Phạm trù “tự do” trong đạo đức học của I.Kant – giá trị và hạn chế của nó
1. Quan niệm của I.Kant về tự do và vai trò của nó trong đạo đức học
Mặc dù là người đã bàn về rất nhiều yếu tố khác nhau trong nghành triết học và khoa học tự nhiên, trong đó coi lý tính là đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra đích thực của triết học với tư cách là siêu hình học khoa học, tuy nhiên, ngay từ “ Phê phán lý tính thuần túy ”, I.Kant đã đặt yếu tố và cũng từng khẳng định chắc chắn can đảm và mạnh mẽ rằng, mục tiêu tối hậu của triết học là về vận mệnh con người và “ nền triết học về vận mệnh con người chính là ĐẠO ĐỨC HỌC. Vị trí thượng đẳng của đạo đức học đứng trên mọi nghành nghề dịch vụ hoạt động giải trí khác của niềm tin con người chính là nguyên do tại sao cổ nhân khi nào cũng hiểu triết gia đồng thời và trước hết phải là một nhà đạo đức ” ( 2 ). Hay nói cách khác so với I.Kant, triết học thực tiễn trong đó có đạo đức học ( siêu hình học đạo đức ) mới là thứ triết học thực sự khoa học giữ vị thế thượng đẳng giúp con người đạt được giá trị đạo đức đích thực của đời sống, tức đạt được tự do .
Có thể thấy rằng, tự do – đó là khát vọng và lý tưởng đạo đức cao đẹp mà con người luôn muốn hướng tới. Với I.Kant, phạm trù “ tự do ” có vị trí đặc biệt quan trọng quan trọng và trở thành phạm trù nền tảng, là xuất phát điểm cho đạo đức học của ông. Về điều này, chính ông đã viết : “ Khái niệm về Tự do là vật chướng ngại so với mọi nhà duy nghiệm, nhưng lại là chiếc chìa khóa dẫn đến những nguyên tắc thực hành thực tế cao quý nhất so với những nhà đạo đức học phê phán ” ( 3 ) .
I.Kant mở màn những luận giải của mình về “ tự do ” bằng việc xét hỏi, cái gì hoàn toàn có thể giúp con người nhận thức về “ tự do ” ? Ông nhận ra rằng, chính quy luật đạo đức được ta ý thức một cách trực tiếp ( khi ta đề ra cho ta những châm ngôn của ý chí ) mới là cái tiên phong Open và trực tiếp dẫn ta đi đến khái niệm về sự tự do, trong chừng mực lý tính miêu tả nó như một cơ sở pháp luật không phải bị đè nặng bởi bất kể điều kiện kèm theo cảm tính nào, trái lại trọn vẹn độc lập với chúng. Trên cơ sở đó I.Kant khẳng định chắc chắn, “ con người trọn vẹn hoàn toàn có thể nhận thức về “ tự do ” mà không cần phải đi ra khỏi bản thân cũng như không cần đến bất kể một sự tương hỗ nào từ những dữ kiện kinh nghiệm tay nghề. Ông cho rằng, những nguyên tắc đạo đức hoàn toàn có thể trở thành cơ sở dẫn dắt con người nhận thức về “ tự do ” của chính mình là vì, trước hết, những nguyên tắc này có không thiếu năng lực để đảm nhiệm trách nhiệm giải phóng ý chí của con người ra khỏi mọi sự chi phối của những “ ham thích sinh lý ” và những yếu tố cảm tính bên ngoài, nhờ đó, con người hoàn toàn có thể tự làm chủ bản thân trong mọi trường hợp ; hơn nữa, đó lại là những nguyên tắc cơ bản hướng dẫn cho ý chí thực thi năng lượng phát minh sáng tạo của nó – tự thiết lập nguyên tắc cưỡng chế chính bản thân nó ” ( 4 ) .
I.Kant định nghĩa về tự do như sau : “ TỰ DO theo nghĩa thực hành thực tế là sự độc lập của Ý CHÍ trước sự cưỡng chế do những xung động của cảm năng gây ra … ” ( 5 ) .
Tự do được I.Kant hiểu theo hai nghĩa : thứ nhất, theo nghĩa “ so sánh, tương đối ” ( Komparative Bedeutung Freiheit ) chỉ có trong quốc tế hiện tượng kỳ lạ ; thứ hai, theo nghĩa tự do tiên nghiệm ( tự do là năng lực tiên nghiệm đặc biệt quan trọng được cho phép giác tính hoạt động giải trí độc lập với quy luật tất yếu của tự nhiên trong nghành nghề dịch vụ hiện tượng luận ). Có thể coi tự do theo nghĩa thứ nhất là tự do tương đối và nghĩa thứ hai là tự do tuyệt đối .
Theo I.Kant, tự do tương đối sống sót một cách tương đối trong quốc tế hiện tượng kỳ lạ, trong chính sách máy móc của tự nhiên. Tự do này được hiểu là sự tách rời một cách tương đối so với quy luật nhân quả của tự nhiên, nghĩa là sự vật không bị lao lý trực tiếp bởi quan hệ nhân quả trong thời hạn nào đó. Tự do tương đối gồm hai dạng thức là tự do vật lý và tự do tâm ý ( theo I.Kant dùng để chỉ chuỗi nội tâm đơn thuần của những sáng tạo độc đáo ở trong đầu óc ). Tự do vật lý là sự hoạt động tự thân một cách tương đối của sự vật mà không chịu sự ảnh hưởng tác động của những lực đẩy và sự ảnh hưởng tác động trực tiếp từ bên ngoài. Khác với tự do vật lý, tự do tâm ý chỉ sống sót trong những suy tưởng của con người với tư cách là chủ thể. Những suy tưởng này được coi là tự do, do tại những suy tưởng chỉ diễn ra đơn thuần trong đầu óc con người. Một cách tương đối, nó được coi là hành vi tự thân của chủ thể. Giải thích điều này, I.Kant viết : “ Thật ra, so với sự Tự do – vốn phải là cơ sở của mọi quy luật đạo đức và của việc quy kết nghĩa vụ và trách nhiệm tương ứng … nên khi chủ thể hành vi, những điều kiện kèm theo đấy không còn nằm trong quyền lực tối cao của chủ thể nữa ” ( 6 ) .
Mặc dù I.Kant đồng ý việc sử dụng thuật ngữ tự do với ý nghĩa tương đối, tuy nhiên, ông cũng chứng minh và khẳng định rằng, thực ra những hành vi và hiện tượng kỳ lạ đó vẫn phục tùng những quy luật của tự nhiên. Do đó, tự do tương đối không phải là tự do đích thực mà thực ra tự do phải được hiểu là tự do theo nghĩa là tự do tiên nghiệm ( Freiheit a apriori ). Kant cho rằng, về thực chất của tự do tiên nghiệm là sự không bị pháp luật bởi những quy luật của giới tự nhiên hay còn gọi là “ chính sách máy móc của tự nhiên ”. Theo I.Kant, tự do tiên nghiệm được chia làm hai Lever : tự do xấu đi và tự do tích cực. Trong đó tự do xấu đi chỉ miêu tả sự độc lập trọn vẹn với luật nhân quả tự nhiên, còn tự do tích cực không chỉ là sự độc lập với chính sách máy móc của giới tự nhiên mà còn tự ban bố quy luật riêng của mình. Với ý nghĩa này, tự do tích cực còn được gọi là sự “ tự trị ” .
Theo I.Kant, không hề tìm thấy tự do tiên nghiệm trong quốc tế tự nhiên ( quốc tế hiện tượng kỳ lạ ), vậy tự do tiên nghiệm sống sót ở đâu ? nếu không sống sót tự do tiên nghiệm thì đạo đức cũng không hề sống sót được vì quy luật đạo đức chỉ hoàn toàn có thể hình thành và được thực thi trong tự do, trong sự gạt bỏ trọn vẹn những vật liệu của tự nhiên. Để cứu vãn tự do, I.Kant đưa ra một giải pháp độc lạ, ông chia hàng loạt tự nhiên ra làm hai quốc tế : quốc tế hiện tượng kỳ lạ và quốc tế vật tự nó. I.Kant viết : “ Cho nên, nếu ta muốn cứu vãn Tự do thì không còn con đường nào khác ngoài cách : xem sự sống sót của một sự vật, trong chừng mực nó hoàn toàn có thể được xác lập ở trong thời hạn và cho nên vì thế, cả tính nhân quả dựa theo quy luật của sự tất yếu tự nhiên như thể chỉ thuộc về hiện tượng kỳ lạ, còn gán sự Tự do cho cùng một chủ thể ấy nhưng với tư cách là một vật tự nó ” ( 7 ) .
Theo những luận giải trên, tất cả chúng ta thấy rằng, “ tự do ” trong ý niệm của I.Kant là tự do luôn gắn liền năng lực “ tự làm chủ ” và “ tự ban bố quy luật đạo đức ” của con người, tức là luôn gắn liền với nghĩa vụ và trách nhiệm của con người trước bản thân và hội đồng, chứ không phải là “ tự do ” tùy tiện. Vì thế, “ tự do ” còn bao hàm ý nghĩa là sự tự nhận thức của con người về nghĩa vụ và trách nhiệm của mình so với bản thân và hội đồng. Cũng cho nên vì thế, “ tự do ” luôn yên cầu sự nỗ lực và lòng quyết tâm của con người để triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm so với bản thân nói riêng và xã hội nói chung .
Cũng theo những luận giải đó, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nói rằng, đó là “ tự do ” tuân theo “ luật ” – “ quy luật đạo đức ”. I.Kant viết : “ Một người nào đó phán đoán rằng mình hoàn toàn có thể làm một việc chỉ vì có ý thức rằng mình phải thao tác ấy, và nhận ra sự tự do nơi chính mình – một điều mà nếu không có quy luật luân lý ắt anh ta không khi nào nhận ra được ” ( 8 ). Vì thế, bên ngoài sự ảnh hưởng tác động của quy luật này, con người không khi nào có “ tự do ”. Ông viết : “ … ắt không ai dám gia nhập sự tự do vào trong khoa học tự nhiên nếu không có quy luật luân lý và cùng với nó, nếu không có lý tính thực hành thực tế tham gia vào và buộc ta phải nghĩ tới khái niệm này ” ( 9 ) .
Cùng với sự phân loại hai quốc tế, I.Kant cũng phân loại ra hai dạng quy luật : luật nhân quả của tự nhiên thuộc về quốc tế hiện tượng kỳ lạ, sống sót trong thời hạn ; luật nhân quả của tự do thuộc về quốc tế vật tự nó, sống sót theo thời hạn không có ý nghĩa. Điều này được I.Kant viết như sau : “ Khái niệm về tính nhân quả xét như là sự tất yếu tự nhiên trái chiều lại với tính nhân quả xét như thể sự Tự do chỉ tương quan đến sự sống sót của những sự vật trong chừng mực sự sống sót ấy là hoàn toàn có thể xác lập được ở trong thời hạn và do đó, như thể những hiện tượng kỳ lạ trái chiều lại với tính nhân quả của chúng như thể những vật tự nó ” ( 10 ). Có thể nói, I.Kant là người theo lập trường nhị nguyên luận, lập trường này không riêng gì được biểu lộ rõ trong lý luận nhận thức của ông mà còn liên tục được tăng trưởng trong cơ sở nhận thức của nghành thực tiễn .
Như vậy, từ ý niệm về tự do của I.Kant cho thấy, vai trò của tự do so với đạo đức không chỉ ở trong khoanh vùng phạm vi của việc triển khai hành vi đạo đức mà còn ở trong sự phát minh sáng tạo những chuẩn mực đạo đức hay những quy luật đạo đức. Theo I.Kant, lý tính là cội nguồn duy nhất hoàn toàn có thể phát minh sáng tạo ra quy luật đạo đức trải qua “ sự kiện ” ( faktum ) của lý tính. Nhưng để phát minh sáng tạo ra những quy luật này, lý tính phải tuân thủ theo những quy tắc riêng : “ lý tính – vốn không hề bị đồi bại và có tính tự chế – khi nào cũng so sánh châm ngôn của ý chí với ý chí thuần túy trong bất kể hành vi nào, nghĩa là, với chính mình, bằng cách xem chính mình như thể có tính thực hành thực tế một cách tiên nghiệm ” ( 11 ). Nghĩa là, lý tính khi phát minh sáng tạo ra quy luật đạo đức luôn phải gạt bỏ những điều kiện kèm theo kinh nghiệm tay nghề, tức là lý tính phải có tự do hay còn gọi là lý tính thuần túy. Do đó, nếu không có tự do tiên nghiệm thì lý tính không hề nhận ra được quy luật đạo đức. Tự do là cơ sở cho sự nhận thức và hành vi theo quy luật đạo đức, chỉ trong tự do con người mới hoàn toàn có thể triển khai đời sống đạo đức. Như vậy, tự do là điều kiện kèm theo, là nền tảng của đạo đức .
Có thể thấy, bản thân I.Kant ý thức rất rõ rằng, nếu không có “ tự do ”, con người sẽ luôn phải chịu sự điều khiển và tinh chỉnh của những quyền lực tối cao từ bên ngoài, thậm chí còn, còn trở thành những cỗ máy biết vâng lời. Theo I.Kant, vấn đề sẽ trọn vẹn khác, nếu “ tiền – giả định ” về “ tự do ” hiện hữu bên trong con người. Ông cho rằng, khi đó con người cũng sẽ đồng thời nhận thấy sự hiện hữu của một cái gì đó bên trong buộc bản thân phải tự xem xét lương tâm trước khi hành vi, tức là một cái gì đó buộc con người phải có nghĩa vụ và trách nhiệm trước hành vi của mình. Nhờ đó, con người không hề quy kết nghĩa vụ và trách nhiệm cho bất kể nguyên do nào khác hoặc người nào khác ngoài chính bản thân mình. Về điều này, ông viết : Trong trường hợp, một ai đó triển khai những hành vi trái đạo đức, anh ta luôn cố gắng nỗ lực tìm mọi cách biện hộ cho chính mình, tuy nhiên “ anh ta cũng thấy rằng vị trạng sư biện hộ không có cách nào làm cho kẻ tố cáo ở ngay bên trong chính bản thân anh ta yên lặng được, nếu chỉ cần anh ta nhận rõ rằng ngay trong khoảng thời gian ngắn phạm tội, anh đã rất là tỉnh táo, nghĩa là đã có sự tự do ” ( 12 ). Có thể nói, với I.Kant, “ tự do ” có một vai trò quan trọng trong việc hình thành và tăng trưởng nhân cách của con người .
2. Giá trị và hạn chế của quan niệm “tự do” trong đạo đức học I.Kant
Trên cơ sở trình diễn và nghiên cứu và phân tích những luận giải của I.Kant về “ tự do ”, chúng tôi nhận thấy, I.Kant đã có những góp phần không nhỏ vào nhận thức về sự tăng trưởng con người cũng như xã hội loài người. Điều đó bộc lộ ở những góc nhìn như sau :
Một là, “ tự do ” mà I.Kant ý niệm trong đạo đức học của ông là “ tự do ” tuân theo luật ( quy luật đạo đức ) .
Đối lập hoàn toàn với “tự do” tùy tiện, vô tổ chức, tự do trong quan niệm của I.Kant là tự do có được khi nào con người hành động theo nguyên tắc đạo đức: “Hãy hành động sao cho châm ngôn của ý chí của bạn lúc nào cũng đồng thời có thể có giá trị như là nguyên tắc của một sự ban bố quy luật phổ biến”(13) thì, con người mới có “tự do” thực sự; trái lại, bên ngoài nguyên tắc đạo đức này con người không thể nói gì về “tự do”. Nói cách khác, với I.Kant, nếu không có nguyên tắc đạo đức thì không có “tự do”. Theo đó, ông cũng cho rằng, “tự do” của mỗi cá nhân với tư cách công dân của xã hội đã bao hàm trong nó sự tồn tại của những nguyên tắc đạo đức. Nói cách khác, “tự do” của mỗi cá nhân luôn gắn liền với hành vi đạo đức. Chính vì thế, chúng ta có thể nói rằng, “tự do” của I.Kant là cơ sở cho việc xây dựng một xã hội đạo đức và văn minh, trong đó, bao gồm những con người luôn sống và hành động theo các nguyên tắc đạo đức.
Xem thêm: “Không” có ý nghĩa gì?
Ở góc nhìn trên đây cho thấy, nếu xem xét trong toàn cảnh Nước Ta tất cả chúng ta nhận ra rằng, cũng giống ý niệm của C.Mác về giá trị tự do, khái niệm “ tự do ” của I.Kant có ý nghĩa giáo dục tích cực nhất định. Hiện nay, ở Nước Ta nhiều người vẫn ý niệm, “ tự do ” là sự thỏa mãn nhu cầu sở trường thích nghi của cá thể, thậm chí còn còn cường điệu hóa sở trường thích nghi cá thể, mà quên lãng đi những nguyên tắc đạo đức, pháp lý. Chính cho nên vì thế, việc trở lại tìm hiểu và khám phá và luận giải khái niệm “ tự do ” trong đạo đức học của I.Kant là một việc làm có ý nghĩa, bởi nó giúp tất cả chúng ta nhận thức được thực chất của “ tự do ” : “ tự do ” không phải là sự thỏa mãn nhu cầu sở trường thích nghi cá thể, mà trái lại “ tự do ” luôn gắn liền với những nguyên tắc đạo đức, pháp lý và nghĩa vụ và trách nhiệm của cá thể trước bản thân cũng như hội đồng .
Hai là, “ tự do ” trong ý niệm của I.Kant yên cầu con người không ngừng tu dưỡng, rèn luyện theo những nguyên tắc đạo đức để làm chủ chính mình trong mọi trường hợp .
Rõ ràng, với ông, “ tự do ” không phải là con đường hay phương pháp để con người hưởng sung sướng, mà trái lại, đó là con đường của sự khổ luyện để con người trưởng thành về mặt đạo đức và nhân cách. I.Kant ý niệm “ niềm hạnh phúc ” đồng nghĩa tương quan với phần thưởng quý giá và thiêng liêng dành cho sự khổ luyện của con người chứ không phải là sự sung sướng hay thỏa mãn nhu cầu nhu yếu, dục vọng của cá thể. Không những thế, “ tự do ” của I.Kant còn yên cầu con người phải thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức với tha nhân và xã hội. Ông cho rằng, con người tự do là con người luôn nhận thức một cách rõ ràng về nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức của chính mình. Hơn thế, “ tự do ” của I.Kant cũng yên cầu con người phải tôn trọng “ nhân tính ” của bản thân và tha nhân theo nguyên tắc đạo đức : “ Hãy hành vi sao cho việc sử dụng nhân tính nơi bản thân mình cũng như nơi những chủ thể khác luôn luôn như một mục tiêu chứ không phải như là một phương tiện đi lại ” ( 14 ). Với tổng thể lý do đó, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể chứng minh và khẳng định rằng, khái niệm “ tự do ” của I.Kant có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục và tăng trưởng nhân cách của con người .
Ngày nay, nhiều người ở Nước Ta, đặc biệt quan trọng là giới trẻ thường hiểu khái niệm “ tự do ” theo nghĩa thực dụng, đó là sự tận hưởng những gì sẵn có và hành vi theo sở trường thích nghi cá thể, mà không cần đến sự rèn luyện, tu dưỡng bản thân. Chính cách hiểu đó đã dẫn đến căn bệnh lười biếng, lối sống buông thả, phóng khoáng, vô tổ chức, vô kỷ luật … Vì thế, việc tìm hiểu và khám phá về khái niệm “ tự do ” của I.Kant là một việc làm thiết yếu, bởi nó giúp tất cả chúng ta nhận thức một cách đúng đắn về vai trò của khái niệm này so với việc giáo dục và tăng trưởng nhân cách con người : “ tự do ” chính là cơ sở của sự rèn luyện, tu dưỡng và triển khai xong nhân cách con người chứ không phải là sự quên béng hay đánh mất nhân cách con người .
Ba là, tự do trong ý niệm của I.Kant chính là xuất phát điểm và cơ sở giúp con người nhận thức được những giá trị đạo đức tốt đẹp .
Trong những tác phẩm viết về đạo đức học của mình, I.Kant chứng minh và khẳng định rằng, “ tự do ” là cơ sở dẫn dắt con người nhận thức về những nguyên tắc đạo đức hiện hữu nơi bản thân mình, nhờ đó nhận thức được những giá trị đạo đức tốt đẹp ( cái “ thiện tối cao ” ). Nói cách khác, khái niệm “ tự do ” của I.Kant có vai trò quan trọng trong việc mang lại cho con người niềm tin – niềm tin vào những giá trị đạo đức tốt đẹp. Rõ ràng với ông, “ tự do ” dù chưa thể mang lại cho con người sự sung sướng về vật chất, nhưng nó hoàn toàn có thể mang lại niềm vui sướng về ý thức, nhất là khi con người nhận ra được những giá trị đạo đức tốt đẹp hay sự trưởng thành về nhân cách của chính mình. Như vậy, với khái niệm “ tự do ”, I.Kant không chỉ yên cầu con người phải khổ luyện để triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm và nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức của chính mình mà còn mang lại cho con người niềm tin và kỳ vọng vào những điều tốt đẹp trên trần gian này. Đó là ý nghĩa nhân văn thâm thúy trong khái niệm tự do của I.Kant.
Trong toàn cảnh Nước Ta lúc bấy giờ, niềm tin của con người vào những giá trị đạo đức truyền thống cuội nguồn tốt đẹp của dân tộc bản địa có vẻ như đang bị phai mờ theo thời hạn, chính cho nên vì thế, không ít người đã quên béng hoặc từ bỏ trọn vẹn những giá trị tốt đẹp ấy để mải miết chạy theo lối sống tự do thực dụng kiểu phương Tây một cách mù quáng. Trong toàn cảnh như vậy, tham chiếu theo khái niệm “ tự do ” của I.Kant cho tất cả chúng ta thấy ý nghĩa quan trọng của nó trong việc thức tỉnh con người, rằng ở đây “ tự do ” không phải là việc con người hành vi một cách bừa bãi theo sở trường thích nghi nhất thời mà phải luôn đặt nó vào mối liên hệ với nghĩa vụ và trách nhiệm và niềm tin – niềm tin vào những giá trị đạo đức tốt đẹp mà con người hoàn toàn có thể đạt được sau khi hoàn thành xong nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức của mình .
Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực, ý niệm của I.Kant về “ tự do ” cũng có những hạn chế nhất định :
Thứ nhất, “ tự do ” trong ý niệm của I.Kant là thứ “ tự do ” trừu tượng, phi lịch sử dân tộc .
Theo I.Kant, tự do chính là sự giải phóng con người khỏi toàn bộ những ham muốn, dục vọng của bản thân, độc lập trọn vẹn với khoảng trống, thời hạn và những quy luật nhân quả của quốc tế tự nhiên. Kant coi đó là mẫu sản phẩm thuần túy của quốc tế bên trong con người ( quốc tế siêu cảm tính ), do đó con người không hề sử dụng những kinh nghiệm tay nghề sẵn có để chứng tỏ về sự sống sót của nó. Theo ông, phương pháp duy nhất để con người phân biệt về “ tự do ” là hành vi theo mệnh lệnh của những nguyên tắc đạo đức mà lý tính thiết lập. Ông còn gọi đó là “ tự do tiên nghiệm ” hay “ tự do nội tâm ”. Chính cho nên vì thế, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nói rằng, “ tự do ” của I.Kant là thứ “ tự do ” trừu tượng, phi lịch sử dân tộc .
Thứ hai, “ tự do ” trong ý niệm của I.Kant là thứ “ tự do ” phi thực tiễn .
Tự do trong ý niệm của I.Kant yên cầu con người phải hạn chế, quyết tử những ham muốn, sở trường thích nghi, dục vọng cá thể, dành hàng loạt công sức của con người và tâm lý để tuân thủ mệnh lệnh của những nguyên tắc đạo đức. Hơn thế, nó còn yên cầu con người luôn phải hành vi sao cho “ châm ngôn của ý chí ” hoàn toàn có thể trở thành một quy luật đạo đức phổ quát cho toàn xã hội. Nói cách khác, nó yên cầu con người phải sử dụng lý trí của bản thân vào việc thiết lập nên những quy tắc đạo đức chung cho toàn xã hội. Với những nhu yếu đó, tất cả chúng ta thấy, “ tự do ” của I.Kant không riêng gì mang tính trừu tượng, phi lịch sử dân tộc, mà còn phi trong thực tiễn. Bởi lẽ, con người với tư cách những hữu thể cảm tính và hữu hạn không khi nào hoàn toàn có thể trở thành những con người “ tự do ” như I.Kant mong ước. Rõ ràng, tất cả chúng ta chỉ có nhìn nhận khái niệm “ tự do ” của I.Kant ở góc nhìn là một lý tưởng mà con người luôn khao khát đạt được .
Thứ ba, I.Kant đã quá tôn vinh “ tự do cá thể ”, coi “ tự do cá thể ” là cơ sở, nền tảng để thiết kế xây dựng hàng loạt toà nhà đạo đức học của mình .
Mặc dù, ông đặt “ tự do cá thể ” trong mối liên hệ với nghĩa vụ và trách nhiệm và nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức, nhưng trên thực tiễn, mỗi cá thể chỉ là một hữu thể hữu hạn và không tuyệt vời và hoàn hảo nhất, do đó tiếp tục có xu thế chối bỏ nghĩa vụ và trách nhiệm và nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức của bản thân. Vì thế, I.Kant đã viện dẫn đến “ Thượng đế ” và “ sự bất tử của linh hồn ” như là điều kiện kèm theo để buộc mỗi cá thể phải thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm và trách đạo đức của mình, tức là trở thành cá thể tự do như ông mong ước. Nói cách khác, với I.Kant, mỗi cá thể chỉ hoàn toàn có thể đạt đến “ tự do ” thực sự khi họ ở trong “ vương quốc của Thượng đế ”. Như vậy, I.Kant đã đặt “ tự do cá thể ” trong mối liên hệ với “ đức tin ” vào sự hiện hữu của “ Thượng đế ” và “ sự bất tử của linh hồn ”. Ở góc nhìn này, một lần nữa tất cả chúng ta hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn rằng, “ tự do ” của I.Kant là “ tự do ” trừu tượng và phi hiện thực .
Tóm lại, với vai trò là phạm trù nền tảng trong đạo đức học của I.Kant, tự do giữ vai trò cơ sở để xử lý mọi yếu tố đạo đức và là sự bảo vệ vững chãi nhất cho sự sống sót của đời sống đạo đức. Quan niệm về “ tự do ” mà I.Kant đưa ra và luận giải có ý nghĩa nhân văn thâm thúy không chỉ so với thời đại của ông, mà còn với thời đại của tất cả chúng ta ngày ngày hôm nay. / .
_______________________________
(1), (2), (3), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (14) Immanuel Kant (2007), Phê phán lý tính thực hành, Dịch và chú giải: Bùi Văn Nam Sơn, Nxb.Văn học, tr.278, 1176, 8, 225 – 226, 862 – 863, 170 – 171, 169, 56, 55, 168, 58, 174, 76.
( 4 ) Trần Thái Đỉnh ( 2005 ), Triết học Kant, Nxb. Văn hóa tin tức.
Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp
