Cách mạng công nghiệp – Wikipedia tiếng Việt
Cách mạng công nghiệp hay còn gọi là Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là cuộc cách mạng trong lĩnh vực sản xuất; là sự thay đổi cơ bản các điều kiện kinh tế xã hội, văn hóa và kỹ thuật, xuất phát từ nước Anh sau đó lan tỏa ra toàn thế giới.[1] Trong thời kỳ này, nền kinh tế giản đơn, quy mô nhỏ, dựa trên lao động chân tay được thay thế bằng công nghiệp và chế tạo máy móc quy mô lớn. Tên gọi “Cách mạng công nghiệp” thường dùng để chỉ giai đoạn thứ nhất của nó diễn ra ở cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19. Giai đoạn hai hay còn gọi là Cách mạng công nghiệp lần thứ hai tiếp tục ngay sau đó từ nửa sau thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20. Ảnh hưởng của nó diễn ra ở Tây Âu và Bắc Mỹ trong suốt thế kỷ 19 và sau đó là toàn thế giới.
Ý kiến về thời hạn diễn ra Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất không thống nhất, nhưng nói chung là ở nửa cuối thế kỷ 18 đến nửa đầu thế kỷ 19. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất mở màn với sự tăng trưởng sản xuất sản phẩm & hàng hóa của ngành công nghiệp dệt. [ 2 ] Sau đó, với nhu yếu cung ứng máy móc và nguồn năng lượng cho công nghiệp dệt, những kỹ thuật gia công sắt thép được cải tổ và than đá sử dụng với khối lượng lớn. Thương mại lan rộng ra tạo điều kiện kèm theo cho sự sinh ra của kênh đào giao thông và đường sắt. Bên cạnh đó, đường giao thông được tăng cấp lớn cho hoạt động giải trí giao thương mua bán sinh động. Động cơ hơi nước sử dụng nguyên vật liệu than và máy móc dẫn động bằng cơ khí đã đưa đến ngày càng tăng hiệu suất lao động đột biến. Sự tăng trưởng những máy công cụ trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ 19 tạo thuận tiện cho nghành chế tạo máy, Giao hàng những ngành sản xuất khác .Cách mạng công nghiệp lần thứ hai khởi đầu vào khoảng chừng thập kỷ 1860, khi những tân tiến kinh tế tài chính và kỹ thuật có được nhờ tăng trưởng điện tín, điện thoại cảm ứng, đường tàu và việc vận dụng dây chuyền sản xuất sản xuất hàng loạt. Đến cuối thế kỷ 19, động lực của Cách mạng công nghiệp lần 2 đa phần là động cơ đốt trong và máy móc sử dụng điện. Năm 1914, năm mở màn Thế chiến thứ nhất, quá trình thứ hai này kết thúc .
Cách mạng Công nghiệp lần thứ ba bắt đầu khoảng 1960, khi có các tiến bộ về hạ tầng điện tử, máy tính và công nghệ kĩ thuật số trên nền tảng là sự phát triển của chất bán dẫn, siêu máy tính (thập niên 1960), máy tính cá nhân (thập niên 1970 và 1980) và Internet (thập niên 1990). Cho đến cuối thế kỷ 20, quá trình này cơ bản hoàn thành nhờ những thành tựu khoa học công nghệ cao. Năm 1997, khi cuộc khủng hoảng tài chính châu Á nổ ra là bước đánh dấu giai đoạn thứ ba kết thúc.
Bạn đang đọc: Cách mạng công nghiệp – Wikipedia tiếng Việt
Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư [ 3 ] khởi đầu vào đầu thế kỷ 21, tiếp sau những thành tựu lớn từ lần thứ 3 để lại, được hình thành trên nền tảng nâng cấp cải tiến của cuộc cách mạng số, với những công nghệ tiên tiến mới như in 3D, robot, trí tuệ tự tạo, Internet of Things, S.M.A.C, công nghệ tiên tiến nano, sinh học, vật tư mới, … Hiện tại cả quốc tế đang ở trong quá trình đầu của cuộc cách mạng này và là kế hoạch bản lề cho những nước đang tăng trưởng tiến đến để theo kịp với xu thế quốc tế và mở ra bước ngoặt mới cho sự tăng trưởng của con người .Tác động của cách mạng công nghiệp là vô cùng sâu rộng. Không chỉ làm biến hóa đời sống con người, những cuộc cách mạng công nghiệp còn dẫn tới sự biến hóa tổng lực hình thái kinh tế tài chính – xã hội. Sau cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, giai cấp tư sản đã tích góp đủ gia tài và quyền lực tối cao, dẫn tới việc chủ nghĩa tư bản đã thắng thế chính sách phong kiến. Sau cách mạng công nghiệp lần thứ hai, những xí nghiệp sản xuất lớn sản xuất theo dây chuyền sản xuất đã thay thế sửa chữa những xưởng sản xuất nhỏ, dẫn tới việc chủ nghĩa tư bản độc quyền đã thay thế sửa chữa chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh đối đầu, đồng thời giai cấp công nhân và 1 số ít trào lưu chính trị đi theo chủ nghĩa xã hội đã hình thành. Cách mạng Công nghiệp lần thứ ba dẫn tới sự sinh ra của chủ nghĩa tư bản tân tiến. Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư hứa hẹn sẽ làm biến hóa hình thái kinh tế tài chính – xã hội của trái đất thêm một lần nữa .
Mục Lục
Điều kiện sinh ra[sửa|sửa mã nguồn]
Sau thời kỳ Thập tự chinh, những chiến binh trở về mang theo những vật phẩm quý giá và mới lạ với xã hội châu Âu thời bấy giờ như nước hoa, những loại gia vị mới, những mẫu sản phẩm bằng thép, … Việc này thôi thúc việc trao đổi mua và bán của những thương nhân châu Âu. [ 4 ] Vào thế kỷ 15, kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa ở Tây Âu đã khá tăng trưởng, nhu yếu về thị trường tăng cao. Giai cấp tư sản Tây Âu muốn lan rộng ra thị trường sang phương Đông, mơ ước tới những nguồn vàng bạc từ phương Đông .Tại Tây Âu, những tầng lớp quý tộc cũng tăng lên, do đó nhu yếu về những mẫu sản phẩm đặc sản nổi tiếng, hạng sang có nguồn gốc từ phương Đông như tiêu, quế, trầm hương, lụa tơ tằm ( dâu tằm tơ ), ngà voi quý hiếm, … đã tăng vọt .Trong khi đó, Con đường tơ lụa mà người phương Tây đã biết từ thời cổ đại lúc đó lại đang bị Đế quốc Ottoman theo đạo Hồi chiếm giữ khiến cho hoạt động giải trí giao thương mua bán của phương Tây không hề qua đây được, vì thế chỉ có cách tìm một con đường đi mới trên biển .Lúc đó người Tây Âu đã có nhiều người tin vào giả thuyết Trái Đất hình cầu. Họ cũng đã đóng được những con tàu buồm đáy nhọn, thành cao, có năng lực vượt đại dương, mỗi tàu lại đều có la bàn và thước vị trí, điều đó đã tăng thêm sự quyết tâm cho những thủy thủ gan góc. [ 4 ]
Những trào lưu tri thức tại Châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]
Những trào lưu tri thức tại Châu Âu đã tạo ra nền tảng kiến thức và kỹ năng cho những cuộc cách mạng công nghiệp ở lục địa này .
Những cuộc phát kiến địa lý lớn thế kỉ 15 – 16[sửa|sửa mã nguồn]
Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là hai nước đi đầu trong trào lưu phát kiến địa lý. Năm 1415 một trường hàng hải do Hoàng tử Henrique sáng lập và bảo trợ. Từ đó, hàng năm người Bồ Đào Nha tổ chức triển khai những cuộc thám hiểm men theo bờ biển phía tây châu Phi. [ 5 ]Năm 1486, đoàn thám hiểm Bồ Đào Nha do Bartolomeu Dias chỉ huy đã tới được cực nam châu Phi, họ đặt tên mũi đất này là mũi Hảo Vọng. [ 5 ] [ 6 ]Năm 1497, Vasco da Gama đã đứng vị trí số 1 đoàn thám hiểm Bồ Đào Nha tới được Ấn Độ. Ông được phong làm Phó vương Ấn Độ [ 7 ]
Người Tây Ban Nha lại đi tìm Ấn Độ theo hướng Mặt Trời lặn. Năm 1492, một đoàn thám hiểm do Cristoforo Colombo chỉ huy đã tới được quần đảo miền trung châu Mĩ, nhưng ông lại tưởng là đã tới được Ấn Độ.[4] Ông gọi những người thổ dân ở đây là Indians. Sau này, một nhà hàng hải người Ý là Amerigo Vespucci mới phát hiện ra Ấn Độ của Colombo không phải là Ấn Độ mà là một vùng đất hoàn toàn mới đối với người châu Âu. Amerigo đã viết một cuốn sách để chứng minh điều đó. Vùng đất mới đó sau này mang tên America.[4]
Năm 1519 – 1522, Ferdinand Magellan đã đứng vị trí số 1 đoàn thám hiểm Tây Ban Nha lần tiên phong đi vòng quanh quốc tế. Một hạm quân gồm 5 tàu với 265 người đã vượt Đại Tây Dương tới bờ biển phía đông của Nam Mỹ. Họ đã đi theo một eo biển hẹp gần cực nam châu Mỹ và sang được một đại dương bát ngát ở phía bên kia. Suốt quy trình vượt đại dương bát ngát đó, đoàn tàu buồm của Magellan hầu hết không gặp một cơn bão đáng kể nào. Ông đặt tên cho đại dương mới đó là Thái Bình Dương. Magellan đã thiệt mạng ở Philippines do trúng tên độc của thổ dân. Đoàn thám hiểm của ông cũng chỉ có 18 người sống sót trở lại được tới quê nhà. 247 người thiệt mạng trên tổng thể những vùng biển và những hòn hòn đảo trên quốc tế vì những nguyên do khác nhau. Những thành công xuất sắc lớn nhất mà chuyến đi đạt được là lần tiên phong con người đã đi vòng quanh quốc tế .
Tác dụng của những cuộc phát kiến địa lý[sửa|sửa mã nguồn]
Các nhà thám hiểm bằng những chuyến đi trong thực tiễn đầy gan góc của mình đã chứng tỏ cho giả thuyết Trái Đất hình cầu. Họ còn cung ứng cho những nhà khoa học rất nhiều hiểu biết mới về địa lý, thiên văn, hàng hải, sinh vật học, …Sau những cuộc phát kiến này, một sự tiếp xúc giữa những nền văn hóa truyền thống trên quốc tế diễn ra do những cá thể có nguồn gốc văn hóa truyền thống khác nhau như những giáo sĩ, nhà buôn, những người tìm hiểu và khám phá vùng đất mới, những quân nhân … [ 8 ]Một làn sóng di cư lớn trên quốc tế trong thế kỉ 16 – 18 với những dòng người châu Âu chuyển dời sang châu Mĩ, châu Úc. [ 8 ] Nhiều nô lệ da đen cũng bị cưỡng bức rời khỏi quê nhà xứ sở sang châu Mĩ. [ 9 ] [ 10 ]Hoạt động kinh doanh trên quốc tế trở nên sôi sục, nhiều công ty kinh doanh tầm cỡ quốc tế được xây dựng .Những cuộc phát kiến địa lý này cũng gây ra không ít hậu quả xấu đi như nạn cướp bóc thuộc địa, kinh doanh nô lệ da đen và sau này là chính sách thực dân. [ 11 ]
Thắng lợi của trào lưu cách mạng tư sản ( thế kỷ 16 – 18 )[sửa|sửa mã nguồn]
Sự tăng trưởng của thị trường trên quy mô toàn quốc tế đã ảnh hưởng tác động tới sự tăng trưởng của nhiều vương quốc, trước hết là những nước bên bờ Đại Tây Dương, sự biến hóa về mặt chính sách xã hội sẽ diễn ra là điều tất yếu. Giai cấp tư sản ngày càng vững mạnh về mặt kinh tế tài chính nhưng họ chưa có vị thế chính trị tương ứng, chính sách chính trị đương thời ngày càng cản trở cách làm ăn của họ. Thế kỉ 16-18 đã diễn ra nhiều cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ .Bước chuyển đó đã được thực thi qua hàng loạt những cuộc cách mạng tư sản như : Cách mạng tư sản Hà Lan ( 1566 – 1572 ), Cách mạng tư sản Anh ( 1640 – 1689 ), Chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mỹ ( 1775 – 1783 ), Cách mạng tư sản Pháp ( 1789 – 1799 ), …Các cuộc dịch chuyển xã hội đó tuy cách xa nhau về khoảng trống, thời hạn cũng cách xa nhau hàng thế kỉ nhưng đều có những nét giống nhau là nhằm mục đích lật đổ chính sách lỗi thời đương thời, tạo điều kiện kèm theo cho kinh tế tài chính tư bản tăng trưởng. Với sự thắng lợi của những cuộc cách mạng tư sản và sự sinh ra của những vương quốc tư bản, công nghiệp thương nghiệp đã có điều kiện kèm theo tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ. Lịch sử quả đât đang bước sang một quá trình văn minh mới .
Khởi đầu của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất[sửa|sửa mã nguồn]
Cuộc cách mạng công nghiệp được khởi đầu tại Anh với những nhà ý tưởng tiên phong đều là những người Anh. [ 12 ]
Điều kiện sinh ra Cách mạng công nghiệp ở Anh[sửa|sửa mã nguồn]
Phong trào Khai sáng tại Châu Âu đã sản sinh ra hàng loạt những nhà bác học nổi tiếng như Isaac Newton với những phát kiến vĩ đại trong toán học, vật lý học, hóa học, tự nhiên học tạo ra nền tảng tri thức cho những văn minh trong kỹ nghệ sản xuất .Về tự nhiên, Anh có nhiều mỏ than, sắt và những mỏ này lại nằm gần nhau, điều đó rất thuận tiện về mặt kinh tế tài chính khi khởi đầu cuộc cách mạng công nghiệp. Các dòng sông ở Anh tuy không dài nhưng sức chảy khá mạnh, đủ để chạy những máy quản lý và vận hành bằng sức nước. Hải cảng Anh thuận tiện để đưa sản phẩm & hàng hóa đi khắp quốc tế. Về nguyên vật liệu, Anh có thuận tiện là nguồn lông cừu trong nước và bông nhập từ Mỹ, đó là những nguyên vật liệu thiết yếu cho ngành dệt .Về mặt xã hội, giai cấp quý tộc Anh sớm tham gia vào việc kinh doanh thương mại và họ trở thành những tầng lớp quý tộc mới, có quyền lợi và nghĩa vụ gắn liền với tư sản, có cách nhìn của tư sản. Nhu cầu về lông cừu đã dẫn tới trào lưu đuổi những người nông dân ra khỏi ruộng đất để những nhà quý tộc biến đất đai đó thành đồng cỏ nuôi cừu. Lực lượng nông dân bị dồn đuổi ra khỏi ruộng đất đã cung ứng một lượng lớn lao động cho những công trường thi công bằng tay thủ công ở những thành thị .Về mặt kinh tế tài chính, Anh quốc hoàn toàn có thể bóc lột tài nguyên từ những thuộc địa to lớn để làm nguồn vốn cho công nghiệp hóa, tiêu biểu vượt trội là Ấn Độ. Nhà kinh tế tài chính học nổi tiếng Utsa Patnaik dựa trên tài liệu cụ thể về thuế và mậu dịch thương mại trong gần hai thế kỷ, đã đo lường và thống kê rằng thực dân Anh đã bòn rút khoảng chừng 45.000 tỷ USD ( theo thời giá năm 2017 ) của Ấn Độ trong tiến trình 1765 đến 1938, lớn gấp 17 lần GDP của nước Anh năm 2017. Thuộc địa Ấn Độ đã phải cung phụng để nước Anh tăng trưởng. Cuộc cách mạng công nghiệp tại Anh nhờ vào lớn vào kinh tế tài chính từ những phi vụ chiếm đoạt có mạng lưới hệ thống ở Ấn Độ. [ 13 ] .
Thành tựu của Cách mạng công nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 1733, John Kay [ 14 ] đã ý tưởng ra ” thoi bay ” ( flying shuttle ). [ 15 ] Phát minh này đã làm người thợ dệt không phải lao thoi bằng tay và hiệu suất lao động lại tăng gấp đôi .Năm 1764, James Hargreaves đã chế được chiếc xe kéo sợi kéo được 16 – 18 cọc sợi một lúc, giúp tăng hiệu suất gấp 8 lần. Ông lấy tên con gái mình là Jenny để đặt cho máy đó .Năm 1769, Richard Arkwright đã nâng cấp cải tiến việc kéo sợi không phải bằng tay mà bằng sức vật, sau này còn được kéo bằng sức nước .Năm 1779, Cromton đã nâng cấp cải tiến máy với kỹ thuật cao hơn, kéo được sợi nhỏ lại chắc, vải dệt ra vừa đẹp vừa bềnNăm 1785, ý tưởng quan trọng trong ngành dệt là máy dệt vải của linh mục Edmund Cartwright. ý tưởng này đã tăng hiệu suất dệt lên tới 40 lần .Phát minh trong ngành dệt cũng tác động ảnh hưởng sang những ngành khác. Lúc bấy giờ, những nhà máy sản xuất dệt đều phải đặt gần sông để tận dụng sức nước chảy, điều đó phiền phức rất nhiều mặt. Năm 1784, James Watt phụ tá thí nghiệm của trường Đại học Glasgow ( Scotland ) đã ý tưởng ra máy hơi nước. [ 16 ] Nhờ ý tưởng này, xí nghiệp sản xuất dệt hoàn toàn có thể đặt bất kể nơi nào. Không những thế phát minh này còn hoàn toàn có thể coi là mốc khởi đầu quy trình cơ giới hóa .Ngành luyện kim cũng có những bước tiến lớn. Năm 1784, Henry Cort đã tìm ra cách luyện sắt ” puddling “. Mặc dù chiêu thức của Henry Cort đã luyện được sắt có chất lượng hơn nhưng vẫn chưa cung ứng được nhu yếu về độ bền của máy móc. Năm 1885, Henry Bessemer đã ý tưởng ra lò cao có năng lực luyện gang lỏng thành thép. Phát minh này đã phân phối được về nhu yếu cao về số lượng và chất lượng thép hồi đó .Cách mạng cũng diễn ra trong ngành giao thông vận tải. Năm 1814, Stephenson ý tưởng ra chiếc đầu máy xe lửa tiên phong chạy bằng hơi nước. Đến năm 1829, tốc độ xe lửa đã lên tới 14 dặm / giờ. Thành công này đã làm bùng nổ mạng lưới hệ thống đường tàu ở châu Âu và châu Mỹ .Năm 1807, Robert Fulton đã chế ra tàu thủy chạy bằng hơi nước sửa chữa thay thế cho những mái chèo hay những cánh buồm. [ 17 ]
Những hệ quả của Cách mạng công nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]
Nhiều khu công nghiệp Open, dân tập trung chuyên sâu ra những thành thị ngày một nhiều dẫn tới quy trình đô thị hóa thời cận đại. Nhiều đô thị với dân số trên 1 triệu người dần hình thành. Làm chuyển biến nền sản xuất nhỏ thủ công bằng tay sang sản xuất lớn bằng máy móc, nâng cao hiệu suất lao động, làm ra khối lượng mẫu sản phẩm lớn cho xã hội .Giai cấp vô sản cũng ngày càng tăng trưởng về số lượng. Với điều kiện kèm theo sống cực khổ lúc đó, mỗi ngày lại phải thao tác từ 14 đến 16 giờ, họ bị bóc lột nặng nề được trả đồng lương chết đói, điều kiện kèm theo ăn ở tồi tàn nên những cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân đã sớm nổ ra .Năm 1811 – 1812, ở Anh đã nổ ra trào lưu đập phá máy móc. Đó là một bộc lộ đấu tranh bộc phát .Bãi công là một hình thức đấu tranh thông dụng của giai cấp vô sản. Nhiều cuộc bãi công cũng đã nổ ra. Ở Anh, 1836 – 1848 còn nổ ra trào lưu Hiến chương .Quyết liệt hơn, ở Pháp, Đức còn nổ ra những cuộc khởi nghĩa. [ 18 ] Năm 1831 – 1834 tại Lyon ( Pháp ) [ 19 ] và Silesia ( Đức ) [ 20 ] đã nổ ra những cuộc khởi nghĩa. Những cuộc đấu tranh này chứng tỏ giai cấp vô sản đang trở thành lực lượng chính trị độc lập, yên cầu biến hóa sự thống trị của giai cấp tư sản. [ 19 ]Tại những thuộc địa, người dân bản xứ cũng bị giới chủ tư bản tại những nước chính quốc ( Anh, Pháp ) bóc lột nặng nề. Trong hàng loạt lịch sử dân tộc 200 năm quản lý của Anh tại Ấn Độ, phần nhiều không có sự ngày càng tăng thu nhập trung bình đầu người. Trong nửa cuối thế kỷ 19, thu nhập trung bình của dân Ấn Độ đã giảm 50%. Tuổi thọ trung bình của người Ấn giảm 20 % từ năm 1870 đến 1920. Hàng chục triệu người đã chết đói do chủ trương mà thực dân Anh gây ra [ 13 ] .Ngoài ra cách mạng công nghiệp còn gây ra một số ít hệ quả xấu đi như : Bùng nổ dân số, ô nhiễm thiên nhiên và môi trường, giai cấp tư sản bóc lột sức lao động của giai cấp vô sản nên đã gây ra xích míc giữa hai giai cấp này
Các cuộc cách mạng công nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]
Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất[sửa|sửa mã nguồn]
Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra từ thế kỷ XVIII đến XIX ở châu Âu và Mỹ. Đó là thời kỳ mà hầu hết nông nghiệp, xã hội nông thôn đã trở thành công nghiệp và đô thị. Ngành công nghiệp sắt và dệt, cùng với sự tăng trưởng của động cơ hơi nước, đóng vai trò TT trong Cách mạng Công nghiệp .
Puffing Billy động cơ hơi nước lấy trong bảo Tàng Khoa học ở London.Hình ảnh củađộng cơ hơi nước lấy trong bảo Tàng Khoa học ở London .
Cách mạng công nghiệp lần thứ 2[sửa|sửa mã nguồn]
Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra từ năm 1870 đến năm 1914, ngay trước Thế chiến I. Đó là quá trình tăng trưởng của những ngành công nghiệp đã có từ trước và lan rộng ra những ngành mới, như thép, dầu, điện, và sử dụng điện để sản xuất hàng loạt. Các tân tiến kỹ thuật hầu hết trong tiến trình này gồm có điện thoại thông minh, bóng đèn, đĩa hát và động cơ đốt trong, … [ 21 ]
Cách mạng công nghiệp lần thứ 3[sửa|sửa mã nguồn]
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, tạm được xem là cuộc cách mạng kỹ thuật số, đề cập đến sự văn minh của công nghệ tiên tiến từ những thiết bị cơ điện tử tương tự như sang công nghệ tiên tiến số ngày này. Kỷ nguyên mở màn vào những năm 1980 và vẫn đang diễn ra. Những tân tiến trong Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ ba gồm có máy tính cá thể, internet và công nghệ thông tin và tiếp thị quảng cáo ( ICT ). Tiến bộ trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ ba gồm có những máy tính cá thể, internet, công nghệ thông tin và mạng xã hội .
Cách mạng công nghiệp lần thứ 4[sửa|sửa mã nguồn]
Trong cuốn sách của mình mang tên “Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư” của Giáo sư Klaus Schwab, người sáng lập và Chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã mô tả cuộc cách mạng lần thứ tư này khác biệt cơ bản với ba lần trước, đặc trưng chủ yếu là những tiến bộ trong công nghệ. Các công nghệ này có tiềm năng tiếp tục kết nối hàng tỷ người trên web, cải thiện đáng kể hiệu quả kinh doanh và tổ chức, giúp tái tạo môi trường tự nhiên bằng cách quản lý tài sản tốt hơn.
[21]
” Làm chủ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư ” là chủ đề của Hội nghị thường niên Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm năm nay tại Davos-Klosters, Thụy Sĩ .
Phát minh khoa học kỹ thuật[sửa|sửa mã nguồn]
Vào thế kỷ 17 và 18, khoa học đã đạt được những thành tựu lớn đặc biệt quan trọng trong những ngành thiên văn, vật lý, hóa học, y học .Người tăng trưởng và ủng hộ tính đúng đắn của học thuyết Copernicus là nhà bác học Đức, Johannes Kepler. Kepler đã đưa ra 3 định luật về sự hoạt động của những thiên thể. Định luật thứ nhất, ông chứng minh và khẳng định Trái Đất hoạt động quanh Mặt Trời, không những thế ông còn xác lập được quỹ đạo hoạt động của nó không phải là đường tròn mà là hình elíp. Định luật thứ hai, Kepler chứng tỏ tốc độ hoạt động của hành tinh tăng lên khi đang tới gần Mặt Trời và giảm dần khi nó hoạt động xa Mặt Trời. Định luật thứ ba, ông đã xác lập được công thức toán học giữa thời hạn cần để hành tinh hoạt động hết một vòng quanh Mặt Trời và khoảng cách giữa nó với Mặt Trời .Galileo Galilei, một nhà thiên văn học người Ý đã sản xuất ra kính thiên văn để quan sát khung trời. Galilei cũng là người ủng hộ nhiệt tình học thuyết Copernicus. Ông còn là người trực tiếp làm thực nghiệm về sự rơi tự do trên tháp nghiêng Piza. Có thể nói Galilei là người triển khai hàng loạt thí nghiệm một cách có mạng lưới hệ thống. Vì vậy, sau này người ta coi Galilei là cha đẻ của giải pháp thực nghiệm khoa học .
Một nhà vật lý người Anh, William Gilbert trong một quyển sách xuất bản năm 1600 đã giải thích Trái Đất như một cục nam châm khổng lồ tạo ra một từ trường (nhưng không mạnh), điều đó làm kim la bàn chỉ xoay về hướng Bắc.[23] Ông còn nghiên cứu về hiện tượng tĩnh điện. Ông thấy rằng không chỉ có hổ phách khi bị chà xát mới hút các vật nhẹ mà có những thứ khác như thủy tinh,… cũng có tính chất như vậy. Ông gọi đó là “hiện tượng hổ phách” – electric (từ electron theo tiếng Hy Lạp có nghĩa là “hổ phách”).
Isaac Newton là một nhà bác học người Anh, ông được coi là nhà vật lý vĩ đại nhất của thế kỉ 18. Đóng góp vĩ đại nhất của Newton nằm trong 3 định luật mang tên ông mà nổi bật là định luật Vạn vật hấp dẫn. Có thể coi Newton là hòn đá tảng của nền vật lý cổ điển. Tác phẩm vĩ đại của Newton là Các nguyên lý toán học của triết học tự nhiên.[24]
Về hóa học, Joseph Priestley là một luật sư người Anh đã tò mò ra oxy. [ 25 ]Y học cũng có nhiều văn minh. Andreas Vesalius, một nhà khoa học người Bỉ đã cho in cuốn sách về cấu trúc khung hình người. Để viết được cuốn sách này, ông đã phải nghiên cứu và điều tra rất nhiều tử thi. Ông phê phán những người chỉ biết vùi đầu vào những cuốn sách của những nhà y học thời cổ đại .William Harvey, một nhà sinh lý người Anh đã nghiên cứu và điều tra rất nhiều về hệ tuần hoàn của chim, cá, ếch. [ 26 ] Ông đã miêu tả về hệ tuần hoàn máu trong khung hình người qua quyển sách Tiến hành giải phẫu so với sự hoạt động của tim và máu trong khung hình loài vật .Vào thế kỷ 19, cuộc cách mạng tri thức trong thế kỷ 18 đã tạo điều kiện kèm theo cho những tân tiến ở những thế kỷ sau đó. [ 27 ]John Dalton, một giáo viên người Anh cho rằng mọi vật chất đều cấu trúc bởi những nguyên tử. [ 28 ] Nguyên tử của những chất khác nhau thì có khối lượng khác nhau. Các nguyên tử hợp thành từng đơn vị chức năng ( giờ đây ta gọi là phân tử ). Ông còn miêu tả chúng bằng những công thức hóa học .Một ý tưởng vĩ đại về mặt hóa học là Bảng mạng lưới hệ thống tuần hoàn năm 1869 của Dmitri Mendeleev, một nhà hóa học Nga. Ông đã sắp xếp những chất hóa học thành từng nhóm theo khối lượng riêng, đặc thù riêng của chúng. Ông còn Dự kiến một số ít chất mà loài người sẽ phát hiện ra để lấp vào chỗ trống trong bảng tuần hoàn của ông với một sự chính xác đáng kinh ngạc .Năm 1800, Alessandro Volta ( Ý ) đã sản xuất ra pin do ảnh hưởng tác động của hoạt động hóa học. Năm 1831, Michael Faraday đã chứng tỏ dòng điện sẽ Open khi ta chuyển dời ống dây qua một từ trường. Phát minh của Faraday đã tạo cơ sở cho việc sản xuất ra máy phát điện sau này .Năm 1860 James Clerk Maxwell, một nhà khoa học người Scotland, đã đưa ra kim chỉ nan lý giải ánh sáng thực chất cũng là một dạng của sóng điện từ mà trong khoảng chừng mắt người nhìn thấy được. Tới năm 1885, Heinrich Hertz đã chứng tỏ được vận tốc khác nhau của những loại sóng điện từ khác nhau. Sau này người ta lấy tên Hertz để đặt cho đơn vị chức năng đo chu kỳ luân hồi. [ 29 ]Năm 1895, một nhà khoa học người Đức khác là Wilhelm Röntgen đã tạo ra một loại tia hoàn toàn có thể đâm xuyên qua những vật thể rắn, ánh sáng không hề xuyên qua được. Ông gọi đó là tia X. [ 30 ]Năm 1898, hai nhà bác học Pierre Curie và Marie Curie đã tinh chế được chất radium và phát hiện ra tính phóng xạ của nó. [ 31 ] [ 32 ]Về mặt thông tin, ý tưởng quan trọng phải kể tới là năm 1876 Alexander Graham Bell đã ý tưởng ra máy điện thoại cảm ứng tiên phong. [ 33 ] 1879 Thomas A. Edison đã có những nâng cấp cải tiến vượt bậc cho những bằng bản quyền sáng tạo trước đó về bóng đèn dây tóc, nhờ đó mà lần tiên phong, con người đã hoàn toàn có thể dùng điện để thắp sáng những bóng đèn. [ 34 ] Cũng vào thời gian này, Nikola Tesla đã có rất nhiều ý tưởng mang tính cách mạng trong nghành điện từ trường, sản xuất những máy phát điện xoay chiều, những loại động cơ điện nhiều pha, đồng thời đặt nền móng cho việc truyền tải và phân phối điện xoay chiều sau này. [ 35 ] Ông cũng là người đi tiên phong trong việc nghiên cứu và điều tra về radio [ 36 ] và tia X. [ 37 ]Về mặt kĩ thuật, đầu thế kỉ 19 khí đốt và gas đã được người Anh và Pháp đưa vào ship hàng đời sống. 1897 một kĩ sư người Đức là Rudolf Diesel đã chế ra một loại động cơ đốt trong không cần bugi, sử dụng dầu cặn nhẹ. Động cơ Diesel chính là mang tên ông. [ 38 ]Về y học, ý tưởng quan trọng của thế kỉ 19 phải kể tới Louis Pasteur, ông đã đế ra cách ngừa bệnh mới là sử dụng vaccine. [ 39 ]
Về sinh học, phát minh quan trọng của thế kỉ 19 phải kể tới Charles Darwin.[40] Năm 1859 Darwin đã cho ra đời tác phẩm Nguồn gốc các loài qua con đường chọn lọc tự nhiên. Trong tác phẩm đó ông trình bày 3 ý tưởng chủ yếu: đấu tranh sinh tồn, chọn lọc tự nhiên, sự tồn tại của giống thích ứng với môi trường tốt nhất đã trở thành cơ sở của học thuyết tiến hóa cổ điển.
Về di truyền học, Gregor Mendel ( Áo ) đã đưa ra học thuyết chứng tỏ sự di truyền những phẩm chất của thế hệ trước cho thế hệ sau qua những phân tử cực nhỏ, mà sau này được gọi là gen e .Về tâm lý học, cuối thế kỷ 19 có hai ý tưởng quan trọng là của Ivan Pavlov và Sigmund Freud. Pavlov đã phát hiện ra phản xạ có điều kiện kèm theo. Thử nghiệm của Pavlov đã lý giải nhiều hành vi của con người không lý giải được bằng lý trí, thực tiễn chỉ là sự phản ứng máy móc trước những kích thích đã trở thành tập tính. Còn học thuyết của Freud thì lý giải nhiều hành vi của con người xuất phát từ những nhu yếu, mong ước tiềm ẩn. Freud đã tạo ra ngành phân tâm học .
Phát minh học thuyết chính trị[sửa|sửa mã nguồn]
Vào thế kỷ 19 sinh ra học thuyết về quyền tự do cá thể và vương quốc dân tộc bản địa .Những cuộc cách mạng tư sản đã tạo điều kiện kèm theo giải phóng con người khỏi những sự kiềm chế độc đoán của chính sách phong kiến. Con người ngày càng có ý thức về quyền tự do của những cá thể và quyền bình đẳng giữa những dân tộc bản địa. Trong điều kiện kèm theo như vậy, những học thuyết về quyền tự do cá thể và quyền của những dân tộc bản địa đã được hình thành .Về quyền tự do cá thể phải kể tới những tư tưởng của John Stuart Mill qua tác phẩm Luận về tự do. Mill đã nêu lên nguyên tắc là cá thể hoàn toàn có thể làm bất kỳ điều gì miễn là không hại tới người khác, không ảnh hưởng tác động tới quyền tự do của người khác. Trong thực tiễn đời sống, việc thực thi nguyên tắc này còn nhờ vào rất nhiều vào trình độ dân trí và sự nghiêm minh của pháp lý .
Alexis de Tocqueville thì viết tác phẩm Nền dân chủ Hoa Kỳ. Qua tác phẩm này, ông cho rằng trào lưu dân chủ đang lên là không thể nào ngăn cản được. Ông ca ngợi tinh thần dân chủ, sự thành công và sức mạnh vật chất của nước Mỹ, nhưng ông cũng đồng thời phê phán tính cách thiếu tế nhị, ngạo mạn, thực dụng của nền văn hóa Mỹ theo cách nhìn của người Pháp.
Về quyền của những dân tộc bản địa thì lại có hai khuynh hướng trái ngược nhau. Xu hướng thứ nhất cho rằng mỗi dân tộc bản địa đều có quyền chọn cách sống riêng cho dân tộc bản địa mình, không dân tộc bản địa nào khác có quyền xâm phạm. Nhà ái quốc người Ý Giuseppe Mazzini đã để cả cuộc sống mình nhất quyết đấu tranh bảo vệ quan điểm này. Các cuộc đấu tranh của những nhà yêu nước ở vùng Balkan chống lại sự thống trị của ngoại bang cũng là một cách bảo vệ quan điểm đó .Xu hướng thứ hai thì ngược lại, một số ít nhà lý luận của những dân tộc bản địa lớn thì cho là dân tộc bản địa mình siêu đẳng hơn, có thiên chức phải giúp những dân tộc bản địa khác khai hóa văn minh, chỉ bảo cho những dân tộc bản địa kém hơn cách sống hài hòa và hợp lý. Họ còn tận dụng học thuyết của Darwin về cạnh tranh đối đầu sống sót để vận dụng vào xã hội. Lý luận này được giới thực dân rất ủng hộ vì nó chứng tỏ cho sự ” thiết yếu ” của những cuộc cuộc chiến tranh xâm lược những vùng đất chưa tăng trưởng .Tư tưởng về chủ nghĩa xã hội đã Open từ thế kỉ 16 với tác phẩm về Utopia của Sir Thomas More, tư tưởng này phản ánh tham vọng một xã hội công xã nông thôn thanh thản dựa trên nền sản xuất nông nghiệp tích hợp với thủ công nghiệp. Các nhà tư tưởng chủ nghĩa xã hội của thế kỉ 19 đã thấy sự tất yếu của một xã hội công nghiệp. Từ đó họ phát sinh tư tưởng thiết kế xây dựng một hạn chế bóc lột, hạn chế sự cách biệt giàu nghèo, khắc phục những mặt xấu đi của xã hội tư bản. Tiêu biểu cho những nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng của thế kỉ 19 là Saint Simon, Charles Fourier và Robert Owen .Saint Simon nhận thấy xích míc giữa những nhà một bên là những nhà tư sản phong phú và một bên là những người làm thuê rất nghèo khó. Ông chủ trương kiến thiết xây dựng một xã hội mới do ” những nhà công nghiệp sáng suốt ” điều hành quản lý, trong đó mọi người đều lao động theo kế hoạch và được tận hưởng bình đẳng. Để thiết kế xây dựng một xã hội như vậy, ông chủ trương thuyết phục những nhà tư bản chứ không theo con đường đấm đá bạo lực cách mạng .Charles Fourier cũng phê phán sự bất công của xã hội tư bản, ông vạch rõ ” sự nghèo nàn sinh ra từ bản thân sự thừa thãi “. Ông vạch ra dự án Bất Động Sản kiến thiết xây dựng những công xã Falange trong đó mọi người đều lao động, coi lao động là nguồn vui. Trong những công xã có sự tích hợp giữa công nghiệp với nông nghiệp. Sự tận hưởng loại sản phẩm được chia theo tỉ lệ : 5/12 cho lao động, 4/12 cho kĩ năng, 3/12 cho những người góp vốn kiến thiết xây dựng Falange. Ông lôi kéo những người giàu sang góp vốn thiết kế xây dựng Falange, nhưng lời lôi kéo của ông chẳng được ai đáp lại .Robert Owen vốn xuất thân từ một người làm thuê, biết làm ăn và trở thành ông chủ. Ông đã bỏ vốn của mình ra làm gương, kiến thiết xây dựng một cơ sở làm ăn. Trong cơ sở của Owen gia tài được coi là của chung, mọi người đều cùng thao tác mỗi ngày là 10 giờ, có nhà trẻ cho công nhân nữ gửi con nhỏ, doanh thu làm ra được thì chia công minh, … Việc làm đó của ông sau này đã bị thất bại vì loại sản phẩm của xưởng ông làm ra không đủ sức cạnh tranh đối đầu trên thị trường. Ông bỏ sang Mỹ thí nghiệm ý tưởng sáng tạo của mình lần nữa nhưng cũng thất bại và ở đầu cuối phải bỏ về Anh trong cảnh nghèo khó .Học thuyết của những nhà chủ nghĩa xã hội ngoạn mục đầy tính nhân đạo nhưng đều thất bại khi đem ra thi hành. Nói như tất cả chúng ta thời nay là thiếu tính khả thi. Tuy vậy, những tư tưởng của họ đã tác động ảnh hưởng quan trọng tới sự sinh ra học thuyết về chủ nghĩa xã hội khoa học sau này do Karl Marx kiến thiết xây dựng. [ 41 ]
Kark Marx và Friedrich Engels đã xây dựng về học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học qua tác phẩm Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản xuất bản tháng 2 năm 1848.[42]
Trong Tuyên ngôn Marx và Engels đã chứng minh lịch sử loài người là lịch sử của sự phát triển của các hình thái kinh tế xã hội nối tiếp thay thế nhau, xã hội sau sẽ tạo ra năng suất lao động cao hơn xã hội trước. Đấu tranh giai cấp là động lực phát triển trong xã hội có giai cấp. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản sẽ dẫn tới sự xuất hiện một xã hội mới công bằng hơn, tiến bộ hơn. Giai cấp công nhân, tổ chức ra chính đảng của mình lãnh đạo một cuộc cách mạng vô sản, tiến lên xây dựng chính quyền của mình và thiết lập mối quan hệ giữa công nhân các nước theo tinh thần quốc tế vô sản.
Đầu thế kỉ 20, Vladimir Ilyich Lenin đã tăng trưởng thêm lý luận của Marx và Engels và vận dụng lý luận đó vào thực trạng nước Nga, chỉ huy trào lưu đấu tranh ở Nga đi tới thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917. [ 43 ]
Thành tựu văn học thẩm mỹ và nghệ thuật[sửa|sửa mã nguồn]
Lịch sử thời cận đại đã được văn học châu Âu phản ánh một cách sinh động, đặc biệt quan trọng là văn học Pháp .Sau thất bại của Napoléon Bonaparte và sự hồi sinh trong thời điểm tạm thời của những thế lực bảo hoàng, ở Pháp đã Open một dòng văn học lãng mạn bộc lộ sự nuối tiếc một thời vàng son đã qua của giới quý tộc. Đại biểu cho trào lưu này là François-René de Chateaubriand .
Victor Hugo là một nhà văn tiêu biểu cho trào lưu lãng mạn tiến bộ. Ông thể hiện sự thông cảm với những người nghèo khổ qua các tác phẩm Những người khốn khổ, Nhà thờ Đức bà Paris. Qua các tác phẩm, Hugo thể hiện lòng khát khao muốn vươn tới một xã hội tốt đẹp, công bằng và chan chứa tình nhân đạo.
Xã hội tư bản khắc nghiệt, tàn bạo cũng đã được phản ánh qua dòng văn học hiện thực mà tiêu biểu là Honoré de Balzac. Những tác phẩm tiêu biểu của ông như Eugénie Grandet, Miếng da lừa,… và nhiều tác phẩm khác. Những tác phẩm đó của Balzac đã được tập hợp trong bộ Tấn trò đời. Những tác phẩm như Đỏ và đen của Stendhal, Viên mỡ bò của Guy de Maupassant cũng phản ánh xã hội tư bản đầy bất công, tàn bạo.
Văn học Nga của thế kỉ 19 cũng có những đóng góp quan trọng với các tác phẩm như Chiến tranh và hoà bình của Lev Nikolayevich Tolstoy. Những nhà văn tên tuổi khác của nền văn học Nga thế kỉ 19 phải kể tới là Ivan Sergeyevich Turgenev, Nikolai Vasilevich Gogol, Fyodor Mikhailovich Dostoevsky, Bielixki…
Âm nhạc thời cận đại thế kỷ 18 với sự góp phần của những nhạc sĩ lớn như Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart, thì đến thế kỷ 19 có sự góp phần vĩ đại của Ludwig van Beethoven, Frédéric Chopin …Hội họa theo xu thế lãng mạn thường đi tìm những phương trời lạ lẫm. Danh họa Eugène Delacroix ) thường vẽ những kị sĩ Ả Rập, những cuộc đi săn. Đến cuối thế kỉ 19, danh họa người Tây Ban Nha Francisco Goya đã vẽ những cảnh quyết liệt trong cuộc cuộc chiến tranh chống Napoléon .Điêu khắc thế kỷ 19 không để lại nhiều tác phẩm như thời Phục Hưng. Nhà điêu khắc Frédéric Bartholdi đã triển khai xong bức tượng Nữ thần Tự do để nhà nước Pháp gửi Tặng Ngay nước Mỹ. Một phiên bản nhỏ, cao gấp 1,5 lần người thật của bức tượng này cũng được đặt tại Thành Phố Hà Nội ở một khu vui chơi giải trí công viên Vườn hoa Bà Đầm, tiếc rằng phiên bản này thời nay không còn nữa. Chúng ta chỉ còn thấy dấu vết qua đồng 50 xu tiền Đông Dương xưa kia .Khải Hoàn Môn ở Paris và nhiều dinh thự ở Paris cũng còn giữ lại được 1 số ít tác phẩm điêu khắc giá trị của thế kỷ 19 .Kiến trúc Âu – Mỹ của thế kỷ 19 rất phong phú, biểu lộ một sự giao lưu văn hóa truyền thống rộng mở. Nét mới về kiến trúc quy trình tiến độ này là quan điểm hiện thực xâm nhập vào kiến trúc qua những vật tư mới như thép, bê tông, kính dày. Một nhà kiến trúc Louis Sulivan đã đưa vào những khu công trình kiến trúc tư tưởng công suất. Theo ông, những khu công trình kiến trúc phải được phong cách thiết kế tương thích với công dụng của chúng. Chẳng hạn một ngân hàng nhà nước tân tiến không hề giống một đền đài tôn giáo, một thương xá không hề giống một thành tháp trung cổ. Đặc biệt là kiến trúc hành chính thời kì này bộc lộ một phong thái rõ ràng mà tiêu biểu vượt trội là tòa nhà Quốc hội Mỹ ( 1793 – 1851 ) và tòa nhà Quốc hội Anh ( 1840 – 1865 ) .Thế kỷ 19 đã ghi lại bước ngoặt cơ bản chuyển từ lao động bằng tay sang lao động bằng máy. Loài người đã chuyển từ nền văn minh nông nghiệp sang nền văn minh công nghiệp. Nền văn minh công nghiệp đã tạo ra cách nhìn mới, kéo theo những đổi khác lớn về chính trị, văn hóa truyền thống, xã hội. Loài người bước vào một quá trình mới của văn minh quả đât .
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Bản mẫu : Cách mạng công nghiệp
Source: https://dvn.com.vn
Category: Hỏi Đáp
