp nên được miễn tội chết. Tất nhiên, giới đạo sĩ không thuận tiện đồng ý thất bại ấy ; thế cho nên xích míc mỗi ngày mỗi căng thẳng mệt mỏi và bùng nổ dưới thời trị vì của Võ Đế ( 561 – 577 ). Ban đầu tuy không có ác cảm với Phật giáo, Võ Đế vẫn không hài lòng với sự thông dụng thoáng rộng của tôn giáo ngoại bang này. Mặc dù sinh ra trong bộ tộc biên cương, Võ Đế vẫn tự xem mình là dân tộc bản địa Trung Quốc chính thống, cả trong tâm lý lẫn hành vi. Ông cho rằng tôn giáo ngoại lai ( Phật giáo ) thật sự là không tương thích với phong tục và thể chế người Hán và cần phải loại trừ. Nhưng là một vị vua mưu trí, Võ Đế không biểu lộ sự trái chiều ấy một cách công khai minh bạch vì ông nhận thức rõ ảnh hưởng tác động lớn lao của Phật giáo so với nhân dân. Một nguyên do khác khiến Võ Đế lo ngại Phật giáo vì có lời đồn Phật giáo muốn cướp đoạt ngai vàng của ông. Người ta chú ý quan tâm rằng, vào thời gian ấy, vua chúa Bắc Tề và Bắc Chu luôn bị ám ảnh bởi lời đồn rằng giới mặc đồ đen sẽ chiếm đoạt ngôi báu, mà tu sĩ Phật giáo lúc ấy cũng mặc y phục màu đen, mặc dầu màu đen không những thông dụng giữa quần chúng mà cả giới quan chức triều đình. Nhưng nguyên do trái chiều chính của Võ Đế dẫn đến cuộc khủng bố Phật giáo phải kể đến vai trò của Vệ Nguyên Tung, người rất thích chuyện huyền bí và bói toán. Cần quan tâm lúc nhỏ ông ta từng là sa di của Tăng đoàn và học tập với một vị sư vô danh. Sinh trưởng trong một mái ấm gia đình nghèo ở Szchuan nhưng ước ao có danh vọng để được bước chân vào triều nội, Vệ Nguyên Tung đến Trường An, kinh đô nhà Chu để tìm đường lập thân. Sớm nhận ra Phật giáo là tôn giáo thông dụng nhất tại đây, Nguyên Tung nghĩ đến việc hạ nhục và chống đối Phật giáo, vì đây là cách tốt nhất khiến triều đình quan tâm. Ông ta lục lọi và tìm kiếm chứng cứ chống lại Phật giáo rồi làm cho nó đến tai của giới quan lại. Ban đầu có vẻ như Võ Đế không chăm sóc lắm, nhưng vì chuyện do Nguyên Tung bịa đặt luôn được mọi người buôn chuyện, cho nên vì thế tên tuổi của ông cũng đến tai nhà vua. Khi biết được nhà vua khởi đầu chú ý quan tâm, vào năm 567 Vệ Nguyên Tung đệ trình bản đề xuất kiến nghị lên bệ rồng, trong đó ông trình diễn 1 số ít yếu tố mà đạo Phật đã và đang gây tổn hại cho vương quốc. Nguyên Tung nói rằng nhiều thành phần bất hảo của xã hội gia nhập Tăng đoàn, tạo nên mối lo cho chính thể ; do vậy triều đình cần phải thanh lọc và thanh trừng Tăng già. Ông ta chống đối việc phụng thờ tháp tượng, vì việc làm ấy không làm tăng trưởng quyền lợi cho nhân dân và nước nhà. Việc thiết kế xây dựng chùa chiền làm tổn hao tài chánh của vương quốc và phí phạm sức lao động của người dân cần phải chấm hết. Trong bản đề xuất kiến nghị ấy, Nguyên Tung ý kiến đề nghị tăng ni nên hoàn tục để lao động nhằm mục đích tạo ra nhu phẩm thiết yếu cho xã hội. Quan trọng hơn nữa, bản đề xuất kiến nghị ấy đánh trúng tâm lý của Võ Đế khi xác lập vua không phải là người man di mà là người Hán, vì nhà vua trọn vẹn ủng hộ phong tục và thể chế Trung Quốc. Nhờ vậy, nhà vua phong Nguyên Tung làm công tước. Tuy nhiên, vì cảm thấy chưa đúng lúc để ra tay đàn áp Phật giáo, Võ Đế giữ Vệ Nguyên Tung lại trong triều chờ đợi thời cơ. Trong thời hạn này, Nguyên Tung dành nhiều thời hạn vào việc thần thuật huyền bí. Nhờ sự tiến cử của ông, Trương Tân, một đạo sĩ khác cũng được trọng dụng. Cả hai cùng nhau mưu tính kế hoạch để khuấy động và làm ngày càng tăng sự thù nghịch của Võ Đế so với Phật giáo. Vào thời hạn này, yếu tố Phật giáo hay Lão giáo sinh ra trước cũng được nhà vua chăm sóc. Từ năm 568 trở đi, nhiều cuộc tranh luận về chủ đề “ Hóa Hồ Kinh ” do triều đình tổ chức triển khai, thậm chí còn có cả sự tham gia của nhà vua, cho tu sĩ của hai tôn giáo này liên tục nổ ra. Có hàng trăm tu sĩ Phật giáo, Lão giáo cũng như học giả của Khổng giáo tham gia vào những cuộc tranh luận như thế. Vào năm 573, Võ Đế Kết luận rằng Khổng giáo sinh ra tiên phong vì nó tiêu biểu vượt trội cho hệ tư tưởng truyền thống cuội nguồn của vương quốc ; Lão giáo được xếp hàng thứ hai và sau cuối là Phật giáo. Phật giáo đồ không thỏa mãn nhu cầu với Tóm lại trên, thậm chí còn 1 số ít trong họ chỉ trích quan điểm của nhà vua. Điều đó khiến nhà vua điên tiết và làm cho ông ta càng chú ý quan tâm đến lời khuyên của Vệ Nguyên Tung. Cuối cùng, Võ Đế phát hành chiếu chỉ diệt trừ Phật giáo vào năm 574. Ảnh hưởng của Vệ Nguyên Tung so với cuộc đàn áp Phật giáo hoàn toàn có thể thấy rõ qua ngôn từ mà nhà vua dùng trong chiếu chỉ, vì nhiều ngôn từ được Nguyên Tung trình diễn trong bản đề xuất kiến nghị năm 567 được Võ Đế nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Trong chiếu chỉ 574, nhà vua ra lệnh tàn phá toàn bộ chùa chiền, Phật tượng và kinh sách ; tăng ni phải hoàn tục ; gia tài của Tăng già bị tịch biên và phân phát cho quan lại, hoàng tử và công tước. Cần chú ý quan tâm chiếu chỉ khủng bố ấy không chỉ nhắm đến Phật giáo mà cả Lão giáo, nguyên do là vì trong những cuộc tranh luận, số kinh sách ngụy tạo của đạo Lão đều bị học giả Phật giáo vạch trần. Do thế, nhà vua cho rằng Lão giáo cũng xấu xa như Phật giáo. Năm 577, khi Võ Đế thắng lợi Bắc Tề, Phật giáo ở miền Bắc cũng chịu chung số phận. Sau khi tiến vào kinh đô Bắc Tề, Võ Đế ra lệnh triệu tập toàn bộ tăng ni trong vùng và công bố chiếu chỉ loại trừ Phật giáo. Có một lần, nhà vua công bố rằng cần phải khủng bố Phật giáo vì tôn giáo này không tôn trọng đạo hiếu, làm hao tổn gia tài và xúi giục bọn phản loạn. Theo Phí Trường Phòng [ 3 ], cuộc khủng bố dưới thời Võ Đế hủy hoại hàng loạt chùa, tháp, Phật tượng mà nhân dân đã thiết kế xây dựng qua hằng trăm thế kỷ. Hơn 03 triệu tăng ni phải hoàn tục và 40 ngàn ngôi chùa bị thành viên của những mái ấm gia đình hoàng tộc chiếm cứ. Tuy nhiên, số lượng 03 triệu tăng ni trên có vẻ như không đúng mực và có vẻ như bị khuyếch đại. Theo một số ít sử gia, Vệ Nguyên Tung ( cựu tu sĩ Phật giáo ) là nhân vật chính đứng đằng sau cuộc khủng bố ấy nhưng giới sử gia Phật giáo như Tao-hsuan, Tao-shih, Chueh-an … thường đề cập cả Trương Tân và Nguyên Tung khi viết về tiến trình lịch sử dân tộc này. Tuy nhiên, Trương Tân lại bị họ buộc tội nhiều hơn là Nguyên Tung.

II. Dưới triều đại nhà Tùy

Cuộc khủng bố do Vệ Nguyên Tung xúi giục chỉ lê dài từ năm 574 đến năm 577. Ngay sau khi Võ Đế băng hà ( 578 ), tình hình của Phật giáo đã được cải tổ vì vị hoàng đế kế vị, tức Tuyên Đế, rất có tình cảm với Phật giáo. Nhưng ba năm sau đó ( 581 ), Dương Kiên, một trong những nhân vật điển hình nổi bật nhất của lịch sử vẻ vang Trung Quốc, lật đổ triều đại Bắc Chu và lập nên nhà Tùy, lấy tước hiệu là Văn Đế. Vào năm 589, Văn Đế chinh phục nhà Trần ở phía Nam, thống nhất chủ quyền lãnh thổ Trung Quốc sau 300 năm bị chia cắt. Trong những năm đầu trị vì, Văn Đế nỗ lực tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân để củng cố triều đại non trẻ của mình. Nhà vua sống rất đơn giản và giản dị, không xa hoa cầu kỳ, nghiêm chỉnh, nhẫn nại lắng nghe quan điểm của mọi người. Ông thưởng phạt phân minh, cắt giảm thuế má và lao động công ích, khuyến khích nông nghiệp và dệt may. Chính sách đúng đắn ấy sớm làm cho quốc gia trở nên phồn thịnh. Để biện hộ cho đường hướng chính trị của mình, Văn Đế nghiên cứu và điều tra và ứng dụng triết lý Khổng giáo trong những năm đầu thiết kế xây dựng quyền lực tối cao. Ví dụ, ông miễn giảm thuế và thời hạn lao động công ích cho những ai có hiếu với mẹ cha ; thiết kế xây dựng trường học tại mỗi địa phương và ngay kinh thành để dạy Tứ Thư, Ngũ Kinh … Tuy nhiên, đặc ân lớn nhất nhà vua lại dành cho Phật giáo. Trong góc nhìn này, Tùy Văn Đế là vị vua độc lạ nhất trong lịch sử vẻ vang của vua chúa Nước Trung Hoa, vì nhà vua định rõ chủ trương quản lý, lấy giáo lý Phật giáo làm hệ tư tưởng chính để thống nhất và củng cố quốc gia. Ngay cả khi còn ship hàng trong quân đội của triều đại Bắc Chu [ 4 ], Dương Kiên cố gắng làm giảm bớt sự thù nghịch quyết liệt so với Phật giáo. Ông được cho phép một chùa Phật giáo tại Trường An và một tại Lạc Dương được Open hoạt động giải trí trở lại. Ông đích thân mời vị lãnh đạo giáo hội đương thời là Pháp Tạng xuống núi để giúp ông Phục hồi lại đạo Phật. Dương Kiên cũng được cho phép những Tỷ-kheo đức hạnh được trở lại chùa để hành đạo. Người ta nói rằng chính nhờ những việc làm ấy mà Yang Chien ( Dương Kiên ) nhận được sự ủng hộ của quần chúng sau cuộc khủng bố từ năm 574 – 577. Do vậy, sau khi lên ngôi, Văn Đế triển khai việc xiển dương Phật giáo. Trước tiên, vào năm 581 nhà vua ra chiếu chỉ thiết kế xây dựng tu viện Phật giáo ngay dưới chân năm dãy núi thiêng, gồm Thái Sơn ở Shantung, Hoa Sơn ở Shen-si, Hoành Sơn ở Anhui, Hằng Sơn ở Hồ Bắc, và Tung Sơn ở Hồ Nam. Chiếu chỉ ấy cũng gồm có việc cúng dường đất đai để tương hỗ cho những tu viện. Đây là một sự khởi đầu vô cùng ý nghĩa vì năm ngọn núi này được nhân dân xem là nơi cư trú của chư thiên địa phương và những vùng lân cận. Trong cùng năm ấy, Văn Đế ra lệnh thiết kế xây dựng 1 số ít chùa miếu tại 1 số ít địa phương mà cha ông và ông đã thắng lợi những trận chiến quan trọng như Hsiang-yang, Sui-chun, Chiang-ling, và Chin-yang. Số chùa miếu này là nơi để tổ chức triển khai lễ cầu nguyện cho vong hồn chiến sĩ tử nạn trong những chiến trận ấy. Năm 583, Văn Đế ra lệnh kiến thiết lại toàn bộ chùa tháp bị hủy hoại trong cuộc khủng bố. Hai năm sau đó, một chiếu chỉ được phát hành với nội dung tái thiết số Phật tượng bị đập phá và hồi sinh lại những kinh sách bị hủy hoại. Cũng chính trong năm 585, nhà vua triển khai thiết kế xây dựng 40 ngôi quốc tự trong những huyện tổng với tên gọi là Đại Hưng Quốc Tự. Với sự khuyến vũ của hoàng triều, kinh sách Phật giáo sớm phổ cập thoáng đãng khiến giới sử gia Khổng giáo phàn nàn rằng kinh sách Phật giáo được lưu hành nhiều hơn sách vở của Khổng giáo cả hằng trăm lần. Nhà vua công khai minh bạch phát nguyện trở thành một Fan Hâm mộ tại gia của đức Phật, do vậy ông được ban tặng tên gọi có ý nghĩa “ Con trai Bồ-tát ”. Tu sĩ có tri thức và Tỷ-kheo đức hạnh thường được mời vào hoàng cung thuyết giảng tầm cỡ cho vua và giới phụ nữ hoàng tộc. Hoàng hậu, thái tử và nhiều đại quan đương triều đều cải đạo theo Phật. Cần chú ý quan tâm trong trận chiến chống sự xâm lăng của quân đội nhà Tùy, vua quan nhà Trần [ 5 ] ở phía Nam kêu gọi tổng thể nguồn nhân lực trong chủ quyền lãnh thổ, gồm có cả giới tu sĩ Phật giáo và Lão giáo. Do vậy, sau khi chinh phục được nhà Trần, Tùy Văn Đế vận dụng một số ít chủ trương cứng rắn so với Phật giáo tại đây. Tất cả tăng quan do nhà Trần bổ nhiệm đều bị Tùy Văn Đế bãi chức. Hoạt động của Tăng già bị giám hộ ngặt nghèo nhằm mục đích ngăn ngừa thực trạng chống đối triều đại mới. Nhiều chùa viện bị cuộc chiến tranh hủy hoại không được sửa sang ; trong khi ấy số còn lại bị quân đội trưng dụng. Mỗi khu vực dân cư hoạt động và sinh hoạt chỉ có hai chùa được phép hoạt động giải trí. Nói chung, trong quá trình đầu của nhà Tùy, Phật giáo phía Nam trong thời điểm tạm thời gặp khó khăn vất vả. Nhưng người ta nói rằng Tùy Văn Đế không có ý chống đối Phật giáo, vì vào năm 590 nhà vua đã gửi một bức thư cho Trí Giả đại sư, người sáng lập ra Thiên Thai Tông và là vị tăng được kính trọng nhất ở miền Nam Trung Hoa thời bấy giờ, thành tâm mời ngài hợp tác với triều đình để phục hưng sức mạnh vốn có của Phật giáo. Bắt chước vua cha ( Văn Đế ), thái tử Quang cũng tranh thủ sự ủng hộ của vị danh tăng này. Thực ra, lòng tôn kính của thái tử so với Trí Giả đại sư nhằm mục đích đến mục tiêu riêng tư, vì thái tử biết rằng cha ông là một Phật tử thuần thành. Bằng việc bộc lộ lòng tôn kính của mình so với Phật giáo, thái tử kỳ vọng cha của ông sẽ hài lòng và truyền trao đế vị cho mình. Cần quan tâm rằng sau khi trấn áp trọn vẹn hai miền Nam Bắc, lấy giáo lý Phật giáo làm nền tảng chính trị, Tùy Văn Đế mở màn chiến dịch thống nhất quốc gia. Ông tự xem mình là Nhân Vương Hộ Quốc. Khác với vua chúa thời Bắc Ngụy tự xem họ là Như Lai, Văn Đế công bố rằng sự đăng vị của ông là nhờ vào Phật pháp. Trong chỉ dụ năm 594, nhà vua công bố là đệ tử của đức Phật để chứng tỏ mối quan hệ ngặt nghèo giữa nhà vua và Ngài. Sắc lệnh ấy cũng ghi rõ sự hối hận của vua so với việc phá hoại tu viện, kinh tượng và chùa tháp trong thời đại Bắc Chu. Vào năm 601, trải qua Phật pháp, nhà vua tỏ rõ quyết tâm củng cố đế chế của mình với chỉ dụ rằng nhà vua đã quy y Tam Bảo và mong ước rằng toàn thể nhân dân phát triển thiện tâm, nuôi dưỡng thiện nghiệp. Để biểu lộ tấm lòng hộ pháp, Văn Đế phái 30 vị Tỷ-kheo mang theo hương và xá lợi Phật đến 30 TT khác nhau khắp quốc gia. Sau khi đến, những Tỷ-kheo tìm kiếm những vùng đất thích hợp và thiết kế xây dựng bảo tháp để tôn trí xá lợi. Trong dịp này, 30 ngôi bảo tháp được thiết kế xây dựng nên. Vào rằm trăng tròn tháng chín năm 601, lễ tôn trí xá lợi, được nhà vua đích thân bài trí cẩn trọng trong 30 chiếc bình quý, hàng loạt cử hành khắp cả nước. Tất cả quan lại triều đình đều được nghỉ một tuần để tham gia buổi lễ thiêng ấy. Cùng lúc ấy, tại kinh thành, Văn Đế cũng tổ chức triển khai một buổi lễ sang chảnh ngay hoàng cung để kỷ niệm sự kiện lịch sử dân tộc này. Tuy nhiên, việc ấy không chỉ xảy ra một lần mà vào năm 602, 51 ngôi tháp khác được lệnh thiết kế xây dựng để tôn trí xá lợi. Vào năm 604, thêm 30 ngôi tháp với cùng mục tiêu được thiết kế khắp toàn chủ quyền lãnh thổ. Nhìn chung, từ năm 601 đến 604 nhà vua thiết kế xây dựng tổng số là 111 [ 6 ] ngôi tháp với mục tiêu truyền bá Phật pháp. Nhằm bày tỏ hơn nữa sự ủng hộ Phật giáo, vào năm 601, nhà vua ra lệnh đóng cửa những trường học của Khổng giáo ở nhiều Q. thị và thôn quê, đồng thời nghiêm khắc số lượng giới hạn số học trò ở cấp ĐH. Có thể nói, trong kế hoạch thiết kế xây dựng tháp miếu, Văn Đế mô phỏng theo gương “ Nhân Vương Hộ Quốc ” của đại đế Asoka ( A-dục ) Ấn Độ ; vì truyền thống cuội nguồn Phật giáo nói rằng Asoka đã xây 84.000 ngôi tháp khắp chủ quyền lãnh thổ Ấn để thờ phụng xá lợi Phật. Với việc làm này, nhà vua kỳ vọng tổng thể mọi những tầng lớp trong xã hội Nước Trung Hoa hoàn toàn có thể vun trồng phước đức bằng việc thờ cúng xá lợi thiêng của Phật. Thông qua lễ tôn trí xá lợi với sự tham gia của toàn thể quan chức và tăng lữ, nhà vua có cảm tưởng rằng toàn thể đế chế đã thống nhất lại. Rõ ràng, chưa hề có một vị vua nào trước Tùy Văn Đế dùng việc truyền bá đạo Phật như thể chủ trương để thống nhất quốc gia. Phương pháp này không chỉ thấy ở Nước Trung Hoa, mà còn được vận dụng ở Nhật Bản và Nước Hàn, ví dụ thời Thánh Đức Thái Tử của Nhật Bản. Cần quan tâm, để tương hỗ cho việc hoằng dương Phật pháp, nhà vua tổ chức triển khai nhiều hội đồng Tỷ-kheo ; mỗi đơn vị chức năng gồm 25 người. Lãnh đạo của mỗi hội đồng ở tại kinh đô, trong khi ấy số thành viên còn lại phân tán khắp nơi để xiển dương giáo pháp. Có hằng trăm đơn vị chức năng hội đồng như vậy hoạt động giải trí khắp quốc gia. Theo tài liệu thống kê, lúc Văn Đế mới lên ngôi, Lạc Dương chỉ có 64 tu viện dành cho Tỷ-kheo và 27 dành cho ni. Vào cuối đời của vua, chùa viện Phật giáo tăng lên đến 120 ngôi, trong khi ấy đền miếu của đạo Lão vẫn duy trì như trước. Mặc dù đã làm rất nhiều quyền lợi cho Phật giáo, Tùy Văn Đế lại bị chính con ruột của mình là thái tử Quang hành hạ cho đến chết, sau khi Quang kế vị ngôi báu với tước hiệu là Dạng Đế trong năm 604. Tuy nhiên, Dạng Đế cũng tương hỗ đắc lực cho đạo Phật. Vì thế, trong khi giới sử gia Khổng giáo chỉ trích Dạng Đế là loại bạo chúa, hung tàn, ích kỷ và ngông cuồng nhất trong lịch sử dân tộc Trung Quốc, những sử gia Phật giáo như Chih-p ’ an lại không chỉ trích nhà vua. Họ biện hộ hành vi của Dạng Đế là do nghiệp quá khứ bằng cách trích dẫn chuyện Ajatasatru ( A-xà-thế ) giết vua Bimbisara ( Tần-bà-sa-la ) để cướp ngôi báu. Khi còn giữ chức tổng trấn ở Nam Trung Hoa, thái tử Quang đã triển khai một số ít kế hoạch để biểu lộ lòng nhiệt thành của mình so với Phật giáo. Thái tử ra lệnh thu lượm số kinh sách bị hư hoại trong đại chiến giữa nhà Trần và Tùy, sau đó đem về Dương Châu và lập hội đồng để hồi sinh, san định. Ông ta cũng kiến thiết xây dựng hai tu viện và mời tổng thể danh tăng ở miền Nam đến cư trú ở đó. Hai tu viện này có một vị trí quan trọng trong việc phục hưng Phật giáo tại miền Nam Trung Quốc thời bấy giờ. Sau khi lên ngôi, trong dịp về thăm lại Dương Châu, Dạng Đế tổ chức triển khai một lễ cầu nguyện cho Thiên Thai Trí Giả đại sư vừa mới viên tịch. Sau đó, nhà vua cúng dường tài chánh để thiết kế xây dựng một ngôi chùa tưởng niệm ngài. Tuy nhiên, nỗ lực dùng Phật giáo như thể một động lực thống nhất quốc gia của nhà Tùy lê dài không bao lâu. Sự bạo ngược và tàn ác của Dạng Đế qua việc thiết kế xây dựng kinh đào thông suốt phía Bắc Trường An và Lạc Dương với sông Dương Tử đã hủy hoại nhiều TT dân cư và gia tài lớn lao của quốc gia, làm cho nhân dân lâm vào cảnh khốn khổ, nghèo nàn. Bên cạnh ấy, đời sống xa hoa, phóng túng của vua quan nhà Tùy còn tăng thêm gánh nặng cho người dân. Dạng Đế không những duy trì cả Trường An và Lạc Dương làm kinh đô, mà còn ra lệnh xây thêm nhiều đền đài trang trọng trong mỗi kinh thành. Để thực thi việc làm ấy, hàng triệu người bị sung làm lao dịch. Tuy nhiên, sai lầm đáng tiếc lớn nhất của Dạng Đế là phái ba đoàn quân viễn chinh xâm lăng Triều Tiên với tác dụng là cả ba đều thất bại. Cuối cùng, làn sóng bất mãn của binh lính và giới lao dịch dẫn đến cuộc làm mưa làm gió, ám sát Dạng Đế năm 618 làm sụp đổ nhà Tùy [ 7 ]. Triều đại nhà Đường nối ngôi với một đổi khác quan trọng là trở lại với truyền thống cuội nguồn Trung Quốc, lấy ý thức hệ Khổng giáo làm nền tảng cho mạng lưới hệ thống chính trị vương quốc. Tuy nhiên, Phật giáo vẫn là tôn giáo có thế lực nhất trong chủ quyền lãnh thổ, vì vua chúa nhà Đường không muốn loại bỏ đi đặc trưng tôn giáo trong lòng người dân, mà phần đông trong họ đều là Phật tử.

III. Dưới thời nhà Đường (618-907)

Sau khi lật đổ nhà Tùy, Lý Uyên lập nên nhà Đường, xưng hiệu là Cao Tổ, niên hiệu Võ Đức. Với thực trạng quốc gia vẫn thống nhất sau cuộc binh biến, Đường Cao Tổ rồi đến Thái Tông ( Lý Thế Dân ) củng cố, thiết kế xây dựng và phát triển quốc gia Trung Quốc thành một chủ quyền lãnh thổ to lớn lê dài đến cả vùng Trung Á. Hầu hết giới sử gia đều công nhận đây là một trong ba quá trình phồn vinh và phát triển nhất của văn hóa truyền thống và văn minh Nước Trung Hoa [ 8 ]. Do vậy, nó còn được gọi là “ thời đại hoàng kim ”. Danh từ “ người Đường ” ( thoòng dần ) cũng thông dụng như danh từ “ người Hán ” để chỉ người Trung Quốc. Đường lối chính trị của Đường triều mang tính toàn thế giới. Triều đại này tự xem họ là vua chúa không riêng gì của Trung Quốc, mà là của tổng thể những bộ tộc. Vì thế, trong chủ trương mở mang bờ cõi, bất kể bộ tộc nào không thuần phục hoặc có ý chống đối đều bị nhà Đường cử binh chinh phạt [ 9 ]. Về chủ trương tôn giáo, mặc dầu có khuynh hướng nghiêng về đạo Lão, triều đại nhà Đường [ 10 ] chủ trương khoan dung so với tôn giáo. Nhiều tôn giáo ngoại bang như Nestorian Christianity ( Cảnh giáo – một phái Ki Tô giáo ở Tây Á ), Islam ( Hồi giáo ), Manichaeism ( Ma Ni giáo ) đã gia nhập vào Nước Trung Hoa trong quá trình này ; nhưng hùng mạnh nhất vẫn là Phật giáo. Có thể nói rằng trong lịch sử dân tộc sống sót và phát triển ở Nước Trung Hoa, thời đại nhà Đường là tiến trình phát triển cao độ của Phật giáo. Mọi những tầng lớp xã hội đều ủng hộ Phật giáo, mọi hoạt động và sinh hoạt của Phật giáo đều lôi cuốn sự chú ý quan tâm của mọi người. Cần quan tâm lúc này người Trung Quốc không riêng gì tiếp thu giáo lý Phật giáo một cách thụ động, mà khuynh hướng bản địa hóa Phật giáo được họ ý thức một cách rõ ràng. Những tư tưởng và phe phái phản ảnh tính đặc trưng Nước Trung Hoa như Thiền tông, Thiên Thai tông, v.v … lần lượt sinh ra. Có thể nói rằng đây là thành quả độc lạ của những thiên tài Phật giáo, mở ra một chương mới trong lịch sử vẻ vang triết học Trung Quốc. Nhưng do vì Phật giáo Đường triều không còn là một tôn giáo xuất thế với những ngoại lệ đặc biệt quan trọng như ở Ấn Độ, nó từ từ bị đồng nhất thành một bộ phận của xã hội và ở đầu cuối đặt dưới sự trấn áp của triều đình [ 11 ]. Ví dụ, trong những triều đại trước, Tỷ-kheo chỉ bị pháp lý triều đình xử trị khi phạm những trọng tội như giết người, cướp của v.v …, còn những tội lỗi nhẹ được xử theo giới luật Phật giáo. Vào thời nhà Đường, nếu vi phạm bất kể pháp lý nào của triều đình, Tỷ-kheo cũng bị trừng phạt như người dân thông thường. Vấn đề “ tu sĩ nên lễ lạy vua chúa hay không ” được tranh luận từ những triều đại trước đã bị loại trừ. Lúc này, tu sĩ mọi tôn giáo đều phải lễ lạy vua chúa. Điều này chứng tỏ rằng triều đình nhà Đường đã thế tục hóa tôn giáo thành một tổ chức triển khai như những tổ chức triển khai khác của xã hội. Do vậy, không có bất kỳ sự ngoại lệ nào so với mọi đối tượng người dùng xã hội, gồm có cả tu sĩ Phật giáo. Cần quan tâm, ngay trong quá trình trị vì của Đường Cao Tổ, Phật giáo liên tục gặp sự chống đối của Lão giáo qua những biểu chương với lời buộc tội nặng nề. Theo họ, giáo lý Phật giáo toàn là ngoa ngôn và không hài hòa và hợp lý. Tôn giáo này khuyến khích sự phản bội và phá vỡ truyền thống lịch sử hiếu đạo, vì nó dạy người ta không cần phải biểu lộ lòng tôn kính với cha mẹ và vua chúa. Các đạo sĩ nói rằng sống chết chỉ là yếu tố tự nhiên, trong khi ấy công lý, đạo đức, thưởng phạt là thuộc lãnh vực của con người ; nhưng Phật giáo lại dạy là do nghiệp ; bằng việc lý giải sai lầm đáng tiếc ấy, Phật giáo đã cướp đoạt quyền hành của đấng sáng thế. Hàng trăm, hàng ngàn tu sĩ Phật giáo lười biếng, ăn bám và phung phí thời hạn của họ qua việc rao giảng những điều xằng bậy đang là gánh nặng kinh tế tài chính của xã hội. Làn sóng chống so với những ngôn từ nặng nề như vậy được lặp đi lặp lại nhiều lần nhưng không được xã hội chăm sóc. Do được sự ủng hộ từ những mái ấm gia đình quyền quý và cao sang và hoàng thân quốc thích, tu sĩ Phật giáo rất có quyền lực tối cao và giàu sang. Hơn thế nữa, Đường Cao Tổ có vẻ như nhận ra được nguyên do thất bại chính của triều đại Bắc Chu là ngược đãi hoặc khủng bố Phật giáo. Không muốn đi theo vết xe đổ, Lý Uyên tránh tạo xích míc trong mối quan hệ giữa triều đình và Phật giáo. Tuy nhiên, lời buộc tội của giới đạo sĩ cũng được nhà vua bí mật thực thi qua một chiếu chỉ ghi rằng phần nhiều tu sĩ và đạo sĩ đánh mất lý tưởng xuất thế của tự thân là thanh bần và an tịnh, vì họ đã lao vào quá sâu vào thế sự lợi danh. Nhằm phân biệt thành phần tu hành thật sự với phường giá áo túi cơm tận dụng tôn giáo, Đường Cao Tổ ra lệnh số tăng ni và đạo sĩ vừa đủ phẩm hạnh, gương mẫu trong đời sống tu hành cần phải sống trong chùa viện và đền miếu. Nhu yếu thực phẩm hằng ngày sẽ được triều đình đáp ứng. Số người phá giới, phản bội lý tưởng, lười biếng ăn bám đều phải hoàn tục. Tại kinh thành, ba ngôi chùa Phật giáo và hai đền thờ đạo Lão được phép thiết kế xây dựng ; đồng thời, mỗi tôn giáo được phép mở một trụ sở để hoạt động giải trí, tổng thể số còn lại đều bị hủy bỏ. Tuy nhiên, sắc lệnh ấy không gây ảnh hưởng tác động gì so với hai tôn giáo này, vì chỉ sau vài tuần chiếu chỉ được phát hành, hoàng tộc xảy ra cuộc tàn sát lẫn nhau để soán đoạt quyền bính. Lý Thế Dân giết Đông cung thái tử Kiến Thành và Tề Vương Nguyên Cát, buộc Cao Tổ thoái vị và lên ngôi nhà vua xưng hiệu là Thái Tông. Trong những năm đầu trị vì, do dành quá nhiều thời hạn cho chiến dịch quân sự chiến lược, Đường Thái Tông có lẽ rằng ít chăm sóc đến tôn giáo. Riêng Phật giáo, Lý Thế Dân có vẻ như không có thiện cảm, vì một trong những sắc dụ được nhà vua ban ra vào thời gian ấy hàm ý rằng Phật giáo không phải là tôn giáo nhà vua lựa chọn. Thái Tông thường ám chỉ đến chuyện của Lương Võ Đế ( 502 – 549 ), người hết lòng ủng hộ Phật giáo, xây vô số chùa tháp ; tuy nhiên ở đầu cuối dòng họ của Võ Đế cũng bị tàn sát, đền miếu điêu tàn. Có lẽ vì thế mà Lý Thế Dân không hứng thú với giáo lý Nghiệp của Phật giáo ; thay vào đó nhà vua góp vốn đầu tư sức lực lao động để thuyết phục nhân dân gật đầu sự thừa kế ngôi vị của mình. Bên cạnh ấy, với tâm lý rằng Đường tộc là con cháu của Lão Tử, Lý Thế Dân có khuynh hướng theo Lão giáo. Điều này bộc lộ rõ trong sắc dụ năm 637 ghi rằng sự không thay đổi của đế chế là nhờ vào giáo thuyết vô vi, do vậy mọi nghi thức tế lễ cũng như đàm đạo của giới đạo sĩ đều được tôn vinh hơn tu sĩ Phật giáo. Tuy nhiên, Đường Thái Tông cũng công bố rằng dù xem trọng Lão giáo do một vài nguyên do nhưng nhà vua cũng không hề có ý chèn ép Phật giáo [ 12 ]. Dù tự nhận là Fan Hâm mộ Lão giáo, nhà vua cũng không cưỡng chế mọi người theo tín ngưỡng của mình. Điều này được bộc lộ qua một vài việc làm của Thái Tông. Vào năm 692, nhà vua ra lệnh kiến thiết xây dựng bảy ngôi tháp và chùa tại những nơi chiến trận đã diễn ra để tưởng niệm chiến sĩ tử trận. Trước đó, nhà vua cũng ra lệnh toàn bộ chùa viện trong kinh đô và những huyện tổng chính phải ăn chay bảy ngày và làm thiện sự để tưởng niệm những anh hùng chiến sỹ. Nhiều Tỷ-kheo cũng được nhà vua mời làm lễ cầu nguyện cho mùa màng vào tháng giêng và tháng bảy hằng năm. Có thể nói rằng trong những năm đầu trị vì quốc gia, vì không muốn gây trộn lẫn lòng dân nên Đường Thái Tông không thiên vị tôn giáo. Phật giáo được xem như thể công cụ của triều đình trong việc thống nhất và không thay đổi nước nhà. Để làm an lòng nhân dân và giới tu sĩ Phật giáo, Lý Thế Dân ủng hộ việc kiến thiết thêm chùa viện, đặc biệt quan trọng là những danh lam tại Ngũ Hành Sơn. Thái Tông thường tổ chức triển khai tiệc sinh nhật và những buổi lễ tưởng niệm thân nhân quá cố tại những chùa viện Phật giáo. Tuy nhiên, cần chú ý quan tâm rằng sau khi gặp gỡ và tranh luận triết lý nhà Phật với Huyền Trang, Thái Tông thật sự thú vị và chăm sóc đến Phật giáo. Buổi sơ ngộ của nhà vua với vị danh tăng, diễn ra ngay sau khi Huyền Trang từ Ấn Độ trở lại Nước Trung Hoa đã làm đổi khác chính kiến của vị vua tài ba này. Càng ngày Thái Tông càng biểu lộ sự thú vị so với Phật pháp, đặc biệt quan trọng so với khu công trình phiên dịch của Huyền Trang và tập sự của ngài. Lúc này, nhà vua phát biểu Khổng và Lão không hề so sánh với đạo Phật ; người đời đã sai lầm đáng tiếc khi có ý niệm rằng cả ba tôn giáo này có chung điểm xuất phát. Vua khẳng định chắc chắn với Huyền Trang sẽ làm rất là để xiển dương đạo Phật. Vua thường mời những danh tăng vào sống trong hoàng cung để có nhiều thời cơ bàn luận Phật pháp. Vua phát biểu rằng ông rất tiếc là đã đồng ý đạo Phật quá trễ, do đó không có nhiều thời hạn để xiển dương Phật pháp vì quyền lợi của nhân dân. Sau khi Thái Tông băng hà, Cao Tông kế vị và liên tục ý hướng của tiền nhân. Vào năm 668, vua ban chiếu kiến thiết xây dựng ba ngôi chùa Phật giáo và ba ngôi đền Lão giáo tại nhiều địa phương khác nhau nhân ngày vua đến Đài Sơn cúng tế thiên địa ; ngân sách kiến thiết xây dựng do triều đình cung ứng. Cũng trong năm này, triều đình bảo trợ cho Đạo Thế biên soạn hoàn tất bộ Bách Khoa Phật Giáo với tựa đề “ Pháp Uyển Châu Lâm ”, gồm có 100 chương. Mặc dầu Cao Tông thánh thiện nhưng quá nhu nhược và lại hiếu sắc, mọi quyền hành đều rơi vào tay Võ Hậu, tên thật là Võ Chiếu, nguyên là một cung tần được Thái Tông sủng ái do bà vừa đẹp lại vừa mưu trí. Khi còn là thái tử, Cao Tông thầm yêu Võ Thị. Sau khi Thái Tông qua đời, mặc kệ hiếu đạo và lời đàm tiếu dị nghị của thần dân, nhà vua phong nàng làm phi và về sau trở thành hoàng hậu. Sau khi Cao Tông qua đời vào năm 683, Trung Tôn lên ngôi nhà vua nhưng Võ Hậu vẫn nắm quyền nhiếp chính. Sau một vài lần phế lập, vào năm 690 Võ Hậu tự phong đế với hiệu là Tắc Thiên, đổi quốc hiệu Đường thành Chu. Mặc dầu nổi tiếng là độc ác, hung tàn, hoang dâm vô độ, Võ Tắc Thiên vẫn được 1 số ít đại thần ủng hộ vì tài trị nước, và trọng dụng người tài. Trong số ấy có nhiều người được nhân dân trọng vọng như Lâu Sử Kính, Địch Nhân Kiệt, Tống Cảnh … Cần chú ý quan tâm rằng hệ tư tưởng triết học Khổng Mạnh không được cho phép phụ nữ tham gia chính trị. Do vậy, việc trở thành nhà vua của Võ Tắc Thiên là sự kiện khác thường trong lịch sử dân tộc chính trị Trung Quốc. Để thực thi tham vọng ấy, Võ Hậu lấy giáo lý Phật giáo làm nền tảng, đơn cử là “ Kinh Đại Vân ” với hai bản dịch, một của Trúc Phật Niệm và một của Dharmakshema. Theo phẩm thứ tư của kinh này, đức Phật dạy nhờ nghe kinh Đại-bát Niết-bàn mà nữ thần Ching-kuang sẽ tái sinh làm Chuyển Luân Thánh Vương, trị vì một chủ quyền lãnh thổ to lớn. Phẩm thứ sáu của kinh Đại Vân đề cập đến lời dạy của đức Phật rằng 700 năm sau ngày Phật Niết-bàn, ở một quốc gia nhỏ bé ở phía Nam Ấn Độ, một cô gái sẽ trở thành nhà vua sau khi vua cha băng hà. Sau khi lên ngôi, nữ hoàng ấy sẽ thống lãnh hàng loạt quốc tế Ta-bà. Tỷ-kheo Huai-I và đệ tử ông ta sao chép nguyên văn hai phẩm kinh trên cộng với một số ít lời phản hồi rằng hoàng hậu Võ Chiếu là hiện thân của Di Lặc tại trần gian, do vậy xứng danh với ngôi vị nhà vua của nhà Chu [ 13 ]. Nội dung trên phân phối được mong đợi của Võ Hậu, do vậy Kinh Đại Vân sớm được lưu truyền khắp chủ quyền lãnh thổ. Nhằm thu phục sự ủng hộ của nhân dân, ngay sau khi xưng đế Võ Tắc Thiên ra lệnh xuất ngân khố kiến thiết xây dựng hai chùa Đại Vân, một tại kinh thành Trường An và một tại kinh thành Lạc Dương. Bên cạnh ấy, vốn được sinh ra trong một mái ấm gia đình thành tín Phật giáo, ngay từ thiếu thời Võ Hậu đã chịu tác động ảnh hưởng của đạo Phật. Do vậy, khi nắm được quyền lực tối cao, vào năm 672 – 678, để bày tỏ lòng mộ đạo của mình, Võ Hậu ra lệnh khắc tạc tượng Phật, Bồ-tát, thiên thần trong dãy động Long Môn. Đây là một trong những khu công trình nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc vĩ đại nhất của Trung Hoa hiện còn sống sót. Với sự tác động ảnh hưởng và bảo trợ của triều đình, Phật giáo ngày càng thịnh vượng. Phật giáo được khuyễn mãi thêm hơn Lão giáo. Chánh điện thờ Phật được thiết kế xây dựng ngay trong nội thành của thành phố của kinh đô Trường An và Lạc Dương. Các Tỷ-kheo thường được phép cư ngụ ngay trong chùa để hằng ngày tụng kinh, dâng hương và thuyết pháp cho hoàng tộc. Người ta nói rằng tiếng tụng kinh niệm Phật tại đó vang vọng ra ngoài bức tường của nội thành của thành phố. Vào năm 705, sau khi Trương Giản Chi và triều đình truất phế Võ Tắc Thiên, lập Trung Tông nhà vua trở lại và phục hưng thương hiệu nhà Đường, Phật giáo vẫn được vua chúa Hậu Đường ủng hộ.

1. Hành hương xứ Phật

Khi Phật giáo truyền bá sâu rộng và có ảnh hưởng tác động lớn ở Trung Quốc cũng là lúc nhiều Phật tử địa phương lên đường hành hương Ấn Độ. Lý do chính của việc hành hương xứ Phật là vì người ta muốn học giáo lý ngay tại mảnh đất sinh ra đức Phật, đồng thời có thời cơ sưu tập nhiều Phật kinh hơn nữa để phân phối cho nhu yếu tri thức của Fan Hâm mộ. Bên cạnh ấy, số kinh sách do những vị đạo sư Đại thừa như Asanga ( Vô Trước ) Vasubhandu ( Thế Thân ) đang thông dụng tại Ấn Độ vào quy trình tiến độ này cũng là động lực chính lôi cuốn những đoàn hành hương. Quan trọng nhất là giới Phật giáo Trung Quốc đã nhận thức được sự thiếu sót và tương phản trong mạng lưới hệ thống kinh sách được phiên dịch từ Phạn văn sang Hoa ngữ đang hiện hành. Họ cảm thấy cần phải bổ trợ và kiện toàn mạng lưới hệ thống ấy từ cội nguồn của chúng. Vào thời gian ấy, tác động ảnh hưởng chính trị, ngoại giao của nhà Đường đã lan rộng đến nhiều nước nhỏ ở vùng Trung Á. Để có được mối bang giao tốt đẹp với Đại Đường, số tiểu quốc ấy thường tạo mọi thuận tiện cho những phái đoàn Phật tử hành hương Ấn Độ mỗi khi họ đi ngang qua địa phương mình. Đây cũng là nguyên do khiến nhiều người lên đường đến Ấn Độ vào thời đại nhà Đường. Một trong số người hành hương can đảm và mạnh mẽ nhất lúc ấy là Huyền Chiếu, rời Trung Quốc vào năm 651. Sau khi đi qua vùng Trung Á đến Cổng Sắt ( Iron Gate ) và vượt qua núi Hindukush có vẻ như Huyền Chiếu bị lạc đường nên phải tìm đường cũ trở lại Tây Tạng. Nhờ sự hướng dẫn của bè bạn hoàng hậu Tây Tạng ( gốc Trung Quốc ), Huyền Chiếu liên tục chuyến hành hương của mình. Khi đến Ấn Độ, ông ở lại bốn năm tại Jalandhara và Bodhgaya, ba năm tại Nalànda để học tập Sanskrit và triết học. Sau khi trở về quê nhà cùng với đoàn đặc sứ của triều đình, Huyền Chiếu nhận chiếu chỉ của vua trở lại Ấn Độ để tìm một danh y. Mặc dù gặp được vị danh y ấy đang trên đường đến Trung Quốc tại biên giới Ấn Độ, nhưng Huyền Chiếu lại phải liên tục hành trình dài đến đất Phật để lấy một số ít dược phẩm theo nhu yếu của danh y ấy. Sau khi hoàn tất bổn phận, thăm viếng lại Phật tích và chuẩn bị sẵn sàng về nước, Huyền Chiếu được biết người Ả Rập đã trấn áp Bactria, những vùng phụ cận và chặn bít mọi ngã đường. Trong khi ấy, vào năm 670 người Tây Tạng cũng nổi dậy chống lại người Hoa, chiếm giữ Khotan, Yarkand, Kashgar và Kuccha. Vì thế, Huyền Chiếu buộc phải ở lại Ấn Độ cho đến ngày lâm chung. Nhà chiêm bái, học giả nổi tiếng nhất quá trình ấy là Huyền Trang ( 596 – 664 ) [ 14 ], người không riêng gì để lại cho hậu thế những khu công trình sáng tác, nghiên cứu và điều tra, dịch thuật về Phật học, mà còn góp sức cho trái đất nhiều thông tin giá trị tương quan đến lịch sử vẻ vang văn hóa-xã hội của miền Trung Á và Ấn Độ. Cần chú ý quan tâm, trước chuyến hành hương Phật quốc, Huyền Trang [ 15 ] đã rất thiện xảo giáo lý, đặc biệt quan trọng là triết học duy tâm của Duy Thức tông. Nhưng sự tương phản trong những bản kinh được phiên dịch sang Hoa ngữ, quá nhiều quan điểm sự không tương đồng về Phật pháp không có hướng xử lý khiến ngài lo ngại, ưu tư. Đây là nguyên do thúc giục Huyền Trang Tây du tìm câu giải đáp. Ngài lén lút rời Trung Quốc vào năm 629 [ 16 ], vì lời thỉnh cầu xin xuất ngoại bị triều đình khước từ. Cuộc du hành ấy tưởng chừng bị chấm hết ngay từ lúc khởi hành vì người hướng đạo có dã tâm giết ngài để trở về cố hương. Rất may Huyền Trang tránh được họa sát thân vì phát hiện kịp thời. Theo “ Bách Khoa Phật Học ”, số lãnh địa ngài đã đi qua trước khi đến biên giới Bắc Ấn là Turfan, Agni, Kuche, ốc đảo trong sa mạc Gobi, Nujkend, Char, Ferghanad ( ở Turkestan ), Sutrishna, Samarkhand, Kesh, Kunduz, Bactria ( hay Bhaktra ), Bamiyan, và Kapisa. Sự cố kinh khủng nhất xảy ra khi ngài phải đương đầu với nguy hại chết người của sa mạc Mo-kia-yen, dài 800 dặm. Sau khi vượt qua 100 dặm đầu, ngài bị lạc đường, lương thực hết sạch, nước uống hết sạch. Huyền Trang phải trải qua bốn đêm năm ngày tại sa mạc bát ngát trong thực trạng như vậy Kenneth K.S. Ch’en nói rằng trong lần dừng chân lần tiên phong của Huyền Trang tại Turfan, khét tiếng của ngài khiến tiểu vương xứ ấy kính mến và tìm cách mời ngài ở lại. Nhưng với ý chí sắt đá và lòng cương quyết vì mục tiêu cao đẹp của vị cao tăng, vua để ngài lên đường với một thư trình làng đến những nước, nhu yếu trợ giúp ngài. Quả thật, bức thư ấy đã giúp ích ngài rất nhiều mỗi khi vượt qua những lãnh địa. Từ Turfan Huyền Trang tiến về Karashar, Tashkend, Samarkand, vượt qua dãy Hindukusk đến Kapisa. Từ đây, ngài vượt qua cao nguyên Iran xuống miền ôn đới Nagarahara. Sau khi viếng thăm Peshawar và Taxila tọa lạc ở Gandhàra, Huyền Trang tiến về Kasmir, lưu trú ở đây hai năm để học tập. Vào năm 633, ngài lên đường tiến về những nhà thời thánh Phật giáo như Śràvastì, Kapilavastu, Kusinara, Banares, Vaiśàlì, Pàtaliputra, Bodhgaya. Sau khi chiêm bái Phật tích, Huyền Trang đã đến lưu trú hai lần tại ĐH Nàlandà. Bên cạnh được học triết học của Duy Thức tông dưới sự dạy dỗ của Sìlabhadra ( Giới Hiền ) [ 17 ], Huyền Trang điều tra và nghiên cứu và học tập Sanskrit, triết học Ấn Độ và giáo lý của những bộ phái Phật giáo. Khi đạt được mục tiêu của chuyến Tây du, Huyền Trang quyết định hành động trở lại quê nhà vào năm 645, sau 16 năm xa tổ quốc. Ngài chọn con đường phía Nam xuyên qua vùng Trung Á để trở về Trường An, kinh đô của nhà Đường. Người ta nói rằng kinh sách được ngài đưa về Trung Quốc trong chuyến hành hương ấy là 657 hạng mục, gồm có 1.330 chuan. Theo “ Bách Khoa Phật Học ”, số tầm cỡ do ngài đem về Trung Quốc gồm có 224 cuốn kinh và 192 cuốn luận thuộc Đại thừa ; 15 tác phẩm thuộc phái Sammitiya ; 22 cuốn thuộc phái Mahiśàsaka, 67 cuốn thuộc phái Sthaviravàdin ; 17 tác phẩm thuộc phái Kaśyapiya ; 42 tác phẩm thuộc phái Dharmagupta ; 36 bản sao của luận Hetuvidỳa ; 13 bản sao của luận Sabdhaviya. Tổng cộng là 520 tập, gồm trong 657 quyển được 20 con ngựa tải về [ 18 ]. Sau khi về nước, khước từ mọi đặc ân mà triều đình ban tặng, Huyền Trang dành thời hạn còn lại của đời mình vào công tác làm việc phiên dịch số tầm cỡ ấy cho đến khi qua đời vào ngày 10 tháng 03 năm 664 trong sự ngưỡng mộ và tiếc thương vô hạn của vua dân nhà Đường. “ Đại Đường Tây Du Ký ” là tác phẩm vô cùng giá trị mà Huyền Trang biên soạn và để lại cho ngành sử học và khảo cổ học [ 19 ]. Đường Thái Tông ra lệnh cả nước không tụ họp, ăn chơi vui chơi trong vòng ba ngày để tỏ lòng tôn kính vị danh tăng này. Sau khi đường đi bộ ở phía Tây bị người Ả Rập và Tây Tạng chiếm cứ vào tầm nửa thế kỷ thứ VII, giới hành hương Trung Hoa chọn đường thủy để đến Ấn Độ. Càng ngày càng có nhiều người đến đất Phật bằng đường thủy. Tàu thuyền thường khởi hành từ cảng Canton và Tonkin ( Thành Phố Hà Nội thời nay ) ở phía Nam để đến Ấn Độ. Vào năm 671, Nghĩa Tịnh [ 20 ] là người tiên phong rời cảng Canton đến Tamralipti ( Ấn Độ năm 673 ) trên thuyền buôn của người Persia ( Ba Tư ). Sau khi chiêm bái những thánh tích, ngài định cư 10 năm tại Nàlandà để học tập Thánh điển. Vì mục tiêu Tây du là sưu tập văn điển Phật giáo, Nghĩa Tịnh đã dành thời hạn để tìm kiếm nhiều kinh sách quan trọng, mặc dầu luôn bận rộn học tập, nghiên cứu và điều tra. Sau khi có được một lượng lớn tầm cỡ Sanskrit [ 21 ], Nghĩa Tịnh chuyển về Srivijaya ( thuộc chủ quyền lãnh thổ Ấn Độ ) để dịch sang Hoa văn. Tuy nhiên, vào năm 689 ngài quay về Canton để tìm thêm người tập sự so với một việc làm to lớn như thế. Sau khi đã tuyển chọn được một số ít Tỷ-kheo có năng lượng, ngài đã cùng họ trở lại Srivijaya để liên tục sự nghiệp phiên dịch. Nghĩa Tịnh chính thức trở lại Trung Quốc vào năm 695, sau hơn 5 năm sống và thao tác tại đó. Theo “ Bách Khoa Phật Học ”, hơn 20 năm kể từ ngày hồi hương ngài góp sức hàng loạt thời hạn và năng lượng vào việc phiên dịch 56 tác phẩm, gồm có 230 tập. Kenneth K.S Ch’en nói rằng góp sức quan trọng nhất của Nghĩa Tịnh là công tác làm việc phiên dịch toàn bộ Luật tạng của Mùlasarvastivàda ( Thuyết Nhứt Thiết Hữu Bộ ) sang tiếng Hoa. Bên cạnh ấy, theo những sử gia, những tác phẩm có ý nghĩa nhất do Nghĩa Tịnh biên soạn là ( 1 ) “ Nam Hải Ký Quy Nội Pháp Truyện ”, gồm bốn tập chia thành 40 chương. Đây là tác phẩm tương quan đến những yếu tố giới luật được kiến thiết xây dựng trên cơ bản của Luật tạng Mùlasarvastivàda, ( 2 ) “ Đại Đường Tây Vực Cầu Pháp Cao Tăng Truyện ”, gồm hai tập, đề cập đến 56 Tỷ-kheo ( hầu hết đi bằng đường thủy ) đến Ấn Độ và 1 số ít nước lân cận để cầu pháp trong thế kỷ thứ VII. Cần chú ý quan tâm rằng mục tiêu chuyến hành hương của Nghĩa Tịnh là sưu tập những nguyên bản về kinh luật để bổ trợ, hiệu đính nhằm mục đích tránh tối đa sự sai sót trong công tác làm việc giảng dạy và hành trì như đã xảy ra tại Trung Quốc trước khi ngài lên đường. Với tiềm năng rõ ràng như vậy, cạnh bên việc biên tác một vài cuốn sách rất quan trọng, ngài đã tự thân phiên dịch 56 tác phẩm quan trọng về kinh luật. Mức độ đúng mực trong việc dịch giảng của ngài không những bộc lộ sự nỗ lực không stress của ngài, mà còn chứng tỏ cho sự thành công xuất sắc của ngài trong việc loại trừ rất nhiều ngộ nhận và sai sót trong nội dung của giáo lý Phật giáo.

2. Cuộc khủng bố của Hui Chang vào năm 845

Song song với những thuận tiện so với Phật giáo trong thời nhà Đường, làn sóng trái chiều chống đối tôn giáo này do những tầng lớp Nho gia cũng như đạo sĩ chỉ huy cũng liên tục nổ ra. Trong vô số văn kiện tố cáo Phật giáo trong quá trình này, bức thư nổi tiếng nhất là của Hàn Dũ, một trong những nhân vật xuất sắc ưu tú nhất của giới Nho gia, trình lên triều đình nhà Đường vào năm 819. Với mục tiêu làm suy yếu thế lực của Tăng đoàn để phục hưng vị trí ưu việt của Khổng giáo trong xã hội Nước Trung Hoa, nội dung bức thư ấy nhắm đến tính ngoại lai của đạo Phật, những chủ trương không giống hệt với văn hóa truyền thống địa phương và ảnh hưởng tác động của tôn giáo này so với sự thịnh suy của những triều đại. Trong trong thực tiễn, tuy nội dung không có gì mới mẻ và lạ mắt, nhưng bức thư được một danh nho viết, do vậy nó cũng tạo ra 1 số ít ảnh hưởng tác động nhất định. Hình như không có sự nối kết trực tiếp nào giữa bức thư Hàn Dũ và cuộc khủng bố năm 845 của nhà vua Wu-tsung. Theo những sử gia, cuộc khủng bố này xảy ra một cách giật mình và chỉ là bộc lộ của một quá trình chống đối lẫn nhau về ý thức hệ giữa Phật giáo và Khổng-Lão, bên cạnh những xung đột bè đảng trong hoàng tộc, quan chức tri thức và sự ủng hộ của giới hoạn quan. Mặc dầu Đường sử không để lại nhiều sử liệu của cuộc khủng bố năm 845, Ennin ( người hành hương Nhật Bản xuất hiện ở Trung Quốc vào thời gian khủng bố ấy ) ghi lại toàn bộ những sự kiện trong nhật ký hành hương của ông ta. Theo Ennin, Wu-tsung tỏ vẻ không thích Phật giáo ngay trong lễ sinh nhật của vua tổ chức triển khai vào năm 841. Tháng 10 năm 842, nhà vua ra sắc lệnh buộc toàn bộ tăng ni có mái ấm gia đình vợ con, vi phạm giới luật phải hoàn tục. Thêm vào đó, tổng thể tiền tài và nhà cửa, đất đai, ruộng vườn v.v … mà tăng ni ấy chiếm hữu đều bị sung công. Kết quả, 1.232 tăng ni thuộc phía Đông và 2.259 thuộc phía Tây kinh thành bị lột áo thầy tu vào tháng giêng năm 843. Cuộc khủng bố được khuyếch đại to lớn vào tháng 2 với sự tiến công những chùa viện thuộc phái Manichean. Điều này hàm nghĩa rằng Đường triều công khai minh bạch chống lại người Uighurs, Fan Hâm mộ của Manichean. [ 22 ] Đầu năm 844, hành động chống đối Phật giáo được nâng lên một tầm mức can đảm và mạnh mẽ hơn. Vào tháng 5 năm 844, hai nho gia ý kiến đề nghị triều đình cấm chỉ việc ăn chay thường kỳ của Phật giáo. Trong cùng năm ấy, Phật giáo không được phép tổ chức triển khai lễ chúc thọ nhà vua và hoàng tộc. Chùa miếu thờ Phật trong hoàng cung cũng bị bãi bỏ, tượng Phật bị hủy hoại, kinh sách bị đốt bỏ. Tỷ-kheo không được phép vào nội cung để thuyết pháp và lễ bái cầu nguyện. Tất cả cơ sở và hình thái hoạt động và sinh hoạt của Phật giáo được thay thế sửa chữa bằng Lão giáo. Tượng Phật được sửa chữa thay thế bằng Lão Tử và những thần thánh khác của đạo Lão ; những đạo gia được phép tự do ra vào nội cung để hành đạo ; vua chúa và quan lại đều xem Lão giáo là quốc giáo. Ngoài việc cấm thờ xá lợi Phật, vua Wu-tsung còn ra lệnh rằng bất kỳ ai cúng dường tiền tài cho những lễ nghi như thế đều bị đánh 20 trượng. Vào ngày lễ hội Vu-lan-bồn, trong khi toàn thể dân cư tại Trường An lễ bái, cúng dường tại những chùa viện Phật giáo, nhà vua và quan lại cử hành lễ tại đền miếu của đạo Lão. Đầu tháng 7 năm 844, làn sóng đàn áp Phật giáo trở nên thô bạo hơn, vì chủ trương lúc này nhắm đến phá hoại sự phát triển của Tăng đoàn. Trước tiên, nhà vua phát hành 1 số ít chiếu chỉ, ra lệnh đóng cửa toàn bộ chùa viện cỡ nhỏ, đồng thời bắt buộc những tu sĩ không có tên trong sổ ĐK hộ tịch của chùa phải hoàn tục. Tranh tượng và tầm cỡ của số chùa viện ấy được chuyển đến những chùa viện mang tầm cỡ lớn hơn ; trong khi ấy chuông khánh và những thứ trang trí khác được sung vào đền miếu của đạo Lão. Theo Ennin, khoảng chừng 300 chùa viện Phật giáo tại Trường An bị tàn phá trong thời gian ấy. Tháng 3 năm 845, triều đình cấm xây chùa tháp trên đất đai có quyền chiếm hữu, đồng thời thực thi kiểm kê số lượng nông nô cũng như gia tài gồm tiền tài, lương thực … của những chùa. Chính sách tiếp theo của triều đình là số lượng giới hạn tối đa số lượng tu sĩ Phật giáo bằng cách trục xuất tổng thể tăng ni không chấp hành nghiêm chỉnh giới luật và số Tỷ-kheo hành trì mật tông, bùa chú, phép thuật ra khỏi Tăng đoàn. Nghiêm trọng hơn nữa, số Tỷ-kheo dưới 40, và rồi 50 tuổi – bất kể học vấn, trình độ, đức hạnh – đều buộc phải hoàn tục. Số tăng ni trên 50 tuổi mà không có chứng điệp tu sĩ cũng bị trục xuất sau đó. Tăng sĩ ngoại bang sinh sống ở Nước Trung Hoa vào thời gian ấy cũng phải tuân thủ những sắc lệnh ấy. Số tu sĩ ngoại bang nào không có tăng tịch do Bộ Lễ của nhà Đường cấp thì bị lột áo thầy tu và đuổi về nước. Nhằm chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc khủng bố Phật giáo mang tính cách tổng lực, tháng 4 năm 845, triều đình ra lệnh thống kê số lượng tăng ni và tu viện. Kết quả của cuộc thống kê trên cho thấy rằng tổng số tăng ni vào thời nhà Đường là 260.000 người, 4.600 tu viện và 40.000 đền miếu. Sau khi nắm được số lượng đúng chuẩn, vào tháng 7 năm ấy Đường triều ra lệnh giữ lại mỗi Q. huyện một ngôi chùa và hủy hoại toàn bộ chùa tháp còn lại. Trong khi ấy, tại Lạc Dương và TrườngAn, mỗi nơi được duy trì 04 chùa viện, và tổng số tu sĩ tối đa của mỗi tu viện là 30 người. Triều đình tịch thu toàn bộ gia tài của Tăng đoàn. Tượng và pháp khí bằng đồng được nấu chảy để đúc thành tiền ; tượng và đồ sắt được đúc thành dụng cụ nông nghiệp ; vàng bạc và đá quý sung vào ngân quỹ vương quốc. Theo thống kê của triều đình, cuộc khủng bố năm 845 đã tàn phá hơn 4.600 tu viện, buộc 260.500 tăng ni hoàn tục ; trên 40.000 đền miếu bị phá bỏ ; 150.000 nô lệ của chùa chiền buộc phải đóng thuế cho triều đình. Phật giáo lại bị xem là tôn giáo ngoại bang, tăng ni chịu sự trấn áp của Khách Nha. Hơn 3.000 tu sĩ của đạo Nestorians và Zoroastrians cũng buộc phải hoàn tục trong thời gian khủng bố ấy. Cuộc khủng bố năm 845 rõ ràng mang tính sâu rộng và gây mối đe dọa rất nặng nề so với Phật giáo so với những diễn biến cùng loại trong quy trình sống sót và phát triển của tôn giáo này tại Trung Quốc. Rất may, thời hạn khủng bố chỉ lê dài trong một năm, vì sau khi vua Wu-tsung băng hà vào tháng 3 năm 846, nhà vua kế vị lập tức ra lệnh chấm hết hành vi khủng bố và chống đối Phật giáo. Số nho gia và đạo sĩ quá khích xúi giục và khích động cuộc khủng bố ấy đều bị Hsuan-tsung tẩn xuất và trừng phạt. Nhiều chùa viện được phép hoạt động giải trí trở lại ; đơn cử tại Trường An và Lạc Dương, mỗi nơi được phép tăng từ 4 lên 12 tu viện ; mỗi quận huyện từ 2 đến 3 ngôi chùa được phép hoạt động và sinh hoạt. Thêm vào đó, tăng ni trên 50 tuổi, bị buộc phải hoàn tục trong cuộc khủng bố năm 845, được phép tu hành trở lại. Vào năm 847, nhà vua ra sắc lệnh được cho phép sửa sang lại những chùa viện bị hư hại và đổ nát sau cuộc khủng bố. Mặc dù vẫn bị xem là tôn giáo ngoại lai, chiếu chỉ ấy ghi rõ rằng đạo Phật không phá vỡ những nguyên tắc cơ bản của đế chế Nước Trung Hoa, do vậy người dân được phép thực hành thực tế nó.

[1] Xem Lịch Sử Phật Giáo Trung Quốc, Thích Thanh Kiểm, tr. 97.- Theo tài liệu này, sau khi Bắc Ngụy chia thành hai nước nhỏ là Đông Ngụy và Tây Ngụy, Bắc Chu tiếp giáp với Tây Ngụy và Bắc Tề tiếp giáp với Đông Ngụy. Cần lưu ý rằng, theo tài liệu của Kenneth K.S. Ch’en, Bắc Ngụy bị chia cắt thành hai nước nhỏ vào năm 534 và bị Bắc Tề tiếp quản vào năm 550-577. Bắc Tề lại bị Bắc Chu chiếm đoạt và o 557-581 ( Sđd, tr. 145).

[ 2 ] Cần quan tâm một đạo sĩ khác – Huang-fu Mi ( 215 – 246 ) ghi rằng Lão Tử sanh và thế kỷ thứ 12 T.CN. Bên cạnh ấy, cuốn “ Hóa Hồ Kinh ” được tìm thấy ở Đôn Hoàng còn ghi là Lão Tử từng Open trong triều đại vua Yang-chia của nhà Thương ( 1400 – 1401 ). [ 3 ] Học giả thuộc triều đại nhà Tùy. . [ 4 ] Sau khi Võ Đế băng hà.

[5] về Phật Giáo dưới triều đại nhà Trần, tham khảo Lịch Sử Phật Giáo Trung Quốc, Thích Thanh Kiểm, tr. 90

[6] về vị trí cụ thể của 111 ngôi tháp, xem Lịch Sử Phật Giáo Trung Quốc, Thích Thanh Kiểm, tr. 136-139.

[ 7 ] Theo Lịch Sử Phật Giáo Trung Quốc của Thích Thanh Kiểm, nhà Tùy sống sót 30 năm và truyền ngôi được ba đời ( Xem Sđd, tr. 134 ) .. [ 8 ] Hai triều đại khác là thời nhà Chu và thời nhà Hán.

[9] Nhà Đường cũng từng cử binh chinh phạt Triều Tiên (Sử Trung Quốc, Nguyễn Hiến Lê).

[ 10 ] Cao Tổ lập ra nhà Đường tự cho mình là con cháu của Lão Tử ( Lý Nhĩ ), vì nhà vua họ Lý [ 11 ] Tham khảo phần tổ chức triển khai tăng đoàn ở chương sau.

[12] Trong thực tế, Lý Thế Dân là người có công lao lớn nhất trong sự nghiệp xây dựng và phát triển nhà Đường. Nhà vua cũng là một minh quân, trị vì thiên hạ thái bình nhưng do việc tàn sát huynh đệ để tiếp quản ngai vàng cho nên nhân dân cũng bất mãn, không thuần phục. (Chi tiết, xem Sử Trung Quốc, Nguyễn Hiến Lê).

[ 13 ] Huai-I, tên thật là Feng Hsiao-pao, là một kẻ vô nghề nhưng giảo hoạt và dâm loạn. Theo giới Sử gia, sở dĩ Võ tắc Thiên sủng ái Feng vì ông ta rất can đảm và mạnh mẽ, cường tráng, hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu được dục vọng của nữ hoàng. Để hoàn toàn có thể tự do ra vào hoàng thành, Võ hậu ra lệnh ông thế phát làm thầy tu và được phong làm tu viện trường của của Bạch Mã tọa lạc phía ngoài thành Lạc Dương

[14] Theo Bách Khoa Phật Học, Huyền Trang sinh vào năm 603, dưới thời trị vì của Văn Đế nhà Tùy, trụ thế khoảng 65 năm.Như vậy, ngài mất vào năm 668 (Xem Encyclopaedia of Buddhism, tập V, W.G.Weeraratna (chủ biên), tr. 472).

[15] Theo Wing-tsit Chan, năm 13 tuổi, Huyền Trang xuất gia tại một ngôi chùa thuộc Tịnh Độ Tông. Đến năm 618, ngài tới Trường An và học tập kinh luận với nhiều vị đại sư đương thời. Nhưng do không thỏa mãn được sở học, ngài quyết định Tây du cho dù triều định ra lệnh cấm (Xem A Source Book in Chinese Philosophy, Wing-tsit Chan, tr. 370).

[16] Theo Bách Khoa Tôn Giaïo, Huyền Trang khởi hành năm 627 (Xem The Encyclopaedia of Religion,tập VI, Mircea Eliade (chủ biên), tr. 481).

[ 17 ] lúc này Giới Hiền đã 106 tuổi và là đệ tử đích truyền truyền của dòng truyền thừa Asanga và Vasubhandu.

[18] Xem Encyclopeadia of Buddhism, tập V, W.G.Weeraratna (chủ biên), tr. 477.

[19] Xem Buddhism in China, K.S. Kenneth Ch’en, tr. 238.

[20] Theo Bách Khoa Phật Học, Nghĩa Tịnh sinh năm 635 tại Fan-yang (Cho-chou ngày nay) dưới thời của Đường Thái Tông (627-649). Lúc 7 tuổi, ngài đã được học Giáo lý dưới sự hướng dẫn của hai vị danh tăng. Có lẽ ngài cũng được học các hệ thống tư tưởng khác của Trung Hoa. Năm 12 tuổi, ngài chỉ chuyên tâm vào Phật pháp. Năm 14 tuổi gia nhập tăng đoàn và thọ đại giới ở tuổi 20. Nghĩa Tịnh là đệ tử của Hui-hsi, một trong những Tỷ-kheo rất quan tâm đến giới luật. Noi theo gương Thầy, ngài để dành 5 năm để Nghiên Cứu và hành trì Luật tạng. Thể theo lời khuyên của Hui-hsi, ngài đến Đông Ngụy để học Abhidharma (Luận) của Asanga, tiếp đó đến Trường An để học Abhidharmakosa (Câu-xá Luận) của Vasubhandu và Vidyaìmaìtra-siddhi của Dharmapaìla (Pháp Hộ). Trong khi ở Trường An, dường như Nghĩa Tịnh khởi lên ý nghĩ Tây du qua hình ảnh của Huyền Trang, đặc biệt là qua đại tạng của ngài. (Sđd, tr. 605).

[21] Theo Bách Khoa Phật Học, Nghĩa Tịnh sưu tầm được khoảng 500.000 Sïlokas (đoạn hay bài) (Sđd, tr. 606).

[ 22 ] Theo Kenneth K.S.Ch ’ en, người Uighurs là một trong những đội quân quốc tế được Đường triều mời đến Nước Trung Hoa vào thế kỷ thứ VIII để dẹp cuộc làm mưa làm gió An Lộc Sơn. Sau cuộc binh biến ấy người Uighurs lưu lại Trường và dùng sức mạnh quân sự chiến lược lấn áp người địa phương, chiếm đất, giành quyền sâu trong sự bất lực của nhà Đường, nên họ đã tạo ra hận thù với người Nước Trung Hoa. Vì vậy khi nhà vua người Uighurs băng hà vào năm 832, triều đình nhà Đường phản công. Chiếu chỉ 843 đa phần nhắm đến việc tịch thu gia tài của người Uighurs được cất giấu trong chùa viện phái Manichean.

Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp