Các con số trong ‘Thống kê năng lượng Việt Nam 2019’ nói lên điều gì? | Tạp chí Năng lượng Việt Nam

Mười sự kiện tiêu biểu của ngành Năng lượng Việt Nam năm 2020

Là một trong các đơn vị tư vấn đầu ngành về năng lượng Việt Nam, từ năm 2008 đến 2015, IE luôn được Bộ Công Thương giao nhiệm vụ thu thập, xử lý và biên soạn các niêm giám thống kê về năng lượng việt Nam. Năm 2020, song song với việc lập “Quy hoạch điện VIII” và là Trưởng liên danh Tư vấn trong lập “Quy hoạch tổng thể năng lượng Việt Nam thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050”, IE cũng được Bộ Công Thương giao nhiệm vụ biên soạn ấn phẩm “Thống kê Năng lượng việt Nam 2019”- VES-2019.

Dự thảo VES-2019, cũng như những ấn phẩm thống kê năng lượng trước đây đã được tương hỗ kỹ thuật từ Trung tâm điều tra và nghiên cứu Năng lượng châu Á – Thái Bình Dương ( APERC, Tokyo, Nhật Bản ) và được định dạng chung tương thích với những khuyến nghị của cơ quan năng lượng quốc tế ( IEA ) .

Một số thống kê tổng hợp trong VES-2019

Thứ nhất : Tổng phân phối năng lượng sơ cấp :
Hình 1 – Tổng cung ứng năng lượng sơ cấp ( TPES ) quy trình tiến độ 2010 – 2019 :

Năm 2019, tổng cung cấp năng lượng sơ cấp (TPES) của Việt Nam là 89.792 KTOE, tăng 11,0% so với năm 2018. Trong khi đó, cả giai đoạn 2011 – 2019, tỷ lệ tăng trưởng chỉ là 6,1%/năm. Nhìn vào tăng trưởng của từng nhóm sản phẩm năng lượng trong TPES có thể thấy than có tốc độ tăng trưởng gần gấp đôi, 13,2%/năm trong giai đoạn 2011 – 2019, kế tiếp là năng lượng tái tạo 10,5%/năm. Năng lượng sinh khối phi thương mại và chênh lệch xuất khẩu điện có mức tăng trưởng âm, tương ứng -31,4%/năm và -13,3%/năm.

Giai đoạn 2010 – 2019 tận mắt chứng kiến sự sụt giảm can đảm và mạnh mẽ của năng lượng phi thương mại trong cơ cấu tổ chức TPES, từ 13,7 % năm 2010 xuống còn 4,9 % năm năm ngoái và đến năm 2019 ước tính chỉ còn 0,3 % .
Năng lượng tái tạo, với thủy điện làm nòng cốt, cũng có sự ngày càng tăng trong cơ cấu tổ chức, từ 11 % năm 2010 lên 14,7 % năm năm ngoái và 18,4 % vào năm 2018. Nhưng đến năm 2019 năng lượng tái tạo giảm xuống chỉ còn 15,8 % – mặc dầu năm này tận mắt chứng kiến sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của điện mặt trời .
Sự đổi khác đáng kể nhất là than. Năm 2010, than chỉ chiếm 28,1 % cơ cấu tổ chức và duy trì ở mức độ tương tự trong mấy năm tiếp nối. Tuy nhiên, quá trình sau năm ngoái tận mắt chứng kiến sự ngày càng tăng đáng kể của loại nguyên vật liệu này trong tổng cung, lên 44,3 % năm 2018 và kỷ lục 50,0 % năm 2019 .
Xét trên quy mô dân số, chỉ số TPES trên đầu người của Việt Nam ở năm 2018 còn tương đối thấp, chỉ 848 kgOE / người, thậm chí còn còn thập hơn trung bình của toàn khối ASEAN là 1.041 kgOE / người. Tuy nhiên, cường độ TPES trên GDP lại khá cao .
Hình 2 – So sánh TPES theo quy mô GDP ( kgOE / 1000USD ) năm 2018 :

Thứ hai: Cơ cấu khai thác năng lượng thương mại trong nước:

Hình 3 – Cơ cấu khai thác năng lượng thương mại trong nước :

Năm 2019, lượng khai thác năng lượng thương mại trong nước đạt 56.650 KTOE, trong đó có than chiếm tỷ trọng lớn nhất 39,6%. Mặc dù cao hơn so với năm 2018, nhưng còn thấp so với 45,6% của năm đầu kỳ 2010. Chiếm tỷ trọng lớn thứ 2 là dầu thô, chiếm 19,4% cơ cấu khai thác năng lượng thương mại. Mặc dù vậy, tỷ trọng của dầu thô liên tục giảm kể từ khi đạt đỉnh năm 2015.

Đáng quan tâm là tỷ trọng năng lượng tái tạo liên tục ngày càng tăng, từ 6,3 % năm 2010 lên 15,1 % vào năm 2019. Điều này là do có sự tăng trưởng của những mô hình năng lượng tái tạo mới trong ngành điện là điện gió và điện mặt trời trong vài năm gần đây. Tính chung cả quy trình tiến độ 2011 – 2019, năng lượng tái tạo tăng 10,9 % / năm, trong khi thủy điện đạt vận tốc tăng thấp hơn một chút ít, chỉ 10,2 % / năm .
Thứ ba : Xuất nhập khẩu năng lượng :
Hình 4 – Diễn biến xuất nhập khẩu năng lượng :

Có thể nhận thấy xu hướng giảm dần của xuất khẩu năng lượng trong những năm vừa qua, trong khi nhập khẩu năng lượng tăng dần. Sản lượng xuất khẩu của năm 2019 chỉ còn 8.834 KTOE, giảm 2,4 lần so với năm 2010. Trong khi đó lượng năng lượng nhập khẩu, sau một vài năm giảm sút do nhu cầu trong nước giảm, đã tăng mạnh trở lại kể từ năm 2015. Và đây cũng là năm đầu tiên Việt Nam chính thức trở thành một quốc gia nhập khẩu tịnh năng lượng. Xét về lượng, năm 2019, năng lượng nhập khẩu là 44.342 KTOE, tăng 39,6% so với năm 2018.

Biểu đồ ở trên cho thấy sự biến hóa về chênh lệch xuất nhập khẩu từng loại năng lượng trong quy trình tiến độ 2011 – 2019. Sự chuyển biến can đảm và mạnh mẽ đến từ than và dầu thô, vốn trước đây được coi là thế mạnh xuất khẩu của Việt Nam. Mặc dù vậy có sự độc lạ giữa hai loại năng lượng này. Tịnh nhập khẩu than đạt âm trước năm ngoái, nhưng sau đó đạt giá trị dương và luôn tăng mạnh về mặt giá trị cho thấy sự nhờ vào ngày càng cao vào than nhập khẩu. Trong khi đó, tịch nhập khẩu dầu thô tuy đạt giá trị dương từ 2018 nhưng cũng từ năm này tịnh nhập khẩu những mẫu sản phẩm dầu lại giảm cho thấy sự hoán đổi khi Việt Nam có thêm Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn .
Về toàn diện và tổng thể, tịnh nhập khẩu năng lượng chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong TPES, từ 6,0 % năm năm ngoái tăng lên 39,5 % năm 2019 .
Thứ tư : Tiêu thụ năng lượng ( TFEC ) :
Trong tiến trình 2010 – 2019, tổng tiêu thụ năng lượng sau cuối tăng trưởng 4,3 % / năm đạt mức 61.853 KTOE vào năm 2019. Mặc dù vậy, trong hai năm liên tục 2018 và 2019 vận tốc tăng trưởng so với năm trước đó lại khá cao, 11,86 % ở năm 2018 và 6,7 % ở năm 2019. Điều này khiến cho chỉ số tiêu thụ năng lượng trên GDP tăng cao trở lại, mở màn là 364 kgOE / 1.000 USD vào năm 2010, giảm dần xuống 295,7 kgOE / 1.000 USD vào năm 2017, nhưng sau đó lại tăng lên 308,9 kgOE / 1.000 USD và 307,9 kgOE / 1.000 USD tương ứng ở 2018 và 2019 .
Hình 5 – Cơ cấu tiêu thụ năng lượng theo dạng nguyên vật liệu :

Về cơ cấu, rõ nét nhất là tỷ lệ tiêu thụ điện trên tổng tiêu thụ năng lượng cuối cùng (TFEC) tăng liên tục, thể hiện sự chuyển đổi từ các dạng nhiên liệu khác sang điện.

Năm 2010, tỷ suất này đạt 17,2 % thì tới năm năm ngoái tăng lên 23,2 %, và 29,1 % vào năm 2019. Mặc dù than có vận tốc nguồn cung sơ cấp cao, nhưng vận tốc tăng trưởng trong TFEC chỉ đạt 5,2 % / năm. Cơ cấu của than trong TFEC cũng không có nhiều dịch chuyển, giao động ở mức 23 – 25 %. Năng lượng tái tạo có vận tốc tăng trưởng đáng ghi nhận, 6,6 % / năm. Đóng góp trong cơ cấu tổ chức TFEC cũng tăng từ 7,1 % năm 2010 lên 8,6 % năm 2019 .
Với phương pháp thống kê mới thì năng lượng phi thương mại giảm 29 % / năm trong quá trình 2011 – 2019. Điều này khiến cho cơ cấu tổ chức của năng lượng phi thương mại trong TFEC chỉ còn 0,5 % vào năm 2019. Đây cũng là một trong những nguyên do khiến cho cơ cấu tổ chức tiêu thụ theo ngành có sự biến hóa lớn .
Năm 2010, khu vực gia dụng chiếm tỷ trọng 27 %, trong khi công nghiệp chỉ chiếm 39,4 %. Đến năm 2019, công nghiệp vẫn là hộ tiêu thụ lớn nhất, nhưng tỷ trọng đã chiếm 51,3 %, trong khi gia dụng chỉ còn 12 %. Đứng thứ 2 là giao thông vận tải vận tải đường bộ, chiếm 23,0 % cơ cấu tổ chức TFEC .

Thứ năm: Phát thải do đốt nhiên liệu:

Sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của những nguồn nguyên vật liệu hóa thạch đã khiến cho phát thải tăng nhanh, đặc biệt quan trọng là than cho sản xuất điện .
Năm 2019, tổng phát thải do hoạt động giải trí đốt nguyên vật liệu là 262 triệu tấn CO2, tăng 17,6 % so với năm 2018 và tăng 1,8 lần so với năm 2010 .
So sánh những chỉ số phát thải của Việt Nam với những vương quốc và vùng chủ quyền lãnh thổ cho thấy, chỉ số phát thải trên dân số của Việt Nam khá thấp, trong khi phát thải trên quy mô GDP khá cao .
Lưu ý rằng, trong năm năm ngoái, cường độ phát thải của Việt Nam vẫn còn thấp hơn Trung Quốc. Xu thế tăng cường mức độ phát thải là khá rõ ràng trong mấy năm vừa mới qua, trong toàn cảnh Việt Nam kêu gọi mạnh nguồn nhiệt điện than .
Hình 6 – So sánh phát thải trên quy mô dân số ( kgO2 / người ) năm 2018 :

Hình 7 – So sánh phát thải theo quy mô GDP (kgO2/USD) năm 2018:

Các thống kê chi tiết

Dự thảo VES-2019 có những bảng / hình diễn đạt cụ thể về :
1 / Tổng sản phẩm trong nước theo cơ cấu tổ chức ngành quá trình 2010 – 2019, theo giá cố định và thắt chặt, hiện hành và theo USD .
2 / Quy mô dân số quá trình 2010 – 2019 .
3 / Các hoạt động giải trí của những loại nguyên vật liệu ( than, dầu khí, điện, năng lượng tái tạo ) trong sản xuất, xuất – nhập khẩu, chuyển hóa năng lượng .
4 / Các hoạt động giải trí tiêu thụ năng lượng theo những ngành kinh tế tài chính ( công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ thương mại, giao thông vận tải vận tải đường bộ, gia dụng, tiêu thụ phi năng lượng ) tiến trình năm nay – 2019. Đặc biệt, VES-2019 đã thống kê tiêu thụ năng lượng trong 12 phân ngành công nghiệp, một bước tiến quan trọng so với những thống kê trước đây .
5 / Tổng hiệu suất nguồn điện theo những loại nhà máy điện ; sản lượng điện hàng năm ; tiêu thụ điện năng theo những ngành kinh tế tài chính ; những chỉ số về độ đáng tin cậy phân phối điện … quá trình 2010 – 2019 .
6 / Các bảng quyết toán và bảng cân đối năng lượng toàn diện và tổng thể của những năm từ năm nay đến 2019 .
7 / Giá nguyên vật liệu xuất – nhập khẩu và cho sản xuất điện .
8 / So sánh những chỉ số về năng lượng của Việt Nam so với quốc tế và 1 số ít vương quốc trong khu vực Đông và Nam Á năm 2018 .
Bảng những chỉ số kinh tế tài chính – năng lượng tổng thể và toàn diện :

Các con số thống kê nói lên điều gì?

Trong thời hạn sắp tới, ấn phẩm VES-2019 sẽ được công bố. Chúng ta đều biết, cơ sở tài liệu và thống kê năng lượng vương quốc có vai trò quan trọng trong việc đánh giá và nhận định, nhìn nhận, tổng kết về toàn cảnh ngành năng lượng Việt Nam, làm cơ sở cho xu thế lập những kế hoạch, quy hoạch và những giải pháp chủ trương ưu tiên trong tăng trưởng năng lượng trong thời gian ngắn cũng như dài hạn. Thời gian để IE triển khai biên soạn VES-2019 khá gấp, chỉ được tiến hành từ tháng 6 năm 2020 đến tháng 11 năm 2020, khối lượng việc làm khá nhiều ( gồm có kiến thiết xây dựng những biểu mẫu chuẩn, khảo sát tích lũy số liệu, giải quyết và xử lý thông tin và triển khai xong ). Vì vậy, sẽ không tránh khỏi việc 1 số ít hạng mục trong VES-2019 vẫn còn ở dạng tạm ước ( do chưa có số thống kê chính thức ). Do đó, cần ghi nhận những nỗ lực lớn của IE – cơ quan biên soạn .
Qua những chỉ số thống kê năng lượng ở trên, chúng tôi thấy chúng đã “ nói lên ” một vài điều như sau :
Thứ nhất : Cung cấp năng lượng trong quy trình tiến độ 2010 – 2019 đã tăng trung bình 6,1 % / năm và tổng tiêu thụ năng lượng tăng trung bình 4,3 % / năm, đóng vai trò rất quan trọng phân phối nhu yếu cho tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội với trung bình tăng trưởng GDP 6,3 % / năm. Tuy nhiên :
Thứ hai : Nếu so sánh với những nước về cường độ cung ứng năng lượng theo GDP năm 2018 thì Việt Nam đang ở mức rất cao – 431 kgOE / 1.000 USD so với trung bình quốc tế 172 kgOE / 1.000 USD và cao hơn cả Trung Quốc – 295 kgOE / 1.000 USD ( Hình 2 ) .
Mặt khác, cường độ tiêu thụ năng lượng trong quá trình vừa mới qua giảm không nhiều, từ 364 kgOE / 1.000 USD vào năm 2010 chỉ giảm xuống 307,9 kgOE / 1.000 USD vào năm 2019. Điều này chứng tỏ hiệu suất cao sử dụng năng lượng của Việt Nam đang rất thấp và cần phải sớm cải tổ .
Thứ ba : Năm 2010 Việt Nam còn xuất khẩu tịnh năng lượng với mức tổng xuất khẩu cao hơn tổng nhập khẩu 17,3 %, nhưng đến năm năm ngoái tất cả chúng ta đã trở thành vương quốc nhập khẩu tịnh năng lượng với cán cân nhờ vào bên ngoài là 6,02 % và đến năm 2020 ước tính tỷ suất nhờ vào vào nhập khẩu năng lượng đã vọt lên 39,54 %. Như vậy, bài toán bảo mật an ninh năng lượng vương quốc trong quá trình tới sẽ cần có những giải pháp mới, làm thế nào để làm giảm bớt sự ngày càng tăng này .
Thứ tư : Từ những hoạt động giải trí đốt nguyên vật liệu, phát thải CO2 trên đầu người của Việt Nam là 2.337 kgOE / đầu người vào năm 2018, tuy chỉ bằng gần 53 % mức trung bình quốc tế ( 4.417 kgOE / đầu người ), nhưng nếu so sánh theo quy mô GDP thì phát thải CO2 của Việt Nam cao hơn rất nhiều mức trung bình quốc tế, cũng như nhiều nước khác ( Việt Nam : 1,19 kgOE / USD, quốc tế : 0,4 kgOE / USD – Hình 7 ) .
Có thể đánh giá và nhận định chung là : Trong tương lai, việc tăng trưởng năng lượng cần đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm vào hai nghành nghề dịch vụ :

Một là: Tiết kiệm và sử dụng hiệu quả năng lượng, bao gồm cả định hướng giảm bớt sự tăng trưởng các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng nhưng tạo ra giá trị GDP thấp (như sản suất – xuất khẩu xi măng – clinker…) nhằm giảm tiêu thụ năng lượng trong sản xuất và cung ứng hàng hóa và dịch vụ. 

Hai là : Phát triển mạnh năng lượng mới, tái tạo, nhằm mục đích tăng nguồn sửa chữa thay thế những nguồn năng lượng hóa thạch đang dần hết sạch và chặn đà tăng sự nhờ vào vào nhập khẩu năng lượng từ bên ngoài .
Ngoài ra, do thời gian xuất bản ấn phẩm dự kiến là đầu năm 2021, nên chăng VES-2019 có tổng hợp ước tính về 1 số ít số lượng về sản xuất năng lượng của năm 2020 như : Ước sản lượng dầu thô 11,5 triệu tấn ( trong đó có 1,8 triệu tấn khai thác ở quốc tế ) ; sản lượng than khoảng chừng 48,6 triệu tấn, tăng 4,7 % so cùng kỳ ; sản lượng điện đạt 247,1 tỷ kWh, tăng 2,9 % so với 2019. Đặc biệt, điện mặt trời được đưa vào quản lý và vận hành vượt xa dự báo, với 11.700 MW ( trong đó có hơn 7.900 MW điện mặt trời mái nhà ) … Như vậy, tính update – thời sự sẽ hiệu suất cao hơn. / .
NGUYỄN ANH TUẤN – TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Source: https://dvn.com.vn
Category: Tiêu Dùng